قۇمالاق اشىپ, جاۋىرىن قارايتىن, قامشىمەن الاستاپ, قارا قويدىڭ قانىمەن ەمدەيتىن كورىپكەل, تاۋىپتەر قاي زاماندا دا بولعان. ءتىپتى كەشەگى وداق ىدىراپ, «بالاپان باسىنا, تۇرىمتاي تۇسىنا» دەيتىن كەزەڭدە دە ادامدار شوعىرلاناتىن جەردە قۇمالاقشىلار مەن كارتا اشاتىنداردىڭ قاز-قاتار ءتىزىلىپ وتىراتىنىن تالاي كورگەنبىز.
سۇرانىسقا – ۇسىنىس
كەلە-كەلە ولار «جولىڭدى اشىپ بەرەمىن, دۋانى كەتىرەمىن, سۇيگەنىڭمەن قاۋىشتىرامىن» دەگەن سياقتى حابارلاندىرۋدى ءۇيدىڭ كىرەبەرىسىندەگى تاقتالارعا ءىلىپ, الەۋمەتتىك جەلىلەرگە جۇكتەيتىن بولدى. ەندى ولار «بولاشاعىڭدى بولجايمىن, دەرتىڭە شيپا دارىتامىن, سىرقاتىڭنان قۇلان-تازا ايىقتىرامىن, بيزنەسىڭنىڭ جولىن اشىپ بەرەمىن» دەپ جارنامالاپ, ءتۇپ-تۇگەل ونلاين قىزمەتىنە كوشىپ الىپتى.
جاسىراتىنى جوق, بولاشاعىن بىلگىسى كەلىپ, ولاردىڭ وسىنداي قىزمەتىنە جۇگىنەتىندەر قاتارى دا از ەمەس. «سۇرانىس ۇسىنىس تۋعىزادى» دەگەن ءسوز بەكەر ايتىلماعان عوي.
«ادامدار نەگە جولىڭدى اشامىن, بويىڭداعى كەسەلىڭدى جويامىن» دەيتىندەرگە سەنەدى؟ ءتىپتى كەيبىرى ايشىلىق الىس جەرلەردەن ولارعا بارىپ, ەم-دوم الۋ ءۇشىن نەگە كەزەككە تۇرادى؟» دەگەن ساۋالدى ءبىز پسيحولوگ-دارىگەر بەكبولات الىمجانوۆقا قويدىق.
كەيىنگى كەزدە تىلسىم قىزمەت تۇرلەرى دە ىرگەسىن كەڭگە سالا باستادى. كورىپكەلدەر مەن تاۋىپتەر وزدەرى سايت اشىپ, الەۋمەتتىك جەلىلەردى وڭدى-سولدى پايدالانۋدا. ءتىپتى وسى باعىتتاعى تاجىريبەلەرى مەن مۇمكىندىكتەرىن كورسەتەتىن ديپلومدارى مەن سەرتيفيكاتتارىن سالىپ, ادامداردان العان العىستارىن دا قوسا جاريالايدى
– بۇل ەندى بۇگىنگى تاڭداعى ۇلكەن ماسەلەنىڭ بىرىنە اينالىپ وتىر. ارينە, ادامداردىڭ سەنىمىنە شەك كەلتىرە المايمىز. دەگەنمەن, اقىلعا سىيمايتىن نارسەلەرگە بوي ۇرىپ, سوعان ۇيۋ دەگەن ءبىزدىڭ قوعامنىڭ بولمىسىن دا كورسەتە مە دەگەن ويعا قالامىن. ءتىپتى ءدىننىڭ وزىندە اللاعا سەرىك قوسۋ ەڭ ۇلكەن كۇنا ەكەنى ايتىلعان. ال ولار بالگەر-تاۋىپتەردى جاعالاپ, قولىنداعى بارىن بەرىپ ءجۇر. ودان ءبىر ناتيجە بولىپ جاتسا, قۇبا-قۇپ قوي. اۋرۋلارىن اسقىندىرىپ, جاندارىن قيناعاننان باسقا تاباتىن پايدالارى بولماي قالادى.
