«ەڭ وزەكتى مىندەتتەردىڭ ءبىرى قۇقىق قورعاۋ جۇيەسىن تولىققاندى رەفورمالاۋ بولىپ وتىر. مەملەكەتتىك كۇشتىك قۇرالى رەتىندەگى پوليتسيا بەينەسى بىرتىندەپ وتكەننىڭ ەنشىسىنە كەتىپ, ول ازاماتتاردىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن قىزمەت كورسەتەتىن ورگانعا اينالادى» دەدى قر پرەزيدەنتى ق.توقاەۆ جولداۋدا. باس قالامىزداعى پوليتسيا قىزمەتىنىڭ بۇگىنگى احۋالى قانداي, رەفورماعا بايلانىستى نەندەي وزگەرىستەر ورىن الۋدا, وسى تۋرالى بىلمەك بولىپ نۇر-سۇلتان قالاسى پد جەرگىلىكتى پوليتسيا قىزمەتى باسقارماسىنىڭ باستىعى, پوليتسيا پودپولكوۆنيگى گوسمان جاكيننەن سۇحبات العان ەدىك.
– بۇكىل قالانىڭ قاۋىپسىزدىگىنە جاۋاپ بەرەتىن بولعاندىقتان ءسىزدىڭ دەپارتامەنتتىڭ جۇمىسى اۋقىمدى, سوڭعى كەزدە قول جەتكەن جەتىستىكتەرىڭىز بار ما, مىسالى, تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىقتىڭ الدىن الۋعا بايلانىستى؟
– «قۇقىق بۇزۋشىلىقتىڭ الدىن الۋدىڭ 2017-2019 جىلدارعا ارنالعان كەشەندى جوسپارىن» جۇزەگە اسىرۋ ەلوردا اۋماعىنداعى قىلمىس ديناميكاسىنا وڭ اسەر ەتتى, سوڭعى ءۇش جىلدا قوعامدىق ورىنداردا جاسالعان قىلمىستار سانى ازايدى. پوليتسيا قىزمەتكەرلەرى تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىق قۇرباندارىمەن جۇمىس ىستەۋ ءۇشىن ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدارمەن, ونىڭ ىشىندە كامەلەتكە تولماعاندارعا ارنالعان باسپانالارى بار داعدارىس ورتالىقتارىمەن دە ءوزارا ءىس-قيمىل ورناتقان. سونىمەن قاتار, «وتباسىلىق سوت» قاناتقاقتى جوباسى اياسىندا اكىمشىلىك سوتپەن جانە قوعامدىق قۇقىق قورعاۋ ۇيىمدارىمەن ىنتىماقتاستىق تۋرالى مەموراندۋم جاسالدى. مەموراندۋم تەگىن كەڭەس بەرۋ, زاڭ جانە پسيحولوگيالىق كومەك, اگرەسسورلارمەن جانە جابىرلەنۋشىلەرمەن كاسىبي جۇمىس, جۇمىسقا ورنالاسۋعا كومەك, داعدارىس ورتالىعىندا وڭالتۋ ماسەلەلەرىن قاراستىرادى.
– ءسىزدىڭ سالادا پروفيلاكتيكالىق شارالاردىڭ ماڭىزى زور, وسىعان توقتالساڭىز…
– ارينە, ءبىز پروفيلاكتيكاعا باسا ءمان بەرەمىز. مەملەكەت باسشىسىنىڭ جولداۋىندا ايتىلعان جاۋاپكەرشىلىكتى كۇشەيتۋ اتالعان قىلمىس تۇرلەرىنىڭ الدىن الۋدىڭ پارمەندى تەتىگىنە اينالۋى ءتيىس. بۇل, ارينە, تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىق قۇرباندارىنىڭ قۇقىقتارىن جانە ولاردىڭ قاۋىپسىزدىگىن قورعاۋدى كۇشەيتۋ فاكتورىنا اينالادى. سوندىقتان ۋچاسكەلىك پوليتسيا ينسپەكتورلارى ماسكۇنەمدەرگە, ناشاقورلارعا جانە وتباسىلىق بۇزاقىلارعا, بۇرىن سوتتالعان ادامدارعا پروفيلاكتيكالىق باقىلاۋ كۇشەيتتى.
