الپىس جىل بويى ءبىر شاڭىراق استىندا ءومىردىڭ اششىسى مەن تۇششىسىن قاتار ءبولىسىپ كەلە جاتقان ۇلگىلى وتباسىلار ارامىزدا ساۋساقپەن سانارلىقتاي عانا. سولاردىڭ ءبىرى – مەن ءۇشىن ۇلگى ەتۋگە دە, ماقتان تۇتۋعا دا تۇرارلىق ونەگەلى شاڭىراق يەلەرى, استانالىق قاماريدەن اقساقال مەن ۇندەمەس اجەي تۇياقباەۆتار.
قازىنانىڭ ۇيىندە تۇرسا دا, ەسكىنىڭ كوزىن كورگەن قاريالار ەسىك قۇلىپتاۋ دەگەندى مۇلدە بىلمەيدى. قاشان كەلسەڭىز دە, پاتەردىڭ ەسىگى ايقارا اشىق. ءبىرى كەلىپ, بالالارىنىڭ ءبىرى كەتىپ جاتادى. ودان قالسا, الىس-جاقىنداعى تۋعان-تۋىس, جاقىن-جەكجات, جۇراعاتتار دا ءجيى باس سۇعادى. «قارتى بار ۇيدە قازىنا بار». كوپشىلىگى ەگدە تارتقان اعايىندارىنىڭ كوڭىلىن سۇراي كەلسە, ەل يگىلىگى جولىندا ەڭبەك ەتىپ, بۇگىندە بەينەتىنىڭ زەينەتىنە بولەنىپ, ءۇبىرلى-ءشۇبىرلى بولىپ وتىرعان اقساقالدان باتا الۋدى نيەت ەتىپ, وسى جاققا جول سالاتىندار دا از ەمەس. ايتەۋىر, استانالىق تۇياقباەۆتاردىڭ ۇيىنەن كىسى ارىلمايدى. وزدەرى سولاردىڭ بىردە-ءبىرىن جاتسىنبايدى. كەرىسىنشە, «قوناقپەن ەرىپ ىرىس, قۇت كەلەدى» دەپ وتىراتىن قاماريدەن اقساقال مەنى دە ەتجاقىن تۋىسىنداي جىلى شىرايمەن قۋانا قارسى الدى.
«بۇگىن قاي تەنتەك باس سۇعار ەكەن دەپ ەسىككە قارايلاپ وتىر ەدى, ءوزىڭدى كورگەندە كۇللى وركەندەۋ كوشىپ كەلگەندەي شاتتانعانىن كورمەيسىڭ بە؟». اجەيدىڭ جۇزىنەن قۋانىشتىڭ تابى ەسەدى. توركىن جۇرتىنىڭ جۇرناعى كەلگەندە قۋانباي قايتسىن. ءبىر اۋىلدان بولعانىمىز بولماسا, جاقىندىعىمىز شامالى. بىراق, قۇددى ءبىر تۋعانى كەلگەندەي بايەك بوپ ءجۇر. ۇلكەندەردى وسىنشالىقتى ابىگەرگە سالعانىما ىشتەي ىڭعايسىزدانعانىمدى سەزە قويدى ما, اتا الدىمەن ءسوز باستادى.
– وتكەنىم وزىڭە ايان. تالاي رەت قايتالاعان دا شىعارمىن. قاجەت بولسا, تاعى ايتايىن, – دەپ ءبىر قايىردى دا, اقساقال اڭگىمەسىن جالعادى. – ەرتە ەر جەتتىك. ەلمەن بىرگە ەسەيدىك. ەڭبەكتەن بەل جازبادىق. سودان جامان بولعان جوقپىز…
ءسوزىنىڭ جانى بار. قيىندىقتان كوز اشپاعانى شىندىق. ەل باسىنا كۇن تۋعان قيىن-قىستاۋ جىلداردا دۇنيەگە كەلگەن بالالاردا قانداي بالالىق شاق بولسىن؟! تەك, اتا-اناسىنىڭ الا ءجىپتى اتتاماس ادالدىققا, كىسىلىك پەن كىشىلىككە, ەڭبەكقورلىققا تاربيەلەپ, ومىرلىك قادامىنا باعىت-باعدار نۇسقاپ, كەلەشەك ماقسات-ارمانىنا ءجون سىلتەپ وتىراتىنى عانا ەمىس-ەمىس ەسىندە. ولاردان ەرتە ايىرىلدى. سودان دا بولار, بالا بوپ ەركەلەمەدى. ەرتە ەسەيدى. وزىنە تيەسىلى ءىستى ەرتەڭگە قالدىرماي, تىڭعىلىقتى بىتىرەتىن قاسيەتى مەن كىسىگە قيانات جاساماي, ۇلكەنگە قۇرمەت, كىشىگە ءىلتيپات كورسەتە بىلەتىن كەڭپەيىلدىلىگى ونى ومىردە تەك بيىكتەرگە جەتەلەدى. ەسەيىپ, ەس بىلگەننەن كەيىن ەڭبەگىمەن ەلەنىپ, لاۋازىمدى قىزمەتتەردى اتقاردى. وعان تۇستاستارى كۋا.