راس, كەيبىر ادامداردا ءتۋابىتتى ايىرىقشا قاسيەت بولاتىنىن مويىندايمىز. بىراق ول كەز كەلگەن دەرتتى ەمدەيدى دەگەن ءسوز ەمەس. ماسەلەن, ادامنىڭ ون ەكى مۇشەسى سۇيەگىنىڭ قۇرىلىسى مەن بولمىسىن بىلەتىن سىنىقشىلار بولادى. ولار تەك سىنىقتى سالادى, جۇيكە نە جۇرەك اۋرۋلارىن ەمدەي المايدى. الايدا «ادام الاسى – ىشىندە» دەگەندەي كەيبىر الاقول ادامدار زامانعا قاراي بەيىمدەلىپ, وسىنداي ازداعان قابىلەت-قارىمىن بيزنەسكە اينالدىرادى. الاياقتىق جولمەن ادامداردىڭ سەنىمىنە كىرەدى. وزدەرىنە جارناماشى جاقتاس تاۋىپ «بالەن جەردە كەرەمەت ەمشى بار, كەز كەلگەن دەرتىڭە شيپا دارىتادى» دەپ جان-جاققا تاراتادى. الەۋمەتتىك جەلىلەردە ارناۋلى پىكىر-لەبىزدەر ۇيىمداستىرادى. مىنە, سوعان كوپشىلىك سەنىپ قالادى.
كەيىنگى كەزدە تىلسىم قىزمەت تۇرلەرى دە ىرگەسىن كەڭگە سالا باستادى. كورىپكەلدەر مەن تاۋىپتەر وزدەرى سايت اشىپ, الەۋمەتتىك جەلىلەردى وڭدى-سولدى پايدالانۋدا. ءتىپتى وسى باعىتتاعى تاجىريبەلەرى مەن مۇمكىندىكتەرىن كورسەتەتىن ديپلومدارى مەن سەرتيفيكاتتارىن سالىپ, ادامداردان العان العىستارىن دا قوسا جاريالايدى.
مەن سىزگە ءبىر قىزىق ايتايىن. جاقىندا عالامتوردى قاراپ وتىرسام, «تىلسىم كۇش يەلەرىنىڭ» مىناداي ۇسىنىستارىن وقىپ, جاعامدى ۇستادىم. ماسەلەن, «ماحاببات تىلسىمى» دەگەن بولىمىندە «كۇيەۋىڭىزدى توقالدان قۇتقارامىن» دەپ جازىپ قويىپتى. ونى ايتاسىز, تاعى ءبىر جەرىندە ارباۋشىلار «ەش كەپتەلىسكە تۇسپەيتىندەي, جولىڭىزدى اشامىن» دەپ ءوزىنىڭ قىزمەت باعاسىن دا كورسەتىپ قويىپتى. ال ەندى وسىعان سەنۋگە بولا ما؟
اڭقاۋ ەلگە – ارامزا مولدا
عالامتوردا بال اشۋشى تاۋىپتەردىڭ بىرنەشە دەڭگەيى بار ەكەن. بايقاپ وتىرساق, ولاردىڭ قولىنان كەلمەيتىنى جوق. پلاستيكالىق وتاسىز-اق بەت-كەلبەتىڭىزدى وزگەرتىپ, ءۇي-جايىڭىزدى قالاعان باعاعا ساتىپ بەرۋ, قىزمەت بابىندا ءوسىرۋ, سىزدەن تەرىس اينالىپ كەتكەن عاشىعىڭىزدىڭ «جۇرەگىن جاۋلاۋ» اقىسىن تولەسەڭىز, ولارعا تۇك ەمەس ەكەن.
