6 ماۋسىم – قاسيەتتى رامازان ايىنىڭ ءبىرىنشى كۇنى. بۇل – بارشا مۇسىلمان حالقى ساعىنا كۇتەتىن قاستەرلى دە بەرەكەلى اي. قازاق جۇرتشىلىعى ءۇشىن دە مارتەبەسى بيىك رامازان ايىنىڭ قادىر-قاسيەتى مەن ورازانىڭ ءمان-ماڭىزى جايىندا قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسىنىڭ نايب ءمۇفتيى ناۋرىزباي قاجى تاعانۇلىمەن سۇحباتتاسقان ەدىك.
– قۇرمەتتى, ناۋرىزباي تاعانۇلى! كۇللى مۇسىلمان حالقىنىڭ قاسيەتتى رامازان ايى قارساڭىندا تۇرمىز. وقىرماندارعا وسى ايدىڭ قادىر-قاسيەتى جايىندا ايتساڭىز…
– ءبيسميللاحير راحمانير راحيم! اللا تاعالانىڭ قالاۋىمەن قاسيەتتى رامازان ايىنا دا كەلىپ جەتتىك. بۇل اي, راسىندا, وتە قادىرلى دە ەرەكشە, مۇسىلمان قاۋىمى ءۇشىن بەرەكەلى دە جولباسشى ۋاقىت. بۇل جايىندا قۇران كارىمنىڭ «باقارا» سۇرەسىنىڭ 185-اياتىندا: «رامازان – ادامدارعا تۋرا جول نۇسقاۋشى, اق پەن قارانى ايىرۋشى, بەكەم تۇتىناتىن جولباسشى رەتىندە قۇران تۇسىرىلە باستاعان اي. رامازان ايى تۋعانىن كورگەن ادام بىردەن ورازا ۇستاسىن. ەگەر بىرەۋلەر اۋرۋ بولىپ, ايتپەسە جول ساپاردا جۇرسە, وندا باسقا كۇندەردە وتەسىن. اللا سەندەرگە جەڭىلدىك بولۋىن قالايدى, اۋىرلىق تۇسىرگىسى كەلمەيدى» دەلىنەدى. دەمەك, وسى ايدا قازاق جۇرتى قادىر تۇتاتىن قۇران اياتتارى ءتۇسىرىلىپ, مۇسىلمان حالقىنا ورازا پارىز ەتىلدى.سونداي-اق, بۇل ايدا جولاۋشى جۇرگەن ازاماتتار مەن جۇكتى ايەلدەر, سىرقاتتى ادامدارعا جەڭىلدىك بار.
رامازان ايىندا ءاربىر ءىسىمىزدىڭ ساۋابى وزگە ۋاقىتتارعا قاراعاندا ەسەلەنەتىنى ءيىسى مۇسىلمان قاۋىمىنا ءمالىم. سەبەبى, اللا تاعالا بۇل ايدى وزگە ايلاردان قۇرمەتتى قىلىپ, ساۋابىن ءوزىم بەرەمىن دەپ ۋادە ەتەدى. ەندەشە, حاق جابباردىڭ راحىم-نۇرى جاۋىپ, مىسقالداي ىزگى امالىمىزعا تاۋداي ساۋاپتار جازىلاتىن ايدا قۇلشىلىق-عيباداتتارىمىزدى كوبەيتىپ, ءسوزىمىز بەن ءىسىمىزدى تۇزەپ, نيەتىمىزدى تازارتۋىمىز كەرەك دەپ ويلايمىن.
