استاناداعى قازاق ۇلتتىق ونەر ۋنيۆەرسيتەتىندە قازاقستان رەسپۋبليكاسى تاۋەلسىزدىگىنىڭ 25 جىلدىعىنا ارنالعان تاريحي-قۇجاتتىق كورمە اشىلدى. كورمەگە جينالعانداردىفڭ نازارىنا قر پرەزيدەنتى مۇراعاتى قورىنان الىنعان ماتەريالدار شىعارىلدى.
بەس بولىمنەن قۇرىلعان كورمەگە تاۋەلسىز قازاقستان ىرگەسىنىڭ قالانۋى مەن دامۋىن كورسەتەتىن قۇجاتتار مەن فوتوسۋرەتتەر قويىلدى. «تاۋەلسىزدىك. العاشقى قادامدار» اتالعان ءبىرىنشى بولىمىندە قازاق كسر زاڭدارى مەن قاۋلىلارىنا ورىن بەرىلگەن. وندا پرەزيدەنتكە قاتىستى, مەملەكەتتىك رامىزدەر مەن كونستيتۋتسيا جونىندە, پارلامەنت, قازاقستان حالقىنىڭ اسسامبلەياسى تۋرالى زاڭمەن بەكىتىلگەن قۇجاتتاردى كورە الاسىزدار. سونىڭ ىشىندە سول كەزدەگى بۇۇ باس حاتشىسى حاۆەر پەرەسا دە كۋەلياردىڭ اتىنا قازاقستان پرەزيدەنتى جازعان بۇۇ-عا قابىلداۋ جونىندەگى ءوتىنىشى كوپشىلىكتى ءسوزسىز قىزىقتىرادى.
ال «قازاق حالقىنىڭ قاسىرەتى» اتاۋىن العان ەكىنشى بولىمدە وتكەن عاسىردىڭ وتىزىنشى جىلدارداعى اشارشىلىق ناۋبەتى جان-جاقتى اشىلعان. بۇل كەزەڭدە ۇجىمداستىرۋ ناۋقانىنىڭ كەسىرىنەن اۋىل شارۋاشىلىعى جانە ازىق-تۇلىك داعدارىسى ورىن الدى. ناقتى تاريحي قۇجاتتاردا بۇل جىلدارى كسرو-دا 7 ملن ادام اشتىق قۇرباندارىنا اينالعانىن, سونىڭ ىشىندە 1 ملن 750 مىڭ قازاق نەمەسە ۇلتتىڭ 42 پايىزى قىرىلعانى كورسەتىلگەن.
«دەپورتاتسيادان ينتەگراتسياعا: قازاقستانعا ۇلتتاردى جەر اۋدارۋ تاريحىنان» اتتى ءۇشىنشى بولىمدە كوپتەگەن ەتنوستاردىڭ ەلىمىزگە ورنىققانى تۋرالى ايتىلادى. تاريحتان قازاقتار سول ۇلتتاردى جاتسىنباي, باۋىرىنا باسقانى بەلگىلى. ال كورمەگە قويىلعان قۇجاتتار ۋكراينادان جەر اۋدارىلعان حالىق, كارىستەر مەن يراندىقتاردى ورنالاستىرۋ ءتارتىبى تۋرالى سىر شەرتەدى.
ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس تاريحى ءتورتىنشى بولىمنەن ورىن العان. وندا مايدان جىلدارىندا جۇمىس ىستەگەن ءوندىرىس وشاقتارى, عىلىمي جانە مادەني مەكەمەلەر تۋرالى جان-جاقتى باياندالادى. سونداي-اق, سول جىلدارى قازاقستانعا كوشىرىلگەن زاۋىتتار مەن حالىقتى قازاقستان وبلىستارىنا ورنىقتىرۋ قۇجاتتارى دا بەرىلگەن.
بەسىنشى, قورىتىندى بولىمدە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ جاھاندىق جانە وڭىرلىك قاۋىپسىزدىكتى نىعايتۋ جونىندەگى باستامالارى تۋرالى ايتادى. وندا ەلباسىنىڭ يادرولىق قارۋعا قارسى كوتەرگەن ماسەلەلەر قامتىلعان. اسىرەسە, سەمەي يادرولىق پوليگونىن جابۋ جونىندەگى قۇجاتتاردا مەملەكەت باسشىسىنىڭ بۇل زور ەڭبەگى سايراپ تۇر. پوليگونعا قاتىستى تاقىرىپقا 1949-2013 جىلدارى ارالىعىندا قابىلدانعان 65 قۇجات قويىلعان. بۇل ەكسپوزيتسيانىڭ ءوزى بەس بولىمنەن تۇرادى. ونىڭ ءبىرىنشى ءبولىمى «جاسامپازدىق كوشباسشىلىقتىڭ فورمۋلاسى» اتالسا, ەكىنشى بولىمدە سىناقتاردىڭ باستالعانى تۋرالى ايتىلادى. ءۇشىنشى ءبولىمى يادرولىق سىناقتاردىڭ قۇرباندارىنا ارنالعان. ءتورتىنشى ءبولىم «نەۆادا-سەمەي» انتيادرولىق قوزعالىسىنىڭ جۇمىسى تۋرالى باياندايدى. ال سوڭعى ءبولىمى يادرولىق قارۋسىز الەمدەگى قازاقستاننىڭ ءرولى كورسەتىلگەن.
قورىتا ايتقاندا, كورمە وداق قۇرامىندا بولعان ەلىمىزدىڭ تاريحىنان باستاپ, تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ ءجۇرىپ وتكەن جولىن كورسەتەدى. سونىڭ ءبارى 128 قۇجاتتا قامتىلعان.
امانعالي قالجانوۆ
