قۇندىلىقتار قۇلدىراۋى

بىردە سوزگە جۇيرىك, ويعا كەمەل قالامگەر اعامىز قىزىق اڭگىمە ايتتى. ءوزى تۇراتىن كوپ قاباتتى ءۇيدىڭ ىرگەسىندە جەمىس-جيدەك ساتاتىن شاعىن دۇڭگىرشەك بار ەكەن. ونىڭ يەسى – ءوز ىسىنە مىعىم, سوزگە لىپىپ تۇرعان قازاقتىڭ جىگىتى. الگى دۇڭگىرشەكتەن كۇنارا كەلىپ, ءبىر ورىس كەيۋانا كوكونىس الادى. كەيدە, قالىڭ سومكە كوتەرە كەلىپ, الگى ساۋداگەرگە ەسكى كىتاپتاردى تەگىن بەرىپ كەتەدى ەكەن. ول كىتاپتاردى اناۋ الىپ قالعانمەن, سونشالىقتى شارۋاسى دا بولمايدى. اشىپ تا قارامايدى. ايتەۋىر, ساۋداسى جۇرسە, سوعان كوڭىلى توق. الايدا, تەگىن كەلگەن كىتاپتى ءبىر قاجەتكە جارار دەپ الىپ قالا بەرەدى. سونداي ءبىر وقيعا ۇستىندە قالامگەر اعامىز كەز بولا كەتەدى. ورىس اجەي بەرگەن كىتاپتارعا قاراسا, شەتىنەن قولعا تۇسپەيتىن, ەرتەرەكتە جارىق كورگەن, ءسوزى مەرگەن ويلى جازۋشىلاردىڭ كوركەم دۇنيەلەرى. بالا جاسىنان وقۋعا قۇشتار اعامىز «ويدا-جوقتا مول بايلىققا» تاپ بولعان ادامداي كىتاپقا قۇنىعا ۇڭىلەدى. اراسىنان ايگىلى جازۋشى دجون ستەينبەكتىڭ مۇرتى بۇزىلماستان ساقتالعان التى تومدىعى, ءتىپتى كەڭەس ءداۋىرى كەزىندە وقۋعا تىيىم سالعان اندرەي پلاتونوۆتىڭ دۇنيەلەرى كوزگە جىلى ۇشىرايدى. جانە ولار كەرەمەت ساقتالعان. ءاربىر كىتاپتىڭ ەشقانداي بەتى كەرتىلمەگەن, ونى ايتاسىز, ءتىپتى, تۇرىلمەگەن. دەمەك, ۇقىپتى ادامنىڭ, كىتاپقا دەگەن جاناشىر جاننىڭ قولىندا ساقتالعان دۇنيەلەر ەكەنى ايتىپ تۇر. اعامىز سول جەردە ساۋداگەر جىگىتتەن وتىز كىتاپتى قالاپ الادى. سىرتتاي باقىلاپ تۇرعان ول دا, اتالعان دۇنيەنىڭ قۇندى مۇرالار ەكەنىنە كوزى جەتسە كەرەك, قالعاندارىن جىپ-جىلماعاي سول مەزەتتە جيناپ ۇلگەرەدى. ەندى قالامگەر اعامىز ايتادى: «سول ءبىر ورىس اجەي كەزىندە ۇستاز بولعان نەمەسە ءتاۋىر جەردە قىزمەت ىستەگەن ادام سەكىلدى. ەندى بويىنان قۋات كەتىپ, كىتاپتى كۇتۋگە شاماسى بولماسا كەرەك. ونى كەرەك قىلىپ وتىرعان بالا دا جوق شىعار. ولار مۇمكىن وعان ۇيدە سىرەسىپ تۇرعان كىتاپتىڭ كوزىن قۇرت دەپ تە ايتۋى مۇمكىن. سوندىقتان ول كىسى وسىنداي ولشەۋسىز بايلىقتى دالاعا لاقتىرعانشا امالسىزدان ساۋداگەرگە تەگىن اپارىپ جۇرسە كەرەك» دەيدى. نە دە بولسا دا, اعامىز ايتقان وسى ءبىر وقيعا كوپكە دەيىن ەسىمنەن كەتپەي قويدى.