قۇران كارىمدە مومىن مۇسىلماندارعا بۇيىرىلعان اياتتار تەك بۇيىرۋ مانىندە كەلەدى, ونىڭ سىرى – اللاعا بوي ۇسىناتىندار مەن تەرىس بۇرىلاتىنداردى اجىراتۋ ەدى. «باقارا» سۇرەسىنىڭ 183-اياتىندا: «ءاي, مۇمىندەر! كۇنالاردان ساقتانىپ, تاقۋالىققا جەتۋلەرىڭ ءۇشىن سەندەرگە بۇرىنعىلارعا پارىز ەتىلگەندەي, ورازا پارىز ەتىلدى» دەلىنەدى. بۇل اياتتا ورازانىڭ نە سەبەپتى بۇيىرىلعانى ايتىلۋدا, ياعني, «تاقۋالىققا جەتۋلەرىڭ ءۇشىن» دەيدى. اللانى جۇرەكپەن ەسكە الۋ, تىلمەن زىكىر قىلۋ, ىستەگەن ىزگى ىستەرىمەن, ومىرلىك ولشەمدەرىمەن دالەلدەۋ. ەسەپسىز جىبەرگەن قاتە-كەمشىلىكتەرى, كۇنالارى ءۇشىن اللانىڭ قاھارىنان قورىققان كۇيدە ونىڭ راحىمى مەن مەيىرىمىنەن ءۇمىت ەتە وتىرىپ, ورازانى وزىنە قالقان قىلۋ شىنايى تاقۋا, مومىن جاننىڭ بەينەسى بولماق.
– اسىل دىنىمىزدە رامازاننان دا باسقا ايلاردا ورازا ۇستاۋدىڭ ساۋابى بار دەيدى, جالپى ورازانىڭ ءمانىسى, اۋىزى بەرىك جانعا جازىلار جاقسىلىق پەن بەرىلەر ساۋاپتار قانداي؟
– جالپى, مۇسىلمان بالاسى ءۇشىن بارلىق ۋاقىت قادىرلى. دەگەنمەن, شاريعاتىمىزدا دارەجەسى بيىك, قۇرمەتى جوعارى ايلار جايىندا, راسىندا, ايقىن ايتىلعان. ءاز ەلشى مۇحاممەد (س.ع.س.): «ەرەجەپ – اللانىڭ ايى, شاعبان – مەنىڭ ايىم, رامازان – ۇممەتىمنىڭ ايى» دەپ, مۇسىلمان ۇممەتى ءۇشىن قاسيەتتى ايلاردى اتاپ كورسەتتى. وسى ماندەس كەلەسى ءبىر حاديستە ارداقتى پايعامبارىمىز (س.ع.س.) «ءيا, اللا! ەرەجەپ جانە شاعبان ايىن قايىرلى ءارى مۇباراك ەتكەي, ءبىزدى رامازان ايىنا امان-ەسەن قاۋىشتىر» دەپ راببىسىنان سۇراپ, دۇعا ەتەتىن. مىنە, رامازان ايىنىڭ الدىندا كەلەتىن ەرەجەپ, شاعبان ايلارى قادىرلى ۋاقىتتار. وسى ايلاردا پايعامبارىمىز تىلەگەن جاقسىلىققا, مەيىرىم مەن راحىم ايىنا, كەشىرىم مەن بەرەكە ايى – رامازانعا ونىڭ ۇممەتى, ءسىز بەنەن ءبىز امان-ەسەن جەتىپ وتىرمىز. قۇدايعا مىڭ دا ءبىر شۇكىر دەيمىز. حاق ەلشى قۇرمەتتەگەن ايلارعا دەگەن قۇرمەتىمىز جوعارى بولسا, اللانىڭ الدىنداعى دارەجەمىز دە سوعان ساي بولار دەگەن ۇمىتتەمىن.
ال, ورازاشىنىڭ جاعدايى تۋرالى ايتار بولساق, جوعارىدا ايتىپ وتكەن ايلاردا ورازا ۇستاۋدىڭ ساۋابى ۇلكەن, البەتتە. اپتانىڭ ءار دۇيسەنبى, بەيسەنبى كۇندەرىندە دە اۋىز بەكىتۋگە بولادى. جالپى ورازانىڭ مۇسىلماندارعا بەكىتىلۋىنىڭ حيكمەتى جايىندا بۇحاريدەن جەتكەن حاديستە «ەگەر, ادام وتىرىك ايتۋ مەن كۇنالى ىستەرىن تاستاماسا, اللا ول ادامنىڭ تاعام مەن سۋدان تىيىلعانىنا مۇقتاج ەمەس» دەپ, ءمان-ماعىناسى تەرەڭدە ەكەنىن بايقاتادى.