بۇگىندە سەكسەننىڭ سەڭگىرىنە شىققان قاماريدەن اقساقال كەمپىرى ەكەۋى ۇلدارىن ۇياعا, قىزدارىن قياعا قوندىرىپ, سول ۇرپاعىنان وربىگەن نەمەرە-شوبەرەلەرىنىڭ ورتاسىندا باقىتتى عۇمىر كەشىپ وتىر. تاعدىردىڭ تالاي تالكەگىن باستان وتكەرسە دە جاسىماي, بالالارىن قاتارىنان قالدىرماي تاربيەلەپ, وسىرگەن ولار وسىلايشا كوپكە ۇلگى بولعان شاڭىراقتىڭ دىڭگەگىن قالادى. وسىناۋ جاراستىقتىڭ سىرى نەدە ەكەنىن سۇراعانىمدا, اتا ىركىلمەستەن ءۇن قاتتى.
– وتباسىنىڭ بەرەكەلى بولۋى ءوزارا سىيلاستىققا, قاناعات پەن ءاۋىزبىرشى-لىككە بايلانىستى. كەشىرىمدى بولا بىلگەننەن كىشىرەيىپ قالمايسىڭ. قازىر قوسىلماي جاتىپ ايىرىلىسۋدى ويلايتىنداردى دا كورىپ ءجۇرمىز. بىرگە ءومىر سۇرگەن ۋاقىتىمىزدا ءبىز اجىراسۋ دەگەن ۇعىمدى مۇلدەم ويلاماپپىز. قايعىدا دا, قۋانىشتا دا بىرگە بولدىق. سوندىقتان دا بولار, ءالى كۇنگە دەيىن تاتۋ-ءتاتتى ءومىر ءسۇرىپ, نەمەرە-شوبەرەنىڭ قىزىعىن بىرگە كورىپ كەلە جاتىرمىز…
ولار – اقمولانىڭ تۋماسى. قالاعا جاقىن ورنالاسقان قورعالجىن اۋدانىندا تۋىپ-وسكەن ەكى جاس سول جەردە, مەكتەپتىڭ سوڭعى سىنىپتارىندا وقىپ جۇرگەندە تانىسادى. كەيىن قاماريدەن تۇياقباەۆ الماتىداعى تاۋ-كەن ينستيتۋتىنا وقۋعا ءتۇسىپ, ەكىنشى كۋرستا تاعدىر توعىستىرادى. بۇل سوعىستان كەيىنگى قيىن-قىستاۋ كەزەڭ بولاتىن. سوعان قاراماستان, قايماعى بۇزىلماعان قازاقى تاربيەنى بويلارىنا ءسىڭىرىپ وسكەن جۇبايلار قيىندىققا مويىماي, تىرلىكتىڭ تالاي اۋىرتپالىعىن ارتقا تاستايدى. ءبىر-بىرىنە قاتتى ءسوز ايتىپ, ءبىرىنىڭ كوڭىلىن ەكىنشىسى قالدىرىپ كورگەن جوق. جوعارى وقۋ ورنىن ويداعىداي اياقتاعاننان كەيىن ق.تۇياقباەۆ جولدامامەن رۋدنىي قالاسىنا كەلىپ, سونداعى تاۋ-كەن بايىتۋ زاۋىتىندا العاشقى ەڭبەك جولىن باستايدى. ودان ءارى ارقالىقتا كەن ءوندىرىسىن دامىتۋعا وراسان زور ۇلەس قوسقان جاننىڭ ەڭبەگى ەسكەرۋسىز قالمادى. وعان كەۋدەسىندەگى مەدالدارى مەن توسبەلگىلەرى قالتقىسىز كۋا.
