جاسى ۇلعايعان ادامدارعا مەديتسينا قىزمەتكەرلەرىنىڭ نەمقۇرايلى قاراۋى بەلەڭ الدى. الايدا قارتتارعا, ونىڭ اۋرۋ-سىرقاۋىنا كارىلىك دەپ سالعىرت قاراۋ – مادەنيەتتىڭ تومەندىگى. تەگىن ەم الۋ – جاس ەرەكشەلىگىنە قاراماستان, قازاقستان ازاماتتارىنىڭ بارىنە بىردەي اتا زاڭمەن بەرىلگەن قۇقى. جەدەل جاردەم دە شاقىرتقان ادامدى كارى-جاس دەپ بولمەي, بارىنە بىردەي بىلىكتى قىزمەت كورسەتۋگە ءتيىس.
تاياۋدا ءبىر اجەيمەن جولىمىز توعىسقان ەدى. كەيبىر قاتارلاستارى سەكىلدى ءۇمىتسىزدىككە تۇسپەگەن. الدەكىمدەردەي ارنارسەدەن سەكەم المايدى. كىجىنبەيدى. كەيىمەيدى. جاستاردىڭ بولاشاعىنا سەنىممەن قاراپ, اينالاسىنا مەيىرلەنىپ وتىرادى. جىلى سويلەيدى, اۋزى جاقسى. ءوزى باتاگوي.
قاريانىڭ جاسى سەكسەن التىدا ەكەن. دەنساۋلىق تۋرالى ءسوز بولعاندا, الدەنەگە الاڭدايتىنىن سەزدىردى.
اڭگىمەسىنە قاراعاندا, قايبىر جىلى وبلىس ورتالىقتارىنىڭ بىرىندەگى قىزىنىڭ ۇيىنە بارىپ جاتىپ, قاتتى اۋىرىپتى. قىزى جەدەل جاردەم شاقىرتادى. دارىگەرلەر كەلە ساپ قاريانىڭ اياعى ءىسىپ, قىزۋى كوتەرىلىپ جاتقانىن كورەدى. بىراق بۇل اۋرۋدىڭ سىرى «قارتتىقتا» ەكەنىن ايتىپ, وعان جاسىنىڭ سەكسەننەن اسقانىن ەسىنە سالىپ, شاراسىزدىق تانىتىپ كەتەدى.
«سوندا ءبىز سەكسەننەن اسساق, ولە بەرۋىمىز كەرەك پە؟» دەپ ءۇنسىز قالدىم دەيدى الگى اجەي. سول وقيعادان سوڭ, ءولىپ بارا جاتسا دا, جەدەل جاردەم شاقىرتپاۋعا بەكىنگەنىن ءسوز اۋانىمەن ءبىلدىرىپ قويدى.
سول اڭگىمەدەن كەيىن كوپ جاساعان ادامدار تۋرالى وي كوكەيىمنەن كەتپەي ءجۇردى. بۇگىنگى كۇنى ءبىزدى وزىمشىلدىك بيلەگەن سياقتى. وزىمشىلدىك بيلەگەنى سونداي, قوعامنىڭ بار يگىلىگى بىزگە عانا تيەسىلىدەي كورەمىز. دەنساۋلىقتى كۇتىپ, ساۋ ءجۇرۋ ءبىزدىڭ عانا قۇقىمىز سەكىلدى. جاسى ۇلعايعان ادامدارعا كوبىمىزدىڭ «ءسىزدىڭ جاسىڭىزعا جەتەم بە, جوق پا», «ءسىزدىڭ جاسىڭىزدا سىزدەي بولىپ جۇرە الساق, قانەكي» دەپ تۇرىپ, سۇقتانىپ سويلەيتىن دە كەزدەرىمىز بار.
ءيا, سەكسەننەن اسۋ ءبىز ءۇشىن ۇزاق جاساعان بولىپ سانالادى.
ال شىن مانىندە, كوپ جاساۋ ادام بالاسى ءۇشىن تاڭسىق پا؟
شۆەيتساريا حالقىنىڭ ورتاشا ءومىر ءسۇرۋ جاسى – 82,70-ءتى كورسەتەدى ەكەن. جاپون ەلىندە دە ورتاشا ءومىر ءسۇرۋ ۇزاقتىعى 82,59-دى قۇرايدى. يسلانديادا – 82,39; يسپانيادا – 82,33; يتاليادا – 82,09; اۆستريادا – 81,85; شۆەتسيادا – 81,8; يزرايلدە 81,76; فرانتسيادا – 81,67; نورۆەگيادا – 81,3 جاس. ال CIA World Factbook-ءتىڭ مالىمەتتەرى بويىنشا موناكودا حالىقتىڭ ورتاشا ءومىر ۇزاقتىعى 89,68 جاس دەپ كورسەتىلگەن.
دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنىڭ كورسەتكىشتەرىنە سايكەس, جەر بەتىندەگى بارلىق ەر ازاماتتاردىڭ ورتاشا ءومىر ءسۇرۋ ۇزاقتىعى – 80,2 جاس, ال ايەلدەردىڭ ءومىر ءسۇرۋ ۇزاقتىعى 85 جاس ەكەن. قازىرگى جەدەل قارقىنمەن دامىپ جاتقان مەديتسينانىڭ ارقاسىندا بۇل كورسەتكىش ساناۋلى جىلداردان سوڭ 90-عا جەتەتىن بولادى دەيدى بولجامشىلار.
