قىتاي تاعى دا الەم نازارىن وزىنە اۋداردى. جەكسەنبى كۇنى بەيجىڭدە ءوتىپ جاتقان بۇكىلقىتاي حالىقتارى وكىلدەرى جيىنىنىڭ XIII شاقىرىلىمى 1-ءشى سەسسياسىنىڭ ءۇشىنشى پلەنارلىق وتىرىسى كونستيتۋتسياعا ەلەۋلى تۇزەتۋ ەنگىزدى. وسىعان سايكەس, قىتاي ليدەرى سي تسزينپين ەندى شەكتەۋسىز مەرزىمگە مەملەكەت باسشىسى بولىپ سايلانۋ قۇقىنا قول جەتكىزدى.
ونىڭ «جاڭا داۋىردەگى قىتاي ەرەكشەلىگى بار ءسوتسياليزمدى دامىتۋ» دەگەن تۇجىرىمداماسى نەگىزگى زاڭنىڭ كىرىسپەسىندە ماو تسزەدۋن مەن دەن ءسياوپيننىڭ يدەيالارى قاتارىندا تۇراتىن بولدى.
سەسسيادا ءۇش مىڭعا جۋىق دەپۋتات كونستيتۋتسياعا تۇزەتۋ ەنگىزۋدى قولداسا, ەكى ادام قارسىلىق ءبىلدىردى, تاعى ءۇش ادام قالىس قالدى. وسىلايشا, بۇعان دەيىن مۇنان بولەك قىتاي كومپارتياسى ورتالىق كوميتەتىنىڭ باس حاتشىسى جانە ارميا قولباسشىسى دەگەن ەكى بىردەي جوعارى مەملەكەتتىك لاۋازىم تىزگىنىن ۇستاپ كەلە جاتقان قحر توراعاسى 2023 جىلى ءوزىنىڭ بيلىككە كەلگەنىنە 10 جىل تولاتىن مەرزىمدە ءۇشىنشى رەت سايلانا الاتىن بولدى. ءسويتىپ, مەملەكەت باسشىسىنىڭ ورنىنا مۇراگەر ىزدەۋ ماسەلەسى بىرنەشە جىلعا, بەلگىسىز ءبىر كەزەڭگە كەيىنگە شەگەرىلدى.
بىراق بۇل اڭگىمە كەشەلى-بۇگىن, اياق استىنان پايدا بولا سالعان جوق. ول وتكەن جىلى جازدان بەرى ءار جەردە ايتىلىپ ءجۇردى دە, قازان ايىندا وتكەن قىتاي كومپارتياسىنىڭ XIX سەزىندە ءوزىنىڭ العاشقى نەگىزىن قالادى. سول جولى اسپان استى ەلى تاريحتىڭ جاڭا بەتتەرىن اشىپ, قازىر ايتىلىپ جاتقان «ءسوتسياليزمنىڭ قىتاي ەرەكشەلىگى بار جاڭا ءداۋىرى» دەگەن ۇعىمدى ءبىرىنشى رەت قولدانىسقا شىعاردى. بۇل داۋىرگە بۇرىن-سوڭدى بولماعان دارەجەدە توپتاسقاندىقپەن كىرۋ پارتيانىڭ باستى ۇرانى رەتىندە ۇسىنىلدى. سەزد دەلەگاتتارى وسى ماقساتتا سي مىرزانىڭ ەسىمىن كوزى تىرىسىندە-اق بۇرىنعى كوسەمدەر ماو تسزەدۋنمەن جانە دەن سياوپينمەن بىرگە جارعىعا ەنگىزدى. وسىلايشا ءبىر ادامنىڭ توڭىرەگىنە توپتاسۋ يدەياسى پارتيا ۋستاۆى ارقىلى شەگەلەنە ءتۇستى.
ال بيىلعى 24 اقپاندا كوممۋنيستىك پارتيا ءوزىنىڭ ليدەرىن شەكتەۋسىز مەرزىمگە دەيىن مەملەكەت باسشىسى ەتىپ تاعايىنداي بەرۋ جونىندەگى ۇسىنىستى العاش رەت جالعاننىڭ جارىعىنا الىپ شىقتى. سونىڭ ناتيجەسىندە پارتيا مەملەكەت باسشىسىن شەكتەۋسىز مەرزىمگە سايلاۋ ءجونىندە كونستيتۋتسياعا تۇزەتۋ ەنگىزۋدى ۇسىنعان ەدى. مىنە, ارادا جارتى اي ۋاقىت وتكەندە بۇل ماسەلە بۇكىلقىتاي حالىقتارى وكىلدەرى جيىنىندا قارالىپ, تۇپكىلىكتى زاڭداستىرىپ شىعارىلدى.
