وتكەن جەكسەنبىدە استانادا ءبىر اپتاعا سوزىلعان «ساحنادان سالەم» اتتى تەاترلاردىڭ IV حالىقارالىق فەستيۆالىنىڭ شىمىلدىعى جابىلدى. قالا كۇنى مەرەكەسىنە وراي ۇيىمداستىرىلعان شاراعا بۇل جولى ون ءبىر ونەر ۇجىمى قاتىستى. ەلوردالىق تەاترلارمەن قاتار الماتى, جەزقازعان, ورال, وسكەمەن, شىمكەنت, سەمەي قالالارىنداعى تەاترلار جانە كيەۆ پەن ماسكەۋدەن كەلگەن قوناقتار كورەرمەندەرگە تاقىرىبى جانە جانرى جاعىنان ءار الۋان قويىلىمداردى ۇسىندى.
الماتىداعى ع.مۇسىرەپوۆ اتىنداعى قازاق مەملەكەتتىك اكادەميالىق بالالار جانە جاسوسپىرىمدەر تەاترى وسەتين دراماتۋرگى گەورگي حۋگاەۆتىڭ (اۋدارعان ق.تولەۋىشوۆ) «قارا شەكپەن» ءافساناسىن قويدى. قويىلىمدى رەجيسسەر اسحات ماەميروۆ ساحنالادى.
فەستيۆال ساراپشىلارىنىڭ ءبىرى, قازاقستاننىڭ حالىق ءارتىسى, پروفەسسور تالعات تەمەنوۆ وتكەندى جاڭعىرتىپ, اتالمىش سپەكتاكل وتكەن عاسىردىڭ جەتپىسىنشى جىلدارى تانىمال بولىپ, كوپتەگەن تەاترلاردا قويىلعانىن ەسكە ءتۇسىردى.
جالپى, گ.حۋگاەۆ 20 شاقتى پەسانىڭ اۆتورى ەكەن. سولاردىڭ ىشىندە رەجيسسەرلەردىڭ دە, كورەرمەننىڭ دە ۇلكەن ىقىلاسى وسى «قارا شەكپەنگە» اۋعان.
ال كلاسسيك جازۋشىنىڭ اتىنداعى الماتىلىق تەاتر ساحناسىندا اتالمىش تۋىندىنىڭ پرەمەراسى بىلتىرعى جىلدىڭ اقپانىندا ءوتىپتى. كورەرمەنگە ول نەسىمەن قىزىق؟ «يت – ادامنىڭ دوسى» دەگەن ۇعىم بار. اتالمىش قويىلىمنىڭ نەگىزگى ايتاتىن يدەياسى دا سونى مەڭزەيدى. تاۋدا قوي باعاتىن شوپاننىڭ تۇزار اتتى يەسىنە ادال ءيتتىڭ ءرولىن كوپشىلىككە تەلەحيكايالار ارقىلى تانىس اكتەر دانيار بازارقۇلوۆ سومدادى. جالپى, قويىلىمعا تاماشا اكتەرلىك انسامبل تارتىلعان. قوسۇرەي اتىن العان قوياننىڭ رولىندە اتاقتى اكتريسا, قر ەڭبەك سىڭىرگەن ءارتىسى, «قۇرمەت» وردەنىنىڭ يەگەرى ليديا كادەن كورىنەدى. سىلاڭ اتتى تۇلكىنى تالانتتى اكتريسا گۇلباھرام بايبوسىنوۆا, قۇرتقا – كوكشۋلاندى قازاقستان جاستار وداعى «سەرپەر» سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى جانار ماقاشەۆا وينادى. شىنى كەرەك, ءافسانادا كورىنەتىن ەرلەر بەينەلەرى وسى ايەل بەينەلەرگە قاراعاندا سولعىن تارتقان. ونى قويىلىمنان سوڭ باعا بەرگەن ساراپشىلاردىڭ كوپشىلىگى دە اتاپ ءوتتى.