– سابىرى سىنعا تۇسەر ورازا كەزىندە مۇسىلمانعا قاجەت سيپاتتارعا توقتالساڭىز…
– رامازان, راسىندا, كوپتەگەن جاقسىلىقتارعا جەتەلەۋشى اي. سونىڭ ءبىرى – وسى سابىرلىلىق. قاسيەتتى ايدا اللانىڭ سانسىز ساۋاپتارىنان ءۇمىتتى ادام كەز كەلگەن كەدەرگى مەن قيىنشىلىقتارعا سابىرلىلىق تانىتىپ, توزىمدىلىك كورسەتە ءبىلۋى كەرەك. تىپتەن, ورازا كەزىندە ايىپتاپ, سوگە سويلەگەن كىسىنىڭ وزىنە دە ۇستامدىلىقپەن, پايعامبار وسيەتىندە ايتىلعانداي, «مەن ورازامىن» دەپ جاۋاپ بەرۋى شارت. پايعامبارىمىزدىڭ وسى ءسوزدىڭ ءوزى كوپ ادامعا ەسكەرتۋ دەسەك بولادى.
دانا حالقىمىز ايتقانداي, «مۇسىلمانشىلىق استە-استە» دامىپ, وركەندەيدى. يسلام تاريحىنان ءمالىم, اللانىڭ حاق ءدىنى دە جيىرما ءۇش جىلدىق پايعامبار مويىنا جۇكتەلگەن امانات ارقىلى جەر جۇزىنە تارادى. سابىردىڭ ناق ءوزىن كورسەتە بىلگەن العاشقى مۇسىلمانداردىڭ ومىرلەرى, حاق جولىندا كورگەن سىناقتارى كىمنىڭ دە بولسىن كوزىنە جاس ۇيىرمەي قويمايدى. نەبىر سىن ساعاتتارىن باستان كەشىرگەن ساحابالاردىڭ قيىن-قىستاۋ ساتتەرىنە بايلانىستى اللا تاعالا «سەندەر يمان كەلتىرگەندىكتەرىمىز ءۇشىن سىنالمايمىز دەپ ويلايسىڭدار ما؟» («انكابۋت» سۇرەسى, 2-ايات) دەگەن اياتىن تۇسىرەدى. وسى ۋاقيعالاردى ەسكە العان بۇگىنگى كۇننىڭ مۇسىلماندارى اللانىڭ سانسىز نىعمەتتەرىنە شەكسىز شۇكىرلەر ايتىپ, بولماشى قيىندىققا كەزىككەندە تاريحتا وشپەس اتى قالعان ساحابالار ءومىرىن ەسكە الا وتىرىپ, بۇل دۇنيەنىڭ سىناعىن سابىرمەن قارسى السا, ينشاللا, اقىرەتتەگى ەگىنى مول بولماق. جىل ون ەكى ايدىڭ بىرىندە عانا كەلەتىن, سانسىز ساۋاپ, مول نىعمەتتەر بەرىلەتىن رامازانعا دەگەن ىستىق ىقىلاسىمىز ءبىزدى ەكى دۇنيە باقىتىنا جەتۋگە سەپ بولادى.
ىلگەرىدە وتكەن ىزگى مۇسىلماندار رامازاننىڭ قۋاتى مەن شۋاعىنا شومىلىپ, ورازادان كەيىنگى التى ايدا اللانىڭ نىعمەتىنە
دەگەن قۋانىشتان ارىلا المايتىن, ەندىگى التى ايى قالعاندا «راببىم, ءبىزدى رامازانمەن قاۋىشتىرا كور» دەپ اسىعا كۇتەتىن بولعان. سەبەبى, بۇل ايدا جاسالار قۇلشىلىقتار, عيباداتتار مەن ىزگى امالداردىڭ ساۋابى مىڭ ايعا تاتىرلىق قاسيەتتى قادىر ءتۇنى بار. سول سەبەپتى, سانسىز ساۋاپتىڭ ەسىگى ايقارا اشىلىپ, شايتاندار شىنجىرلانىپ بايلاناتىن مۇباراك ايدىڭ كۇندەرىن الاڭسىز, تۇندەرىن قاپەرسىز وتكىزۋدەن اباي بولايىق.