كحر-دىڭ 64 جاستاعى توراعاسىنىڭ ويىنشا, بيلىكتى ورتالىققا شوعىرلاندىرۋ بۇدان ءتورت جىل بۇرىن قولعا الىنعان مەملەكەتتە, قوعام مەن ەكونوميكادا قۇرىلىمدىق رەفورما جۇرگىزۋگە كوپ سەپتىگىن تيگىزەدى. سەسسيادا قابىلدانعان دىڭگەكتى شەشىمدەردىڭ قاتارىندا شەنەۋنىكتەر مەن مەملەكەتتىك كومپانيالارعا قاداعالاپ قاراپ وتىرۋدى جۇزەگە اسىراتىن, بيلىكتىڭ تارماقتارىنا باعىنبايتىن مەملەكەتتىك باقىلاۋ كوميتەتىنىڭ قۇرىلۋى بار. ونىڭ جۇمىسىنا اكىمشىلىك
مەكەمەلەر دە, جەكەلەگەن تۇلعالار دا ارالاسا المايدى. ءبۇكىلقىتاي حالىقتارى وكىلدەرى جيىنىنىڭ قۇقىقتىق جۇمىستار جونىندەگى تۇراقتى كوميسسياسىنىڭ توراعاسى شەن چۋنياو مىرزانىڭ تۇسىندىرۋىنشە, كحر توراعاسى مەن توراعا ورىنباسارىنا شەكتەۋسىز مەرزىمگە دەيىن سايلانا بەرۋگە قۇقىق بەرەتىن كونستيتۋتسيالىق وزگەرىستەر ەلدەگى وزگەرىستەر مەن تەوريالىق تاپسىرمالاردى زاڭ جۇزىندە قورعاۋدىڭ ناقتى شاراسى بولىپ تابىلادى. بۇل ەلدى وركەندەتۋدىڭ جيناقتالىپ قالعان جاڭا تاجىريبەسىن ءىس جۇزىنە اسىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى, سونداي-اق ونىڭ ساباقتاستىعى مەن تۇراقتىلىعىن قامتاماسىز ەتەدى.
قىتاي سونىمەن بىرگە بۇدان بۇرىن بەلگىلەگەن باعىتىنان تايمايتىنىن تاعى كورسەتىپ بەرىپ وتىر. ماسەلەن, ول قىتاي ءيۋانىن جاقىن كەلەشەكتە الەمنىڭ رەزەرۆتى ۆاليۋتاسى ەتۋ يدەياسىنان باس تارتقان جوق. قىتاي حالىق بانكى باسشىسى چجوۋ سياوچۋان مىرزانىڭ ايتۋىنشا, اسپان استى ەلىنىڭ قارجى نارىعى بۇدان ءارى بارىنشا اشىق جاعدايدا دامي بەرەتىن بولسا, بۇعان قول جەتكىزۋ ونشالىقتى قيىن بولمايدى. ول بۇعان قاجەتتى نەگىزگى پروتسەدۋرالاردىڭ ءبارىنىڭ جاسالىپ قويىلعانىن جەتكىزدى. وسىلايشا يۋان حالىقارالىق ۆاليۋتا قورىنىڭ شەڭبەرىندەگى ارنايى قارىز بەرۋشىلىكتىڭ SDR كارزەڭكەسىنە دوللار, ەۋرو, يەنا جانە فۋنت ستەرلينگ سەكىلدى ۇلتتىق ۆاليۋتالارمەن بىرگە ەنىپ قويعان.