سولاردىڭ ءبىرى – بەلگىلى دراماتۋرگ, تەاتر سىنشىسى ەركىن جۋاسبەك كەزىندە م.اۋەزوۆ اتىنداعى قازاق مەملەكەتتىك اكادەميالىق دراما تەاترىندا بۇل شىعارمانىڭ قويىلۋىن قۇپ كورگەن. رەجيسسەر رەتىندە اسحات ماەميروۆ تاڭدالعان. الايدا, بەلگىلى ءبىر كەدەرگىلەر بولىپ, قويىلىم قويىلماي قالدى. ا.ماەميروۆتىڭ تاباندىلىعىنىڭ ارقاسىندا اتالعان تۋىندى ع.مۇسىرەپوۆ اتىنداعى قازاق مەملەكەتتىك اكادەميالىق بالالار جانە جاسوسپىرىمدەر تەاترى ساحناسىنا جول تارتقان.
كەيىنگى كەزدە تەاترلاردا رەجيسسەرلەردىڭ دراماتۋرگتەردىڭ پەساسىن قيدالاۋ جاعدايلارى ءجيى كەزدەسەدى. نەمەسە رەجيسسەرلەر شىعارماعا جانىنان ءوز ويلارىن قوسىپ, نەگىزگى يدەيانى كورەرمەن تۇسىنبەي قالىپ جاتادى. بۇدان بۇرىن كينولاردا مۇندايعا جولىققانبىز. اسىرەسە, كلاسسيكالىق شىعارمالار نەگىزىندە شەتەلدىك كينو تۇسىرۋشىلەر وسىندايعا اۋەس. «اسحات ماەميروۆ دراماتۋرگتىڭ ەڭبەگىن باعالاپ, ەشتەڭەنى قيدالاماپتى. رەجيسسەردىڭ قولىنا قايشى الماعانى كورىنىپ تۇر. بۇل وتە دۇرىس بولدى» دەدى ە.جۋاسبەك.
الايدا, بۇل جاعداي كەرى اسەرىن دە تيگىزگەن سياقتى. ساراپشىلاردىڭ كوبىسى سپەكتاكل ۇزاققا سوزىلعانىن, ارتىق ستسەنالار كوپ كەزدەسەتىنىن ايتتى. اسىرەسە, رەسەيدەن كەلگەن قوناقتار قاتالداۋ بولدى. تەاتر جانە كينو اكتەرى, رەجيسسەر, رەسەي تەاتر مەنەدجەرلەرى گيلدياسىنىڭ مۇشەسى, «مادەنيەت قايراتكەرلەرىنىڭ استانالىق تسەحى» كەڭەسىنىڭ مۇشەسى يگور كراسنوپولسكي قويىلىمدا مىنەز جەتىسپەگەنىن جەتكىزدى. «ءافسانادا كوكجال اتتى قاسقىرلار كوسەمىنىڭ بەينەسىنە قاتتىلىق جەتىسپەدى. ول قاسقىر ەمەس پە, اقىرعاندا اۋزىنان جالىن اتىپ شىعۋ كەرەك. مەن ونى بايقامادىم. قاسقىر بەينەسى بولعان سوڭ ونىڭ وبرازىنىڭ ءوزى كورەرمەنگە ۇرەي شاقىرۋى ءتيىس. مىسالى, «كەزدەسۋ ورنىن وزگەرتۋگە بولمايدى» كوركەم فيلمىندەگى «بۇكىردىڭ» ءرولىن وينايتىن ارمەن دجيگارحانيان باقىرىپ-شاقىرمايدى, بىراق ونىڭ سۇستى تۇرىنە قاراپ-اق سەسكەنىپ قالاسىڭ» دەدى ي.كراسنوپولسكي.
تەاترتانۋشى, «بالتىق ءۇيى» جوباسىنىڭ ۇيلەستىرۋشىسى, تمد جانە بالتيا ەلدەرىنىڭ «رەسەيدەگى كەزدەسۋ» حالىقارالىق تەا-ترلار فەستيۆالىنىڭ جەتەكشىسى ماريا يۋرەۆانىڭ باعاسى بۇدان وتكەن بولدى. «قويىلىمدى تاماشالاپ وتىرىپ, ەسىمە ەرىكسىز «حاتيكو» ءفيلمى ءتۇستى. وقيعاسى وتە ۇقساس ەكەن. جالپى مىناداي سپەكتاكلدەر ۇشپاققا شىعارمايدى. مۇندا كوپ سوزدىلىككە ۇرىنىپسىزدار. كوپ سويلەمەي, ءرولدى ويناۋلارىڭىز كەرەك ەدى» دەدى ول.
