ادامنىڭ شىعارماشىلىق تۇرعىدان وسۋىنە, شەبەرلىگىنىڭ شىڭدالۋىنا جۇرگەن-تۇرعان ورتاسىنىڭ تيگىزەر اسەرى مول. قر سۋرەتشىلەر وداعى مەن ەۋرازيالىق ديزاينەرلەر وداعىنىڭ مۇشەسى ەسەنعالي احمەتوۆتىڭ ساۋلەت سالاسىندا مول تابىستارعا جەتۋىنىڭ فورمۋلاسىن وسى ءسوز ايقىندايتىن سياقتى.
ديزايننىڭ شىن شەبەرى
ءاۋ باستا ۇستاز ماماندىعىن تاڭدادى. سەمەي پەداگوگيكالىق ينستيتۋتىن ءبىتىرىپ, مەكتەپتە ساباق بەردى. ت.جۇرگەنوۆ اتىنداعى ونەر اكادەميا-سىن اياقتاعان سوڭ, وسى وقۋ ورنىندا وقىتۋشى قىزمەتىن اتقاردى. ۇستازى تولەۋبەك كارامەندىتەگى, قازىرگى بەلگىلى قولونەر شەبەرلەرى ءالىباي جانە ساۋلە باپانوۆتاردىڭ, بەلگىلى سۋرەتشى مولداحمەت كەنباەۆتىڭ الدىنان ءدارىس تىڭدادى. وسىنداي ونەردىڭ ناعىز مايتالماندارىنىڭ ۇلگىسىن كورگەننەن كەيىن, ءوزىنىڭ دە ۇلتتىق ونەرگە دەگەن قۇشتارلىعى ارتىپ بيىكتەرگە قاراي قاناتىن قومدادى.
ساۋلەتشى عيماراتتاردىڭ ىشكى ديزاينىنىڭ شىن شەبەرى دەسەك, قاتەلەسە قويماسپىز. تىرناقالدى تۋىندىلارىنىڭ ءبىرى – الماتى قالاسىنىڭ ورتالىق مەشىتى. جالپى, وسى كۇندەرگە دەيىن بوي كوتەرگەن ونداعان مەشىتتىڭ (الماتى وبلىسىندا, اقتاۋ, تاراز قالالارىندا) قۇرىلىسىندا ايشىقتى قولتاڭباسىن قالدىردى. سونىڭ ىشىندە استانا قالاسىنداعى «نۇر استانا» جانە «ءازىرەت سۇلتان» مەشىتتەرىنىڭ ارلەنۋىنە سۇبەلى ۇلەسىن قوستى. وسى جوبالاردىڭ العاشقىسى كلاسسيكالىق ستيلگە جاقىن بولسا, ەكىنشىسى مۇلدە جاڭاشا سيپاتتا ارلەندى.
«ازىرەت سۇلتان» مەشىتى – قازاق جانىنىڭ ايناسى
ەسەنعالي احمەتوۆتىڭ ءوزى دە ءار جوباسىنا جاڭالىق قوسقاندى ءجون كورەدى. ارينە, جەرگىلىكتى ەرەكشەلىكتەردى دە نازاردان تىس قالدىرمايدى. «ءار جوبانىڭ وزىندىك اسەمدىگى بولادى. ماسەلەن, ويۋ-ورنەكتەردى العاندا بەلگىلى ءبىر وڭىرگە ءتان ويۋلار كەزدەسەدى. بىراق, «ازىرەت سۇلتان» مەشىتىن جوبالاعاندا ءبىز قازاقتىڭ باسىن ءبىر ارناعا توعىستىراتىن, ياعني ءبىرتۇتاس قازاق ۇلتىن كورسەتەتىن, ادامنىڭ جاندۇنيەسىن شۋاققا بولەيتىن, ۇلتىمىزدىڭ ونەر ۇلگىسىن شەتەلدىكتەرگە تانىتاتىن جوبانى جاساۋعا تالپىندىق. سول ماقساتقا جەتتىك دەپ ويلايمىن. بۇل مەشىتكە بارعان سايىن سوعان كوزىمدى جەتكىزە ءتۇسىپ, شەتەلدىكتەردىڭ وعان كوپ باراتىنىن كورىپ ءجۇرمىن. وسى تۇرعىدان العاندا, «ازىرەت سۇلتان» مەشىتى قازاق جانىنىڭ ايناسى ىسپەتتەس, ءبىر سوزبەن ايتقاندا, ۇلت بولمىسىمەن استاسقان تۋىندى» دەيدى ساۋلەتشى ديزاينەر.