قىتاي ساۋدا سالاسىنداعى بۇرىنعى بەلسەندى ارىپتەستەرىنەن دە ايىرىلعىسى جوق. مىسالى, كحر مەن اقش اراسىندا قازىرگى تاڭدا جاسىرىن «ساۋدا سوعىسى» ءجۇرىپ جاتقانىمەن, بەيجىڭ بۇل تۇرعىدا ۆاشينگتونعا دەگەن كوزقاراسىن كۇرت وزگەرتە قويمايدى. قىتايدىڭ كوممەرتسيا ءمينيسترى چجۋن ءشاننىڭ مالىمەتىنشە, سوڭعى 40 جىلدا بۇل ەكى ەل اراسىنداعى ساۋدا كولەمى 232 ەسەگە ءوسىپ, ءوزارا ينۆەستيتسيانىڭ جالپى سوماسى 230 ملرد دوللارعا جەتكەن. ول الدا قانداي ءبىر كەدەرگىلەر بولسا دا, قىتاي ءوز مۇددەسىن قورعاي الاتىنىنا سەنىمدى. سول سەبەپتى دە قىتاي مەن اقش قازىرگى جاعدايداعى ەكى ارادا كەزدەسىپ قالىپ جاتقان كەدەرگىلەردى جويۋعا ارنالعان كەلىسىم پروتسەسىن جالعاستىرىپ تۇرۋ قاجەت.
قازىرگى تاڭدا بەيجىڭ اسكەري سالادا دا العا قويىلعان باعىتتان تانباۋعا بەل بايلاپ وتىر. ول مۇنىڭ الدىندا عانا, ناۋرىزدىڭ باس جاعىندا بۇكىلقىتاي حالىقتارى وكىلدەرى جيى-
نىنىڭ جىل سايىنعى سەسسياسىندا بەكىتىلگەن بيۋدجەتتەن ايقىن كورىنىس تاۋىپ تۇر. ءداتىنە بەرىك ەل وسىندا اسكەري بيۋدجەتتى 1,11 ترلن يۋان, ياعني 175 ملرد دوللار كولەمىندە ەتىپ بەكىتتى. بۇل – مۇنىڭ الدىنداعى جىل دەڭگەيىنەن 8,1 پايىزعا ارتىق. الەمدەگى قاقتىعىستار جانە تاتۋلىق, قارۋلاندىرۋ جانە قارۋسىزداندىرۋ ماسەلەلەرىن زەرتتەيتىن حالىقارالىق ستوكگولم ينستيتۋتىنىڭ دەرەگىنشە, قىتاي ءاردايىم ءوزىنىڭ اسكەري سالاداعى بيۋدجەتىن تومەندەتىپ كورسەتەدى. شىن مانىندە ونىڭ قورعانىستاعى شىعىنىنىڭ شىنايى مولشەرى 25-50 پايىزدىڭ ۇستىندە بولۋى عاجاپ ەمەس. سول سەبەپتى, اسكەري ساراپشىلار قحر كورسەتىپ وتىرعان قازىرگى شىعىننىڭ ءوزى بىرقاتار قارجىلاندىرۋ نىساندارىن قامتىماي وتىر دەپ ەسەپتەيدى. دالىرەك ايتقاندا, ستراتەگيالىق كۇشتەرگە, عىلىمي-تەحنيكالىق قورعانىس قۇرالدارىنا, شەتەلدىك قارۋلاردى يمپورتتاۋعا, حالىقتىق قارۋلى پوليتسياعا بولىنگەن قارجى بۇل تىزىمگە ەنبەۋى دە مۇمكىن. سول سياقتى پروۆينتسيالارداعى بيلىكتىڭ اسكەري مۇقتاجدىقتارى ءۇشىن جۇمسالاتىن شىعىندارى كوپ جاعدايدا رەسمي مالىمدەمەگە كىرمەي قالادى.
سونىمەن, ءوزىنىڭ دامۋدىڭ جاڭا كەزەڭىنە بەت بۇرعانىن ايعاقتاپ بەرگەن قىتاي ەلى مۇندا العا قويىلىپ وتىرعان بارشا مىندەت-ماقساتتارعا قول جەتكىزۋدى قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن ءبىر ادامنىڭ توڭىرەگىنە توپتاسا ءتۇسۋ, ونىڭ بيلىگى مەرزىمىن بارىنشا ۇلعايتۋ باعىتىن زاڭ جۇزىندە ءبىرجولا بەكىتىپ الدى. بىراق بۇعان الەم ەلەڭدەپ قاراعانمەن, پالەندەي ايىپ تاعىپ, كۇستانالاي الماي وتىر.
سەرىك ءپىرنازار
