استانا قالاسى اكىمىنىڭ تاپسىرماسىنا سايكەس تابيعي رەسۋرستار جانە تابيعات پايدالانۋدى رەتتەۋ باسقارماسىنىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن «پوليەتيلەندى پاكەتتەن باس تارت!» ەكولوگيالىق شاراسى وتكىزىلۋدە.
ءتيىمدى, بىراق زيان
شارا بارىسىندا پوليەتيلەندى پاكەتتەردىڭ زياندى اسەرى تۋرالى حالىق اراسىندا كەڭەيتىلگەن ۇگىت-ناسيحات وتكىزىلىپ, ۇيىمداستىرۋشىلار مەن «استانا جاستارى» مكم ەرىكتىلەرى ساۋدا-ويىن-ساۋىق ورتالىقتارىنا كەلۋشىلەرگە ءۇش مىڭعا جۋىق ۇندەۋ پاراقتارىن تاراتىپ, ساۋدا جەلىلەرىنىڭ كاسسالارىندا ەكوپاكەتتەردى بىرىڭعاي قولدانىسقا ەنگىزۋدى جۇزەگە اسىرۋعا اتسالىستى.
«وسى ماسەلەنىڭ شەشىمى – ەكوپاكەتتەردى, ياعني قاعاز, بيوىدىراعىش پاكەتتەردى, ماتادان جاسالعان بىرنەشە رەتتىك سومكەلەردى قولدانۋ. بۇعان قوسا, 2018 جىلى قر ەنەرگەتيكا مينيسترلىگىمەن پوليەتيلەندى پاكەتتەردى تەگىن جۇزەگە اسىرۋعا تىيىم سالۋ بويىنشا ەلىمىزدىڭ قولدانىستاعى زاڭناماسىنا وزگەرتۋلەر ەنگىزىلەدى» دەلىنگەن شارا ۇيىمداستىرۋشىلارى تاراتقان ۇندەۋ پاراقتارىندا.
مامانداردىڭ ايتۋىنشا, ورتا ەسەپپەن پوليەتيلەندى پاكەتتەر 20 مينۋت قانا پايدالانۋعا جارامدى بولسا, ولاردىڭ ىدىراۋ ۋاقىتى 100 جىلدان 500 جىلعا دەيىنگى مەرزىمدى قامتيدى ەكەن. ال قاعازدان جاسالعان قاپشىقتاردىڭ جارامدىلىق مەرزىمى 1-2 اي بولسا, بيوىدىراعىش پاكەتتەردى 3 ايدان
2 جىلعا دەيىن قولدانۋعا بولاتىنىن, ولاردىڭ دەنساۋلىققا زيانى جوق ەكەنىن ايتادى تابيعي رەسۋرستار جانە تابيعات پايدالانۋدى رەتتەۋ باسقارماسىنىڭ مامانى اينۇر سولتانعۇلوۆا.
عالامتورداعى دەرەكتەرگە سۇيەنسەك, ەڭ العاش رەت 1957 جىلى اقش-تا وندىرىلە باستاعان پوليەتيلەن پاكەتى 1973 جىلدان باستاپ ەۋروپادا دا ەرەكشە قارقىن العان. 2002 جىلعى ساناق كەزىندە الەم بويىنشا ءوندىرىلىپ شىعارىلاتىن پوليەتيلەن پاكەتتەرىنىڭ سانى 4-5 ترلن داناعا دەيىن جەتىپتى. كۇندەلىكتى تۇرمىستا ەت, بالىق, كوكونىس پەن جەمىس-جيدەكتى ساقتاۋعا ءتيىمدى بولعانىمەن, عالىمداردىڭ پايىمداۋىنشا, پوليەتيلەن پاكەتتەرىنىڭ ادام اعزاسى مەن ەكولوگياعا زيانى كوپ دەسەدى. ماسەلەن, كەيبىر دەرەكتەرگە سۇيەنسەك, وندىرۋشىلەر بۇل پاكەتكە قورعاسىن مەتالىن قوسادى-مىس. بىراق بۇل جاعى اشىق ايتىلا بەرمەيتىن كورىنەدى. سونىمەن قاتار, سيرەك بولسا دا, زياندى دوربالاردىڭ تىگىسىنە حيميالىق جەلىمدەر دە پايدالانىلادى ەكەن. ونىڭ دا تاعامدارعا ءوز اسەرىن تيگىزبەي قويمايتىنى تاعى بار. سول سياقتى كەيبىر كومپانيالاردىڭ جارنامالىق جازبالارىنىڭ بوياۋى دا زيان بولۋى ابدەن مۇمكىن ەكەنىن ايتادى عالىمدار. بەلگىلى ءبىر مولشەردە باۋىر مەن ىشەككە زيانى بار پاكەتكە ورانعان استان دا ۋلانۋ قاۋپى تۋىندايتىن كورىنەدى.