ءيا, ەسەنعالي احمەتوۆتىڭ بۇلاي دەيتىندەي ءجونى بار. الماتىدا 30 جىل تۇرىپ, ول جەردەگى شىعارماشىلىق ورتا تالانتىنىڭ اشىلۋىنا سەپتىگىن تيگىزسە, وسىدان بەس جىلداي بۇرىن استاناعا قونىس اۋدارعاندا دا ەلوردادا ونەردىڭ شىن جاناشىرلارىن جولىقتىردى. ساعىندىق جانبولاتوۆ, ساماتبەك بوكەباي سىندى بەلگىلى ساۋلەتشىلەرمەن تىزە قوسىپ, جۇمىسقا كىرىسكەن ونىڭ ءورىسى كەڭەيدى. ساعىندىق سمايىلۇلىمەن بىرگە «ازىرەت سۇلتان» مەشىتىنىڭ جوباسىن جۇزەگە اسىرسا, الداعى جىلى ەلوردادا اشىلۋى ءتيىس جاڭا مەشىتتى جوبالاۋدى دا بۇل كىسىمەن قوسىلىپ اتقاردى.
«ازىرەت سۇلتان» مەشىتىنىڭ جوباسىن جاساعاندا ۋاقىت وتە تىعىز بولدى. ەكى ايدىڭ ىشىندە نەگىزگى زالدى جاساپ شىعۋىمىز كەرەك ەدى» دەيتىن ساۋلەتشى بۇل جوبادان ۇلكەن تاجىريبە جيناپ شىقتى. قازىرگى تاڭدا بەلگىلى ءبىر نىساندى جوبالاۋ مەرزىمدەرىنەن قورىقپايدى. «ەڭبەك – ءبارىن جەڭبەك» دەگەن ماتەلدى ۇستانىپ, بىلەگىن سىبانا كىرىسۋگە دايىن.
ونەردى قىزعانىش وشىرەدى
ءبىر ايتا كەتەرلىگى, وسى كۇندەرگە دەيىن ەسەنعالي مۇستاقىمۇلى ءىشىن ارلەگەن عيماراتتاردىڭ اراسىندا سان الۋان نىساندار بار. مەشىتتەرگە قوسا, مادەني وشاقتاردىڭ, ءبىلىم بەرۋ مەن سپورت نىساندارىنىڭ, تەمىر جول ۆوكزالدارىنىڭ, قوناق ۇيلەردىڭ, ءدامحانالاردىڭ ىشكى ديزاينىن جاسادى. اتاپ وتەتىن بولساق, الماتىداعى م.لەرمونتوۆ اتىنداعى تەاتردىڭ ىشكى كورىنىسىن جاڭارتۋعا, استاناداعى پرەزيدەنتتىك مادەني ورتالىعىنىڭ كورمە زالىن ءارلەۋگە قاتىسىپ, قر تۇڭعىش پرەزيدەنتى – ەلباسى كىتاپحاناسىنىڭ ءىشىن ارلەۋ جۇمىستارىنا كەڭەسشىلىك ەتىپ, بۇل عيماراتتىڭ سەگىزىنشى – توعىزىنشى قاباتتارىنداعى مونۋمەنتالدى كەسكىندەمەنىڭ اۆتورلىق ۇجىم جەتەكشىسى اتاندى.
سونداي-اق, الماتى قالاسىنداعى «بوبەك» وقىتۋ ورتالىعى, ەلورداداعى نازارباەۆ ۋنيۆەرسيتەتى, قورعانىس مينيسترلىگىنىڭ اسكەري اكادەمياسى, وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىنىڭ سارىاعاش قالاسىنداعى گولف كلۋبىنىڭ دا ارلەنۋىنە ايشىقتى قولتاڭباسىن قالدىردى. قاراعاندى, قىزىلوردا, شىمكەنت, ءتۇركىستان, تاراز قالالارىنىڭ تەمىر جول ۆوكزالدارىنىڭ تارتىمدى بولا تۇسۋىنە ۇلەسىن قوستى.
قازىرگى زاماندا كەيبىر شىعارماشىلىق يەلەرىنىڭ ءىسى مەن ءسوزى قابىسا بەرمەيتىنىن ءجيى بايقاپ ءجۇرمىز. ال ەسەنعالي احمەتوۆ ادامنىڭ ومىردەگى جانە ونەردەگى ۇستانىمدارى بىردەي بولۋى كەرەك دەپ سانايدى.