استانا قالاسىنىڭ تۇرعىنى ەرساعىن تاپاشوۆ مۇنداي «بولاشاقتى بولجاۋشىلاردىڭ» كوزىڭدى باقىرايتىپ قويىپ ايتاتىن وتىرىكتەرىنە قانىق ەكەنىن ايتادى. «بۇلاردىڭ ءوز تاريفتەرى بار. تارو كارتاسىمەن بال اشۋ 6 مىڭ تەڭگە بولسا, كوفە قويۋىمەن تاعدىرىڭدى تارازىلاۋ 6-10 مىڭ تەڭگە دەپ كورسەتىلگەن.
ونى ايتاسىز, ءتىپتى ەلىمىزگە قىرىم مەن التايدان, تۇمەن مەن سانكت-پەتەربوردان كەلىپ, «قوناقتاپ جاتقان» «ەكستراسەنستار شايقاسىنىڭ» جەڭىمپازدارى دا بار ەكەن. ولاردىڭ جەكە قابىلداۋى 150-180 مىڭ تەڭگە بولسا, موينىڭىزعا وقىپ, دەربەس تۇمار تاعىپ بەرۋى قالتاڭىزعا قوسىمشا 50-60 مىڭ تەڭگە كولەمىندە سالماق تۇسىرەدى.
مۇنداي تىلسىمدار قۇپياسىنا, اسىرەسە, ايەلدەر كوبىرەك مويىنسۇناتىنى انىق بايقالادى. وسىنداي تاۋىپتەرگە سابىن, سۋسابىن, جاقپاماي, مونشاق, ساقينا, تاعى دا باسقا جەكە دۇنيەلەرىن اپارىپ, «وقىتىپ الىپ» «ەمدەلىپ» جۇرگەندەر جەتىپ ارتىلادى.
ەلوردا تۇرعىنى ءوزىنىڭ كورشىسىنىڭ باسىنان كەشكەن وقيعاسىن ايتىپ بەردى. قىرىق ءتورت جاسار كەلىنشەك قۇربىسىنىڭ جەلەۋىمەن باسى اۋىرىپ, ىشكەن اسىن بويىنا سىڭىرە الماي جۇرگەسىن وسى قالاداعى ءبىر تاۋىپكە بارادى. بالگەر بەتىنە قاراپ وتىرىپ, «سىزگە كوز تيگەن, وعان قوسا ىشىڭىزدە جارا بار» دەپ ءبىر شوشىتسا, «التايدىڭ التىن تامىر شوبىنەن ءوزىم ازىرلەدىم» دەپ بىرنەشە شىرىن مەن بالزام بەرەدى. ارينە, ونىڭ بارلىعى قىرۋار اقشا بولاتىن. دەگەنمەن, ءبىر شيپاسى بولا ما دەپ كەلىنشەك «بالگەردىڭ» ايتقانىن ىستەي بەرەدى. ءسويتىپ, ۇزىن-ىرعاسى ءبىر جىلدا ونىڭ «دارىسىنە» ءبىر ميلليون جارىم اقشاسىن جۇمسايدى. بىراق ناتيجە بولا قويمايدى. سوسىن امال جوق, دارىگەرگە قارالىپ, سىرقاتىنا تالداۋ جاساتسا, ىشىندە ەشقانداي جارا جوق ەكەن. باسىنىڭ اۋرۋى – قان قىسىمىنىڭ تومەندىگىنەن دە, ىشكەن اسىن سىڭىرە الماۋى – اسقازاننىڭ ءبۇرى كەتە باستاعاننان بولىپ شىعىپتى.
تاعى ءبىر مىسال, تۇركىستان وبلىسىندا مولدا ءبىر كەلىنشەكتى قامشىمەن ەمدەيمىن دەپ قابىرعاسىن سىندىرىپ العان. سويتسە, كۇندە «ىشىڭە جىن كىرىپ كەتكەن, سونى شىعارۋ كەرەك» دەپ كوكالا قويداي قىلىپ سابايدى ەكەن. ايتا بەرسە مۇنداي مىسالدار جەتىپ ارتىلادى.