40 ەلدە تىيىم سالعان
«تابيعات ءۇشىن» الەمدىك قوعامدىق ۇيىمىنىڭ ءمالىمەتىنشە, جىل سايىن وسىنداي پلاستيكالىق زاتتاردىڭ كەسىرىنەن 100 مىڭنان اسا كيت (تەڭىزدەگى ەڭ ءىرى سۇتقورەكتى جانۋار) پەن يتبالىق, تاسباقا قىرىلسا, ءبىر جىلدا دۇنيە ءجۇزى بويىنشا پايدالانىلاتىن 4 تريلليون پاكەت ءبىر ميلليون قۇس جانە تەڭىزدەگى 100 مىڭ سۋ جانۋارى مەن بالىقتاردىڭ ولىمىنە سەبەپ بولادى ەكەن.
سوندىقتان قازىرگى تاڭدا 40-قا جۋىق ەلدە پوليەتيلەن پاكەتتەردىڭ اينالىمىن تومەندەتىپ نەمەسە قولدانۋعا تىيىم سالعان. ماسەلەن, سينگاپۋر, تايۆان مەن بانگلادەش ەلدەرىندە 2000 جىلدىڭ باسىندا وسىنداي پوليەتيلەن پاكەتتەرىنىڭ قالدىقتارىنىڭ كوپتىگىنەن وزەندەر مەن سۋ ارنالارىنىڭ تولىپ كەتۋ سالدارىنان سەل ءجۇرۋ, تاسقىن بولۋ سياقتى اپاتتىق جاعدايلار ورىن الىپتى. وسى ەلدەر ەڭ العاشقى بولىپ زياندى دوربانى پايدالانۋعا تىيىم سالۋ جارلىعىن شىعارىپتى. كوپ ۇزاماي بۇل ەلدەردىڭ قاتارىنا تانزانيا, قىتاي, يتاليا, اۋستراليا مەن ءۇندىستاننىڭ بىرقاتار شتاتتارى قوسىلعان. سونداي-اق, بۇل قاپشىقتىڭ وتانى اقش تا قازىرگى تاڭدا زيانى مول پاكەتتەن باس تارتا باستاعان كورىنەدى. ءتىپتى بۇل ەلدە حالىقتى اتالمىش قاپشىقتان باس تارتۋعا ناسيحاتتاۋ ماقساتىندا «پوليەتيلەندى پاكەت» دەپ اتالاتىن دەرەكتى فيلم دە تۇسىرىلگەن ەكەن. سول سياقتى كەنيا مەملەكەتى دە پوليەتيلەن قاپشىقتارىن قولدانۋعا زاڭ جۇزىندە قاتاڭ تىيىم سالعان. قورشاعان ورتانى قورعاۋ ماقساتىندا كۇشىنە ەنگەن جاڭا زاڭ بويىنشا كەنيادا پوليەتيلەن قاپشىعىن وندىرۋگە, ساتۋعا, ءتىپتى قولدانۋعا دا بولمايدى دەسەدى. ەگەر دە وسى زاڭعا باعىنعىسى كەلمەگەندەر ول جاقتا 40 مىڭ دوللار ايىپپۇل تولەپ, ءتىپتى 4 جىلعا باس بوستاندىعىنان ايىرىلادى ەكەن. قازىر كەنيا-
داعى ءىرى ساۋدا ورتالىقتارى پوليەتيلەننىڭ ورنىنا شۇبەرەكتەن جاسالعان قاپتار ۇسىنا باستاعان كورىنەدى.
ساۋدا-ويىن-ساۋىق ورتالىعىنداعى شاراعا قاتىسقان ەكوپاكەت وندىرەتىن كومپانيانىڭ وكىلى ءۋاليحان جۇمانوۆ ءوز جۇمىستارى جايلى بىلاي دەيدى:
– ءبىزدىڭ قاپشىقتار جىلدام ىدىراتىلادى. ويتكەنى ول تابيعي قوسپالاردان جاسالعان. ءتىپتى ىدىراعاننان كەيىن ونى تىڭايتقىش رەتىندە دە قولدانۋعا بولادى. بۇل پاكەتتەرىمىزدىڭ ورتاشا باعاسى – 25 تەڭگە. ازىرگە ونىمدەرىمىز استانا اۋماعىنا تارالۋدا. بولاشاقتا پاكەتتەردى رەسپۋبليكا كولەمىندە تاراتۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز.
وسىلايشا, استانا بيلىگى دە ەلوردالىقتاردى پوليەتيلەن پاكەتىنەن باس تارتىپ, ونىڭ ورنىنا قاعاز, ماتادان جاسالعان جانە بيوىدىراعىش پاكەتتەردى پايدالانۋعا شاقىرىپ وتىر. ايتا كەتۋ كەرەك, استانا – وسىنداي قادام جاساپ وتىرعان قازاقستانداعى العاشقى قالا.
نۇرداۋلەت كاكىشەۆ