«ادام ومىردە تازا بولىپ, ءوز ءىسىن ۇناتۋ كەرەك. ەڭبەكتەن قاشپاي, ماڭايىنا جاقسى ورتا دا قالىپتاستىرا ءبىلۋى ءتيىس. ادام قانداي تالانتتى بولسا دا, ءوز ورتاسىن تابا الماسا ءوشىپ قالادى. مۇنداي مىسالداردى كوپتەپ كەلتىرۋگە بولادى. نەگىزى كەز كەلگەن ونەر يەسىنىڭ ەكىنشى سونداي ونەر يەسىنە دەگەن تارتىلىس كۇشى بولۋى قاجەت. ونەردىڭ شەگى جوق قوي, سوندىقتان ونەردە قىزعانىش دەگەن بولماۋ كەرەك. جالپى قىزعانىش دەگەن «قىزىل ءيتتىڭ» ونەرگە تيگىزەر زيانى مول. «ۇيرەن دە, جيرەن دە» دەپ جاتادى. كەزىندە قازاقستاندا شەتەلدىك كومپانيالار قاپتادى دەپ بايبالام سالعاندار بولدى. بىراق, ءبىزدىڭ ولاردان ۇيرەنگەنىمىز بار ەكەنىن مويىنداۋعا ءتيىستىمىز. مەن ءوزىم شەتەلدىكتەرمەن كوپ جۇمىس ىستەدىم. ولار ءبىزدىڭ مامانداردى باعالايدى. يتاليان, كورەي, تۇرىك كومپانيالارمەن جۇمىس ىستەگەندە سوعان كوز جەتكىزدىم. شىنىن ايتقاندا, سول ارقىلى دا قازاقستاننىڭ ساۋلەت ونەرى دامۋ جولىنا ءتۇستى. قازىر ەلىمىزدىڭ ساۋلەت ونەرى ەش ەلدىكىنەن كەم ەمەس. ءوزىم دە شەتەلدىكتەردەن كەرەگىمدى الا ءبىلدىم دەپ ويلايمىن. بۇل ءبىر جاعىنان العاندا ادامدى ءبىر ورىندا تۇرماي العا قوزعالۋعا, ءالى شىقپاعان بيىكتەرگە تالپىنۋعا مۇمكىندىك بەرەدى» دەپ تۇيىندەدى ءسوزىن ەسەنعالي مۇستاقىمۇلى. ءبىز مۇنى تاجىريبەلى ساۋلەتشىنىڭ ءسوزى سياقتى عانا ەمەس, بولمىسى ۇستاز ادامنىڭ ءسوزى رەتىندە دە قابىلدادىق. ءيا, قازاق «تالپىنعان, جەتەر مۇراتقا» دەيدى. سونىڭ ءبىر جارقىن ۇلگىسى – ساۋلەتشى-ديزاينەر ەسەنعالي احمەتوۆتىڭ ءوز ءومىر جولى.
ونىڭ ءتۇرلى حالىقارالىق جانە رەسپۋبليكالىق بايقاۋلارعا قاتىسا باستاعانىنا شيرەك عاسىر تولدى. ساۋلەتشى ەڭبەگىنىڭ ەلەنۋى تۋرالى ءسوز ساباقتاساق, كەزىندە «استاناعا – 10 جىل» مەرەكەلىك مەدالىمەن ماراپاتتالىپ, پرەزيدەنتتىك مادەني ورتالىعىنىڭ ارلەنۋىنە قوسقان ۇلەسى ءۇشىن مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى مىرزاتاي جولداسبەكوۆتىڭ, «ازىرەت سۇلتان» مەشىتىنىڭ ىشكى ديزاينىن جاساعانى ءۇشىن ەلوردا باسشىلىعى مەن قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسى ءمۇفتيىنىڭ العىسىن العان. ءبىر قىزىعى, ەسەنعالي احمەتوۆتىڭ ءوزى قايسىبىرەۋلەر سياقتى ماراپاتقا قۇشتار ەمەس. ونىڭ ۇرانى ءوزى مەڭگەرگەن ءىستى ساپالى اتقارىپ شىعۋ. ساۋلەت ونەرى دەگەندە جانىن سالادى. سونىڭ جارقىن كورىنىسى – بۇگىنگە كۇنگە دەيىن كوزگە تارتىمدى ەتىپ جاساپ شىققان جوبالارى.
امانعالي قالجانوۆ