وعان جاۋاپ بەرگەن ەركىن جۋاسبەك قازاق تەاترىندا سوزگە كوپ ءمان بەرىلەتىنىن, بىلايشا العاندا ۇلتتىق تەاترىمىز «ەڭ باسىندا ءسوز بولعان» ۇستانىمىن ۇستاناتىنىن ايتىپ, جاعدايدى ءتۇسىندىردى.
جالپى, «ساحنادان سالەم» فەستيۆالى قازاق تەاترلارىنىڭ ارتىق-كەم تۇستارىن كورسەتەتىن جاقسى الاڭ ەكەنىنە كوزىمىزدى جەتكىزدىك. شىنى كەرەك, ەلدەگى ورىس تەاترلارىنىڭ ونەرى ۇلتتىق تەاترلارىمىزعا قاراعاندا باسىمداۋ بولىپ كورىندى. مۇنىڭ الدىندا وتكەن استاناداعى م.گوركي اتىنداعى مەملەكەتتىك اكادەميالىق ورىس دراما تەاترى ساحنالاعان «ويانۋ» ترەش-دراماسى سوعان دالەل.
ال, فەستيۆالدى جاقىن شەتەلدەن كەلگەن قوناقتار تۇيىندەدى. كيەۆتىڭ «PaperWall» تەاترى «ون, ونا, جيزن» سپەكتاكلىن ۇسىنسا, ماسكەۋدىڭ «تەاتر لۋنى» دراماتۋرگ الەكساندر مارداننىڭ رەجيسسەر ناتاليا كوگۋت قويعان «انتراكت» دراماسىن ساحنالادى. وسى سوڭعى سپەكتال بىزگە بەلگىلى جازۋشى-دراماتۋرگ دۋلات يسابەكوۆتىڭ «اكتريسا» سپەكتاكلىن ەسىمىزگە ءتۇسىردى. ورىس قويىلىمىندا دا, قازاق تۋىندىسىندا دا اكتەرلەردىڭ ساحناداعى جانە ساحنادان تىس ونەرى تۋرالى ايتىلادى. «تەاتر لۋنى» تاقىرىپتى تاماشا الىپ شىققانىن ايتا كەتەيىك. وندا بىزگە, اسىرەسە, انفيسا دەيتىن كەيىپكەردىڭ ءرولىن سومداعان قارت اكتريسا, ينگۋشەتيانىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن ءارتىسى يرينا چيپيجەنكونىڭ بەينەنى سومداۋى قاتتى ۇنادى.
سونىمەن, «ساحنادان سالەم» تەاترلاردىڭ IV حالىقارالىق فەستيۆالى تۇيىندەلدى. كەلەسى جىلعا جوسپارلانعان V مەرەيتويلىق فەستيۆال «ەكسپو-2017» حالىقارالىق مامانداندىرىلعان كورمە اياسىندا ۇيىمداستىرىلىپ, 18-20 كۇنگە جالعاسپاق. ءسوز جوق, اتالمىش فەستيۆالدىڭ تەاتر ونەرىنە بەرەرى كوپ, الايدا, بيىلعى فەستيۆال وتكەن سوڭ بىزگە بىرنەشە وي كەلدى. اتالمىش فەستيۆال بيىل 25 جىلدىعىن اتاپ وتەتىن استاناداعى ق.قۋانىشباەۆ اتىنداعى مەملەكەتتىك اكادەميالىق قازاق مۋزىكالىق دراما تەاترىنىڭ نەگىزىن قالاۋشى رەجيسسەر, باس قالامىزدىڭ قازاقىلانۋىنا ۇلكەن ۇلەس قوسقان جاقىپ وماروۆ اتىن يەلەنسە نەمەسە سول كىسى اتىنداعى جۇلدە تاعايىندالسا دەگەن پىكىرىمىز بار. سونداي-اق, فەستيۆالدىڭ ءانۇرانى دا جازىلۋى ءتيىس سياقتى. بىزدىڭشە, اتاۋلى شارانىڭ وسىنداي كەمشىلىكتەرى بار. ال باسقا جاعىنان ايتارىمىز جوق.
امانعالي قالجانوۆ