مەن دە بالا جاسىمنان كىتاپتى جاقسى كوردىم. ءالى كۇنگە دەيىن ونىمەن جان قيىسپاس دوسپىن. ءبىزدىڭ بالا كۇنىمىزدە اۋىلداعى ۇلكەن كىتاپحانا تۇگىلى مەكتەپتىڭ شاعىن كىتاپحانانىڭ قورى باي بولاتىن. الدىمەن, سونداعى كىتاپتاردى وقىپ تاۋىسۋعا اسىعامىز. سوسىن بارىپ, اۋىلداعى ۇلكەن كىتاپ­حاناعا جۇگىرەمىز. ول كەزدە كىتاپ­حانا­شىلار ءاربىر جاڭا كىتاپ شىققان سايىن وقۋشىلار كونفەرەنتسياسىن وتكىزەتىن. وعان اۋىلداعى اق باستى قاريادان باستاپ, دالادا تراكتور ايداپ, ءشوپ شاۋىپ جۇرگەن اعالارىمىزعا دەيىن قاتىسىپ, وقىعان كىتاپ تۋرالى, ونداعى وبرازدارى جايلى شەشىلىپ سويلەيتىن.
ءالى ەسىمدە, 7-سىنىپتا وقىپ جۇرگەندە سونداي ءبىر قىزىقتى وقىرماندار كونفەرەنتسياسىنىڭ جاس وقىرمان رەتىندە كۋاسى بولدىم. وندا كلاسسيك جازۋشى ءابدىجامىل نۇرپەيىسوۆتىڭ «قان مەن تەر» رومانى تالقىلاندى. وقىرماندار دا قاپتاپ كەلدى. العاشىندا, ادەپتى, مادەنيەتتى باستالعان كونفەرەنتسيا ورتا كەزىنە كەلگەندە ءبىرى ەلاماندى جاقتاعان, ەكىنشىسى اقبالانى داتتاعان وقىرماندار ەكىگە ءبولىنىپ, قىپ-قىزىل تارتىسقا اينالدى. اقىرى, كىتاپحاناشى جۇماگۇلسىم اپاي, اۋىل ادامدارىن سابىرلىققا شاقىرىپ, ايتەۋىر, جيىندى تەزىرەك اياقتاۋعا تىرىسقان ەدى… سوندا بالىقباي اعامنىڭ «شىركىن-اي, مەنىڭ اقبالا سەكىلدى ايەلىم بولسا, ارمانىم جوق ەدى» دەپ ايتقان ءسوزى ءبارىمىزدى دۋ كۇلدىرىپ, جيىندى جايماشۋاقتاندىرىپ جىبەرىپ ەدى… مىنە, وسىنداي دا كىتاپتىڭ قادىرىن بىلگەن, ونى ايالاعان كەزەڭدەر بولعان.
وتكەن عاسىردىڭ توقسانىنشى جىلدارىنداعى قيىنشىلىق شاقتا اۋىلداعى كوپ كىتاپحانالار قارجى جوقتىعىنان جابىلىپ قالدى. امالسىزدان, ونداعى ۇزاق جىل بويى تىرنەكتەپ جينالعان مول رۋحاني بايلىق اركىمنىڭ قولىندا كەتتى. ءوزىم اۋىلعا بارعان سايىن بايقايمىن, باياعى ءتورت بولمەگە سىرەسىپ تۇرعان كىتاپحاناداعى كىتاپتار بۇگىنگى كۇنى قۋىقتاي عانا بولمەنىڭ ءبىر بۇرىشىندا عانا ساقتالعان. امال نە, ەندى ونى تەك ۋاقىتتان عانا كورەمىز.
ءسوز جوق, بۇگىنگى تاڭدا قوعام دا, ادام دا وزگەرگەنىن ءجيى ايتامىز. اسىرەسە, رۋحاني بايلىقتىڭ اتاسى سانالعان كىتاپقا دەگەن كوزقاراس وزگەردى. ارينە, وعان زىمىرانداي زىمىراپ بارا جاتقان تەحنيكالىق پروگرەستىڭ دە ىقپالى زور. ءبىر ينتەرنەتتىڭ ءوزى سانامىزدى شىرماپ, ويىمىزدى ۇرشىقتاي ءيىرىپ بارادى. دەگەنمەن, ونىڭ دا ارتىقشىلىقتار بار ەكەنىن جاسىرا المايمىز. كەز كەلگەن مالىمەتتى ءبىر تۇرتپەنى باسىپ قالساڭ, كوزى الدىڭىزعا اكەلە قويادى. كىتاپ قوپارىپ, ارحيۆ اقتارىپ وتىرمايسىز.
الايدا, سان عاسىر بويى سانالى ۇرپاق تاربيەلەپ كەلگەن كىتاپتىڭ الار ورنى ەرەن. ورىستىڭ دانا قارياسى د.ليحاچەۆ بىلاي دەيدى: «يا سچيتايۋ تاك: بيبليوتەكي – ەتو وسنوۆنايا كۋلتۋرا سترانى. ي وت بيبليوتەك, وت يح دوستۋپنوستي, وت دوستۋپنوستي سوكروۆيشش, كوتورىە ۆ نيح حرانياتسيا زاۆيسيت كۋلتۋرا سترانى. موجەت نە بىت ۋنيۆەرسيتەتوۆ, نيكاكوگو ۆىسشەگو وبرازوۆانيا, نو ەسلي ەست حوروشيە بيبليوتەكي, ۆسە موجنو ۆوسستانوۆيت».
دەمەك, كىتاپ – كەز كەلگەن ۇلتتىڭ ساناسى مەن تاريحي زەردەسى. ونى ءسىز ۇشقىر ينتەرنەتپەن دە, ءتىپتى, تەلەۆيدەنيەمەن دە سالىستىرا المايسىز. سوندىقتان, بۇگىنگىدەي ماتەريالدىق قاجەتتىلىك العا شىعىپ تۇرعان الماعايىپ شاقتا, رۋحاني بايلىق سانالعان كىتاپ دەگەن اسىل قۇندىلىعىمىز قۇلدىراماسا ەكەن دەيمىز!

ازامات ەسەنجول