– كۇننىڭ ۇزاقتىعى مەن اپتاپتى ىستىعىنا قاراماستان اۋىز بەكىتۋشى جاننىڭ دارەجەسى قانداي بولماق؟
– ءپاني دۇنيەدە وڭاي ولجا تابۋ جولدارىنىڭ جەڭىل بولىپ, شىن ەڭبەكپەن تاپقان تابىستىڭ كوزى قيىنشىلىقپەن كەلەتىنى ءارى ادالدىق ءجىبىن اتتاماعاندا عانا بەرەكەلى بولاتىنى امبەگە ايان. ءبىر اللانىڭ رازىلىعى, دۇنيە اقىرەتىمىزدىڭ جارىق بولۋى ءۇشىن ۇستاعان ورازادا سەزىنەتىن ازدى-كوپتى قيىندىقتار دا مۇسىلمان بالاسىن جاقسىلىققا جەتەلەپ, سەنىمىن نىعايتىپ, شۇكىرىن ارتتىرادى, يمانىن شىڭدايدى.
شىن نيەت ەتىپ, ورازا ۇستاۋشىنىڭ دارەجەسى تۋرالى قۇدسي-حاديستەردىڭ بىرىندە اللا تاعالا: «اۋزى بەرىك ادام ءىشىپ-جەۋىن مەن ءۇشىن دوعاردى. ورازا – مەنى مەن قۇلىمنىڭ اراسىنداعى عيبادات. وعان بەرىلەتىن سىيدى مەن عانا ولشەپ, مەن عانا بەرەمىن. اۋزى بەرىك قۇلىمنىڭ اشتىق پەن شولدەگەندە شىعاتىن اۋزىنىڭ ءيسى مەن ءۇشىن ميسكتەن دە ارتىق» دەيدى. كۇنى ۇزاققا ورازا بولعان جاننىڭ اۋىز قۋىسىنان شىققان ءيىستىڭ ءوزىن الەمدەردىڭ راببىسى جۇپار ءيىس ميسكتەن جوعارى باعالاپ, قۇلىنىڭ سىيىن ءبىر ءوزى ولشەپ, ءبىر ءوزى بەرەر بولسا, مومىن مۇسىلمان ءۇشىن بۇدان اسقان نەندەي نىعمەت كەرەك بولار؟
مىنە, سوندىقتان, سابىر مەن تاقۋالىقتىڭ, شىنايى يماننىڭ ءدامىن سەزىندىرەتىن جاز ماۋسىمىنا سايكەس كەلگەن رامازان ايىندا اللانىڭ مەيىرىم-راحىمى مەن سىي-سياپاتىنان قۇر قالماعانىمىز ابزال.
– ەلوردامىز استانا اي اسىپ, جىل اۋناعان سايىن ءوسىپ-وركەندەپ, كوركەيىپ كەلەدى. باس قالامىزدىڭ ۇلكەن مادەنيەت ورداسى, رۋحانيات شاڭىراعىنا اينالۋىنا مەشىتتەر دە ءوز ۇلەسىن قوسىپ كەلە جاتقانىنا كۋامىز. بيىلعى رامازاندا قانداي يگى شارالار اتقارىلماق؟
– ءيا, اۋەلى اللا تاعالانىڭ شەكسىز مەيىرىم-شاپاعاتىمەن, ەلىمىز وركەندەپ, اياققا نىق تۇردى. الەمدىك قاۋىمداستىق الدىندا قازاقستاننىڭ اتى ابىرويمەن اتالا باستادى. وسىنداي بيىك بەلەستەرگە جەتۋىمىز ەلباسىمىز باستاعان ەل ەرتەڭىن ويلاپ, كەلەشەگى ءۇشىن قامدانعان ازاماتتاردىڭ ارقاسى دەپ بىلەمىز.
قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسىنىڭ توراعاسى, باس ءمۇفتيىمىز ەرجان قاجى مالعاجىۇلى ەل رۋحانياتىن, ءدىنىمىزدى دامىتۋ, حالىققا ءداستۇرلى يسلام قۇندىلىقتارىن جەتكىزۋ ءۇشىن وتە كوپتەگەن تىڭ باستامالارعا ۇيىتقى بولىپ, پارمەن بەردى.
