ەلىمىزدە سوڭعى 20 جىلدا قاتەرلى ىسىكپەن اۋىرعاندار كوبەيگەن. سونىڭ ىشىندە وكپە, اسقازان جانە ءسۇت بەزى ىسىكتەرى بويىنشا ءولىم كورسەتكىشى جوعارى. ءتىپتى قازاقستان ءسۇت بەزى قاتەرلى ىسىگى ەڭ كوپ تاراعان ەلدەردىڭ تىزىمىندە باستى ورىنداردا تۇر. وسىعان وراي 30 قازاندا ەلوردادا كوپسالالى مەديتسينا ورتالىعىندا قاتەرلى ىسىكتىڭ وسى ءتۇرىنىڭ الدىن الۋ جانە ەرتە انىقتاۋ بويىنشا اشىق ەسىك كۇنى وتەدى.
اتالعان ورتالىق ديرەكتورىنىڭ ەمدەۋ ءىسى جونىندەگى ورىنباسارى باقتىباي ورازبەكوۆتىڭ ايتۋىنشا, قازاقستاندا ءسۇت بەزى قاتەرلى ىسىگىنە شالدىعۋ 100 ادامعا شاققاندا 25 ادامنان كەلەدى. رەسەي بۇل جاعىنان الدا, ولاردا 42 ادامنان, وزبەكستاندا – 10-15, ەۋروپا ەلدەرىندە 50 ايەلدەن كەلىپ تۇر. قازاقستاندا ءسۇت بەزى قاتەرلى ىسىگىنە 40 پەن 60 جاس ارالىعىنداعى ايەلدەر كوپ شالدىعادى. وسى سالاداعى تاجىريبەلى مامان قاتەرلى ىسىككە شالدىعۋدىڭ بىرنەشە سەبەپتەرىن اتادى.
– بىرىنشىدەن, بۇل اۋرۋعا ەتەككىرى ەرتەرەك, ياعني 11-12 جاسىندا كەلگەندەر, سونداي-اق سول مەنسترۋالدى تسيكل 50 جاسقا دەيىن سوزىلعاندار, بالا تۋماعان ايەلدەر, 15-16 جاسىندا نەمەسە 30-دان اسىپ بارىپ بالا تۋعان ايەلدەر ءجيى شالدىعادى. بۇل اۋرۋ ۇرپاقتان ۇرپاققا بەرىلۋى دە مۇمكىن. قازاقستاندا جىلىنا 33 مىڭداي جالپى قاتەرلى ىسىك دەرەگى انىقتالاتىن بولسا, سونىڭ ىشىندە ءسۇت بەزى قاتەرلى ىسىگىنە شالدىعۋ فاكتىسى جىلىنا 4700 ادامدى قۇرايدى, – دەيدى ول.
دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنىڭ دەرەكتەرiنە سۇيەنسەك, الەمدە ءسۇت بەزi قاتەرلi iسiگiنەن بولاتىن ءولىم سوڭعى جىلدارى 22%-عا وسكەن. جىل سايىن جەر بەتىندە ورتاشا ەسەپپەن 500 مىڭ ايەل وسى دەرتپەن اۋىرسا, ونىڭ 250 مىڭى اۋرۋدان كوز جۇمادى ەكەن. ماممولوگ-ونكولوگتاردىڭ ايتۋىنشا, بۇل دەرتتىڭ باستى 6 بەلگىسى بار. ەڭ الدىمەن ومىراۋدىڭ كولەمىنە نازار اۋدارعان ءجون. ادەتتە, ىسىكتىڭ ءبىرىنشى بەلگىسى – ءبىر ومىراۋدىڭ ەكىنشىسىنەن ۇلكەندەۋ بولۋى. ەكىنشىدەن, ءتوستىڭ تىعىزدالىپ, ودان بەلگىسىز ءبىر سۇيىقتىڭ ءبولىنۋى. ۇشىنشىدەن, ومىراۋدىڭ ىشكە قاراي تارتىلىپ, بۇرمالانۋى. ءتورتىنشىسى – تەرىنىڭ وزگەرۋى. مۇنداي كەزدە ايەلدەردىڭ تەرىسى اپەلسين قابىعىنا ۇقساس بولادى. بەسىنشى بەلگىسى – قولتىق استىندا ىسىكتىڭ پايدا بولۋى. وندا تۇسىنىكسىز جارا پايدا بولۋى مۇمكىن. ول اسا بايقالماسا دا, قاتەرلى ىسىك ءدال سول جەردەن باستالادى. التىنشىدان, شەتكى ليمفا بەزدەرىن ۇستاپ كورۋ كەرەك, ونى دارىگەر انىقتايدى. ءسۇت بەزى قاتەرلى ىسىگىنەن ستاتيستيكانىڭ ءوسۋى بۇگىندە ايەلدەر اراسىندا پلاستيكالىق وتا جاساتۋ سانگە اينالۋىنا دا بايلانىستى. مۇنداي وپەراتسيا – ءسۇت بەزى قاتەرلى ىسىگىن تۋعىزاتىن كوپ فاكتوردىڭ ءبىرى. دارىگەرلەر ءسۇت بەزى قاتەرلى ىسىگى وسكەن سايىن ونىڭ جۇيكە جۇيەسى قۇرىلىسىنا تىكەلەي اسەر ەتەتىنىن ەسكەرتەدى. وسىعان بايلانىستى ماممولوگتار كەم دەگەندە اپتاسىنا ءبىر رەت اينا الدىندا اتالعان بەلگىلەردىڭ بار-جوعىنا نازار اۋدارۋعا كەڭەس بەرەدى. ال ءسۇت بەزى ىسىگىنىڭ قاتەرلى نەمەسە قاتەرلى ەمەس ەكەنىن انىقتاۋ ءۇشىن بيوپسيا جاساپ, ونى ميكروسكوپپەن قاراۋ قاجەت. ال ونىڭ قاتەرلى ەكەنى انىقتالىپ جاتسا, ودان ءارى ءتىن گيستولوگيالىق زەرتتەۋ ادىسىمەن تەكسەرىلەدى.
– ايەل اي سايىن ەتەككىر كەلەتىن كەزدە ءسۇت بەزىندە وزگەرىستەر بار ەكەنىن بايقاسا, دەرەۋ ۋزي-دەن ءوتىپ, تەكسەرىلۋى كەرەك. بىزدە كوپ ايەلدەر ءبىر قاۋىپتى بايقاسا دا, قورقىپ جۇرە بەرەدى. بۇگىنگى اكتسيانى وتكىزۋدەگى ماقسات تا سول – قىز-كەلىنشەكتەردىڭ قورىقپاي, وسىنداي اشىق ەسىك كۇندەرىندە ورتالىقتان ەركىن تەكسەرۋدەن وتۋىنە جاعداي جاساۋ. سەبەبى اۋرۋدى دەر كەزىندە انىقتاساق, ودان ايىعۋ مۇمكىندىگى دە جوعارى بولادى. ءبىرىنشى كەزەڭىندە تولىق ەمدەلىپ شىعا الادى. ەكىنشى كەزەڭدە دە مۇمكىندىك بار. ال ءۇشىنشى كەزەڭىندە انىقتالسا ەمدەلەدى, بىراق قيىنداۋ تيەدى. سوڭعى ءتورتىنشى كەزەڭگە ءوتىپ كەتسە, ەمدەلمەيدى, – دەيدى ب.ورازبەكوۆ.
نۇر-سۇلتان قالاسىندا ماناس كوشەسى, 17 مەكەنجايىنداعى كوپسالالى مەديتسينا ورتالىعىندا وتكىزىلگەن اكتسيا بارىسىندا ايەلدەر كەڭەستى تەگىن الا الادى. سونداي-اق ونكوماممولوگ, ونكوتسيتولوگيا ماماندارى اقىسىز تەكسەرۋ جۇرگىزەدى, كەلگەن ايەلدەردىڭ بارلىق سۇراقتارىنا جاۋاپ بەرەدى.