– جۋىردا قالا اكىمى ا.كولگىنوۆ تسيفرلاندىرۋ ارقاسىندا وتكەن جىلى جول-كولىك وقيعاسى سالدارىنان بولاتىن ءولىم-ءجىتىم 43 پايىزعا, اپاتتاردىڭ 10 پايىزعا تومەندەگەنىن كەلتىردى.
– اكىمدىكتىڭ قولداۋىمەن جولدا ءجۇرۋ ەرەجەلەرىن بۇزۋشىلىقتارىن تىركەۋدىڭ اۆتوماتتى جۇيەسى ەنگىزىلۋدە, سونىڭ كومەگىمەن جولدا ءجۇرۋ ەرەجەسىنىڭ 865 مىڭ 818 بۇزۋشىلىقتارى تىركەلدى. كولىك قۇرالدارىنىڭ يەلەرىنە جالپى سوماسى 3 ملرد 153 ملن تەڭگەگە ايىپپۇل تولەۋ قاجەتتىلىگى تۋرالى 518 مىڭ ۇيعارىم جىبەرىلدى, ونىڭ ىشىندە 2 ملرد 810 ملن تەڭگە ءوندىرىلدى.
– حالىققا قىزمەت كورسەتۋدىڭ سەرۆيستىك مودەلى جانە تسيفرلاندىرۋ باعىتىنداعى يگىلىكتەر جايىندا نە ايتا الاسىز؟ بەينەباقىلاۋدىڭ پايداسى بار ما؟
– «تسيفرلىق قازاقستان» مەملەكەتتىك باعدارلاماسىنىڭ جول كارتاسىن جۇزەگە اسىرۋ اياسىندا 2017 جىلدان باستاپ ەلوردادا «سەرگەك» فوتو-بەينە تىركەۋ جانە بەينەباقىلاۋ جۇيەسىن ەنگىزۋ بويىنشا مەملەكەتتىك-جەكەمەنشىك ارىپتەستىك جوباسى جۇزەگە اسىرىلۋدا. جالپى, قالادا بەينەباقىلاۋ جۇيەسىن پايدالانۋ قوعامدىق ورىنداردا قىلمىستىڭ 27,6 پايىزعا, ونىڭ ىشىندە كوشەلەردە 40,2 پايىزعا تومەندەۋىنە ىقپال ەتتى. قوعامدىق قۇرىلىمدار كومەگىمەن 8 قىلمىستىڭ بەتى اشىلىپ, 823 قۇقىق بۇزۋشىلىقتىڭ جولى كەسىلدى. بيىلعى جىلدىڭ 6 ايىنىڭ قورىتىندىسى بويىنشا قوعامدىق ءتارتىپتى ساقتاۋعا كومەك كورسەتكەنى ءۇشىن 223 ادام 5 ملن تەڭگەدەن استام سوماعا ماراپاتتالدى.
– كوپتەگەن قالا تۇرعىنى ءوز پوليتسياسىن بىلمەيدى, تانىمايدى…
– تۇرعىن ءۇي كەشەندەرىنىڭ اۋلالارىندا ازاماتتاردى موبيلدىك قابىلداۋلار تاجىريبەگە ەنگىزىلدى, كوپپاتەرلى ۇيلەردىڭ ليفتتەرىندە LED-مونيتورلاردا ۋچاسكەلىك ينسپەكتورلار تۋرالى اقپاراتتىق مالىمەتتەردى ورنالاستىرۋ ماسەلەلەرى پىسىقتالۋدا. ازاماتتاردىڭ وتىنىشتەرىنە جەدەل ارەكەت ەتۋ ماقساتىندا قالانىڭ بارلىق ءومىر سالتى ماسەلەلەرى بويىنشا, سونىڭ ىشىندە پوليتسيا جەلىسى بويىنشا وتىنىشتەر قابىلدايتىن «Ikomek109» بايلانىس ورتالىعى جۇمىس ىستەيدى. اكىمدىكتىڭ قولداۋىمەن جەرگىلىكتى پوليتسيا قىزمەتى باسقارماسىنىڭ قىزمەتكەرلەرى بەينەتىركەگىشتەرمەن جانە پلانشەتتەرمەن قامتاماسىز ەتىلگەن, «تەلەگرام» مەسسەنجەرىندە «سمارت-استانا» ۆيرتۋالدى كومەكشىسى ارقىلى قالا تۇرعىندارى ءۇشىن ءۇي مەكەنجايى بويىنشا ءوزىنىڭ ۋچاسكەلىك ينسپەكتورىن ىزدەستىرۋ مۇمكىندىگى ازىرلەندى.