جاستىق شاقتا قيىندىقتى از كورمەدى. سوعان قاراماستان, پەرزەنتتەرىن ەل قاتارلى ءوسىرىپ, ۇلكەن دارەجەگە جەتكىزدى. كەلىندەرى مەن كۇيەۋ بالالارىن ءوز بالالارىنان كەم كورمەدى. بۇگىندە نەمەرەلەرىنىڭ الدى نارەستەلى بولىپ, شوبەرەلەرىن باۋىرعا باسىپ وتىرعان قاريا: «اللاعا شۇكىر, ارمانىم جوق, تەك بالالارىم امان, ەلىمىز تىنىش بولسا ەكەن. سولاي ەمەس پە, بايبىشە؟!» دەدى. سول ارادا اڭگىمەگە ۇندەمەس اجەي ارالاستى. «سولايى سولاي عوي. ارينە, وتاعاسىنىڭ ايتقانىنىڭ ءبارى ءجون. ەرلى-زايىپتىلاردىڭ اراسىندا ەڭ الدىمەن سابىر مەن سىيلاستىق بولۋى كەرەك. بالالارىمىزعا وسىنى ءار كەز قايتالاپ, ۇلگى ەتىپ جۇرەمىز. ال, وتباسىنداعى باۋىرمالدىق بەرەكە مەن بىرلىككە باستايدى».
راسىندا دا, شاڭىراقتىڭ قازىناسى بولىپ وتىرعان قاماريدەن اقساقال مەن ۇندەمەس اجەي بار عۇمىرىن بالالارىن وقىتۋعا, ولارعا دۇرىس تاربيە بەرۋگە ارناپتى. ىنتىماعى جاراسقان وتباسى بايلىقتى استە ماقسات تۇتپادى. ماتەريالدىق قۇندىلىقتارىمەن, قىمبات جيھازدارىمەن, باعالى زاتتارىمەن ەمەس, ولار ءار كەز ءبىلىمدى دە تاربيەلى پەرزەنتتەرىمەن ماقتانادى. بەرەكە-بىرلىگى جاراسقان اۋلەت بالالارىنىڭ ءبارى جوعارى ءبى-ءلىمدى, ءتۇرلى سالادا تاۋەلسىز ەلىمىزدىڭ وركەندەۋىنە ۇلەس قوسىپ ءجۇر. ولاردىڭ اراسىندا دارىگەر دە, كولىك, قاۋىپسىزدىك سالاسىنىڭ قىزمەتكەرى دە, جەكە كاسىبىن دوڭگەلەتىپ جۇرگەن كاسىپكەر دە بار. سولاردىڭ ءبىرى – قازىرگى كەزدە «ۆەچەرنيايا استانا» گازەتىندە قىزمەت اتقارىپ جۇرگەن قىزدارى شولپان اقبالاەۆا. ارىپتەسىمدى اڭگىمەگە تارتتىم.
– بالانىڭ ادال بولۋى دا, ادام بولۋى دا وتباسىنداعى تاربيەگە بايلانىستى. ونى ۇعىندىرعان ءدال وسى كىسىلەر. «دۇنيەگە, بايلىققا قۇنىقپاڭدار, قىزىعىپ سوڭىنان قۋماڭدار. ازىقتارىڭ – اقىلدارىڭ, بايلىقتارىڭ – بىرلىكتەرىڭ بولسىن, سودان ايىرىلماساڭدار, سەندەردەن توق, سەندەردەن باي ادام بولمايدى» دەپ وتىرادى اكە-شەشەم. وسى سوزدەر قۇلاعىمىزعا ابدەن ءسىڭىپ قالعان. ەندى ونى ءبىز بالالارىمىزعا ايتىپ, اتا-اجەلەرىنىڭ ءومىرىن ۇلگى ەتىپ كەلەمىز, – دەدى ول.
قوشتاساردا اتا قولىمنان قاتتى قىسىپ: «كەلىپ تۇر, قاراعىم. ءۇي وسى, وزىڭدەي قوناققا ەسىگىمىز قاشاندا اشىق» دەدى. مەن باسىمدى يزەپ, ۋادە بەردىم. ءالى تالاي اڭگىمەسىن تىڭداپ, اتانىڭ قىزىقتى جاعدايلارىنا كۋا بولارمىن دەگەن وي قىلاڭ بەردى. تەك, قاريالار قارتايماي, قازىنا بوپ, ورتامىزدا امان-ساۋ جۇرە بەرسە ەكەن!
گۇلبارشىن وكەشقىزى