ولارعا توقتاۋ بولا ما؟
ادامدار بال اشۋشىلار مەن تاۋىپتەرگە نەگە جۇگىنەتىنى تۋرالى مەديتسينا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى, جوعارى ساناتتى دارىگەر گۇلزيرا ايماقوۆا بىلاي دەپ تۇسىندىرەدى: «قازىر زامان كۇردەلى. اسىرەسە, اۋىل ادامدارىنا اۋىرلىق تاۋقىمەتى كوبىرەك تۇسىڭكىرەپ ءجۇر. جۇمىسسىزدىق, باعانىڭ تۇراقسىزدىعى, اركىمنىڭ باسىندا كەم دەگەندە ءبىر-ەكى نەسيەسى بار دەگەندەي… وسىنداي كەزەڭدە ادامدار ءجيى كۇيگەلەكتىككە ۇشىرايدى. باسىنا تۇسكەن تۇرمىس قيىندىعىنان شىعار جول ىزدەپ الاسۇرادى. مىنە, وسى ساتتە جۇيكەسى دە سىر بەرەدى. سوندىقتان «قيىندىقتان شىعارامىن, جولىڭدى اشامىن, كومەكتەسەمىن» دەگەن سياقتى سوزدەر ايتقان ادامدارعا ارقا سۇيەگىسى كەلەدى. ولاردان قولداۋ كۇتەدى. دەمەۋ بولا ما دەپ ۇمىتتەنەدى. مۇنداي ادامداردىڭ ەمشىلەر مەن ەكستراسەنستاردىڭ قاقپانىنا تەز ءتۇسىپ قالۋىنا الەۋمەتتىك جەلىلەردىڭ دە ىقپالى زور.
ءبىز بالا كەزدەن «حالىقتىق ەم» دەگەن ءسوزدى ءجيى ەستيمىز. تالاي رەت بۇلدىرشىندەردى اجەلەرى مەن اتالارىنىڭ «ۇشكىرىپ», نەمەسە قۇلاپ قالعان بالانى «ۇشىقتاپ» جاتقانىن كورگەن بولارسىز. وسىنداي جايلار كوبىنە ادامدى قارشادايدان تىلسىم كۇشكە سەنۋگە اسەر ەتەدى» دەيدى پسيحولوگ.
ارينە, پولشالىق رەجيسسەر ەجي گوفماننىڭ «ءتاۋىپ» (زناحار) فيلمىندەگى اسا تالانتتى حيرۋرگ رافال ۆيلچۋر سياقتى ادامدار ومىردە جوق ەمەس, بار. الايدا ولار وتە از. بىراق مۇنداي دارىندى ادامدار ەشقاشان حالىقتى الدامايدى. ال بۇگىندە الەۋمەتتىك جەلىنىڭ تىكەلەي ەفيرىندە وتىرىپ, كاسپيىنە اقشا سالساڭ, بولاشاعىڭدى ونلاين بولجاپ بەرەتىندەر جاۋىننان كەيىنگى ساڭىراۋقۇلاقتاي قاپتاپ كەتتى. ءارى ولاردى تەرگەپ-تەكسەرىپ, «بۇل قالاي؟» دەپ جاتقان ەشكىم دە جوق. سونى پايدالانىپ, قالتاسىنىڭ قامىن ويلاعان ينەنىڭ كوزىنەن وتكەن قۋلار ونلاين جولمەن تابىس تابۋدى كاسىپكە اينالدىرىپ العان. بۇنى قۇزىرلى ورگاندار نازارعا الماسا, تارتىپكە سالماسا, ولاردىڭ جاقىن ارادا توقتايتىن ءتۇرى كورىنبەيدى.