– جەدەل الدىن الۋ شارالارى قالاي جۇرۋدە؟
– ەلوردا اۋماعىندا پوليتسيا دەپارتامەنتىنىڭ قىزمەتكەرلەرىمەن اعىمداعى جىلعى 15 قىركۇيەك پەن 10 جەلتوقسان ارالىعىندا «ۋچاسكە» جەدەل الدىن الۋ ءىس-شاراسى وتكىزىلىپ, ءوز اۋماقتارىنداعى تۇرىپ جاتقان ازاماتتار تۋرالى مالىمەتتەردى الۋ جانە ءىىو كەزەكشى بولىمدەرى مەن ۋچاسكەلىك پوليتسەيلەردىڭ بايلانىس دەرەكتەرى بار ۆيزيتتىك كارتالاردى تاراتۋ ءۇشىن پاتەرلەر مەن اۋلالاردا تەكسەرۋ جۇرگىزۋدە. نۇر-سۇلتان قالاسى پوليتسيا دەپارتامەنتى تۇرعىندار مەن قالا قوناقتارىنا جۇرگىزىلىپ جاتقان ءىس-شاراعا تۇسىنىستىكپەن قاراپ, قۇقىق بۇزۋشىلىقتاردى انىقتاۋدا جاردەم كورسەتۋلەرىن سۇرايدى.
– نۇر-سۇلتانعا شەتەلدەن دە, وزگە وڭىرلەردەن كەلۋشىلەر لەگى تولاستامايدى, نەگىزىنەن, قانداي قىلمىس تۇرلەرى باسىم؟
– ۋچاسكەلىك پوليتسيا ينسپەكتورلارى 17 مىڭنان استام پاتەرگە جانە 2,5 مىڭعا جۋىق جەر ۇيلەرگە تەكسەرىس جۇرگىزگەن. تۇرعىلىقتى جەرى بويىنشا ءىىو-دا ەسەپتە تۇرعان 1 مىڭنان استام ادام, سونداي-اق 1 مىڭنان استام ازاماتتىق قارۋ يەلەرى تەكسەرىلگەن. جالعا بەرىلەتىن 200-دەن استام پاتەر انىقتالىپ, ول جونىندە نۇر-سۇلتان قالاسى بويىنشا كىرىستەر دەپارتامەنتىنە اقپارات جولداندى. جەدەل-الدىن الۋ ءىس-شاراسى ارقىلى 3,5 مىڭنان استام ادام, ونىڭ ىشىندە: قراقبتك-ءنىڭ 492-بابى «قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا تiركەۋسiز تۇرۋ» بويىنشا – 1046, قراقبتك-ءنىڭ 434-بابى «ۇساق بۇزاقىلىق» بويىنشا – 256-دان استام, قراقبتك-ءنىڭ 440-بابى «قوعامدىق ورىندارعا ماساڭ كۇيدە كەلۋ» – 676-عا جۋىق ادام جانە ت.ب. اكىمشىلىك جاۋاپتىلىققا تارتىلدى. قراقبتك-ءنىڭ 517-بابى بويىنشا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كوشى-قون زاڭناماسىن بۇزعان 60 شەتەلدىك ازامات انىقتالدى. ەلوردالىق پوليتسيادا جۇمىس ىستەي وتىرىپ, وزىمىزگە جۇكتەلگەن جوعارى جاۋاپكەرشىلىكتى سەزىنەمىز. بىزگە ازاماتتاردىڭ تىنىشتىعىن قورعاۋعا جانە ەلىمىزدىڭ باس قالاسىندا قۇقىقتىق ءتارتىپتى قامتاماسىز ەتۋگە سەنىم بىلدىرىلگەن. ەلوردا پوليتسياسى نۇر-سۇلتان قالاسى ۇلگىلى قۇقىقتىق ءتارتىبى بار قاۋىپسىز قالاعا اينالۋى ءۇشىن بارلىق كۇش-جىگەرىن جۇمسايدى.
جادىرا شامۇراتوۆا