رامازان ايى قارساڭىندا, ياعني, 4 ماۋسىم كۇنى استانا قالاسى مەشىتتەرىنىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن «بەرەكەلى رامازان» رۋحاني كەشى وتەدى. «بەيبىتشىلىك جانە كەلىسىم» سارايىندا ەلوردا حالقىنا كوپتەگەن رۋحاني-تاعىلىمدىق دۇنيەلەر, قاسيەتتى اي تۋرالى قويىلىمدار, بەينەباياندار ۇسىنباقپىز. سونداي-اق, وسى كەشتە «بەس پارىز جانە تاريح تاعىلى» رەسپۋبليكالىق جىر ءمۇشايراسىنىڭ قورىتىندىسى جاريالانىپ, جەڭىمپازدار جۇرتشىلىق الدىندا ماراپاتتالادى. مۇشايراعا جالپى سانى 434 اقىن قاتىسىپ وتىر.
رامازاندا, البەتتە, مۇقتاج كىسىلەرگە, كوپ بالالى وتباسىلارعا, قارتتار, بالالار ۇيلەرىنە ءارتۇرلى قايىرىمدىلىق شارالارىن وتكىزىپ, كومەكتەسپەك نيەتتەمىز. بۇدان بولەك, وتىز كۇن بويىنا قالىپتاسقان ءداستۇر بويىنشا قالا مەشىتتەرىندە اۋىزاشار داستارقاندارى جايىلادى. كۇن سايىن اۋىز بەكىتۋشى ءار ادام وسى داستارقاندا اۋىز اشۋىنا بولادى. ال قالامىزداعى ءۇش مەشىتتە – «نۇر استانا», «ازىرەت سۇلتان» جانە «عىلماني» مەشىتتەرىندە ارنايى قاريلار كەلىپ, تاراۋيح نامازى وقىلىپ, قۇران حاتىم ەتىلەدى.
– ورازا قارساڭىندا وقىرماندارعا تىلەگىڭىز…
– قادىرلى قازاق جۇرتتى, ارداقتى وقىرماندار! رامازان – بەرەكە-بىرلىك ايى. تاۋەلسىز ەلىمىزدىڭ كوك بايراعىنىڭ, وتان دەگەن ۇلى شاڭىراعىمىزدىڭ استىندا بىرلىكتە تىرلىك قىلىپ, ىنتىماقتا عۇمىر كەشەيىك. ەلىمىزدىڭ ەرتەڭى مەن باياندى بولاشاعى ءۇشىن ايانباي ەڭبەك ەتىپ, وسى جولدا قىزمەت قىلۋشى ەل ازاماتتارىنا كوپتەن كوپ دۇعا جاسايىق. دۇعالار كەرى قايتارىلمايتىن قاسيەتتى ۋاقىتتا ەلىمىز بەن جەرىمىزدىڭ تىنىشتىعىن تىلەيىك جاراتقاننان.
بارشالارىڭىزدىڭ مۇباراك ايداعى ىزگى امالدارىڭىزعا اللا سانسىز ساۋاپتار جازىپ, ەكى دۇنيە باقىتىنا بولەسىن. پايعامبارىمىز مۇحاممەدتىڭ (س.ع.س.) ۇممەتىنە لايىقتى جانداردىڭ قاتارىنان بولۋىمىزدى ءناسىپ ەتسىن! اللا تاعالا بارشامىزدىڭ ۇستاعان ورازامىز بەن جاساعان قۇلشىلىق-عيباداتتارىمىزدى قابىل ەتكەي! دىنىمىزگە قۋات, حالقىمىزعا يمان بايلىعىن بەرگەي! حالقىمىزدىڭ ىنتىماق-بىرلىگى ارتىپ, ىرىس-نەسىبەسى مولىنان بولعاي! قاسيەتتى رامازان بارشامىزعا قۇتتى, بەرەكەلى, كۇللى مۇسىلمان جۇرتشىلىعىنا قايىرلى بولسىن!
– ءاۋمين. اسەرلى اڭگىمەڭىزگە راحمەت!
سۇحباتتاسقان
جايىق ناعىماش