دەمەك, سەكسەن جاستان اسقانعا سۇقتانۋ – كىسى مادەنيەتىنىڭ تومەندىگى. مەديتسينا سالاسى قىزمەتكەرلەرى دە كىسى جاسىنىڭ ۇزاقتىعىن پايدالانىپ, ءوز بىلىكسىزدىگىن بۇركەمەلەۋگە حاقىسى جوق.
حوش. الەمدە جۇزدەن اسقان ادامدارى مىڭداپ سانالاتىن ەلدەر كوپ. ءبىر عانا جاپون ەلىندە وتكەن جىلدارى مۇنداي عاسىر جاساعان ادامداردىڭ سانى 52 مىڭعا جۋىق بولعان. ونداي ەلدەردە, ارينە, قارت ادامداردا ەشقاشان «كوپ جاساپ قويدىم-اۋ» دەگەن قولايسىز سەزىم بولمايدى.
قازاقستان دا ءومىر ءسۇرۋ ۇزاقتىعى بويىنشا ورتالىق ازيا مەملەكەتتەرىنىڭ الدىڭعى قاتارلارىنىڭ بىرىندە تۇر. ناقتى سانداردى سويلەتسەك, رەسەيدە ورتاشا ءومىر ءسۇرۋ ۇزاقتىعى 66,05 جاس بولسا, ۋكراينادا – 68,1 جاس, بەلورۋسسيادا 70,2 جاس. ال قازاقستانداعى بۇل كورسەتكىش 69 جاستى قۇرايدى.
قازاق تاعامتانۋ اكادەمياسىنىڭ پرەزيدەنتى تورەگەلدى شارمانوۆتىڭ ايتۋىنشا, مۇنداي ءومىر ءسۇرۋ ۇزاقتىعىن جوعارىلاتۋعا ادامنىڭ قوعامعا جاقسى كوزقاراسپەن قاراۋى, جۇيكە جۇيەسىنىڭ تۇراقتى بولۋى جانە تاماقتانۋ رەجيمىنىڭ ساقتالۋى سەبەپ بولادى ەكەن.
P.S. جالعىز اجەيمەن اڭگىمەدەن سوڭ جەر بەتىندەگى ەڭ ۇزاق جاساعان ادامدار, كوپ جاسايتىن حالىق تۋرالى وي جەتەگىنە العان. حالقىنىڭ ورتاشا ءومىر ءسۇرۋ ۇزاقتىعى جوعارى ەلدەردىڭ ءبارى قوعامى مەيىرىمگە باي, ادامدارى تابيعاتىن دا, ەلىن دە, وزدەرىن دە ايالاعان, حالقىنىڭ مادەنيەتى جوعارى مەملەكەتتەر ەكەنىنە كوزىمىز جەتە ءتۇستى. بۇل ماعان اقىن اپامىز كۇلاش احمەتوۆا ءجيى ايتاتىن ىلعي ۇزاق ءومىر سۇرەتىندەردىڭ ارالى تۋرالى اڭگىمەنى ەسىمە ءتۇسىردى.
«جاپونيادا وكيناۆا ارالى بار. سول ارالدىڭ تۇرعىندارى, نەگىزىنەن, ۇزاق ءومىر سۇرەدى ەكەن. سونىڭ سىرى نەدە دەپ ىزدەۋشى ەدىم. ءسويتسەم, ول ارالدا ءوزى مىڭداعان ادام ءومىر سۇرەدى ەكەن. ءبىر ارالدى مەكەندەگەن ەلدىڭ ءبارى ءبىر-بىرىنە تۋىستىق سەزىممەن قارايتىن كورىنەدى. اۋىلدا ءبىر ۇيدە تۇراتىن جالعىز قارت بولسا, بۇكىل اۋىل سوعان بارىپ, قول ۇشىن بەرىپ, وتىنىن ءتۇسىرىپ, وتىن جاعىپ, ۇدايى قامقورلىق تانىتىپ تۇرادى ەكەن. ول ارالدىڭ تۇرعىندارىندا كىسىكيىكتەنۋ جوق. ءبىر-بىرىنە شىنىمەن تۋىسىنداي قارايدى. سول قامقورلىقتىڭ, سول جاقسىلىقتىڭ, سول مەيىرباندىقتىڭ ارقاسىندا ول جەردىڭ حالقى ۇزاق ءومىر سۇرەدى» دەيدى اقىن…
وسى تاقىرىپتا قىزىقتى دەرەكتەردى وقىپ وتىرعاندا, ادام قارتايعاندا دا اينالاسىنداعىلاردى جاقسى كورە مە, ومىردەن, وزگە ادامداردان مەزى بولىپ كەتپەي مە, كارى جۇرەكتە مەيىرىم سارقىلىپ قالماي ما, كوپ جاساعان جاندا جىلۋ بولا ما دەگەن سەكىلدى سۇراقتار جىلت ەتەدى. سول مۇڭ ەكەن, ارسىز كوڭىل جەر بەتىندەگى ەڭ كارى ادامداردىڭ فوتوسۋرەتتەرىن كورۋگە قۇمارتا بەردى.
ءيا, ادام جۇرەگى ءجۇز جىل, ءتىپتى ءجۇز جيىرما, ءجۇز ەلۋ جىل مەيىرىم مەن ماحاببات بەسىگى بولىپ قالا الادى ەكەن. جان بار جەردە جىلۋ بولادى.
ءومىر – اياق-قولى بالعاداي جاستارعا عانا ءتان ەمەس.
ەندەشە, عاسىر جاساعان جۇرەك ساقتاعان مەيىرىمدى ءبىز نەگە ساقتاي المايمىز؟
ءنازيرا بايىربەك
(سۋرەت فوتوگراف ايبەك احانوۆتىڭ Instagram پاراقشاسىنان الىندى)
