تالانتتى تالاپ ۇشتايدى

ۇمسىن ارقاباەۆا, وقۋشىلار سارايىنىڭ ديرەكتورى

–ۇمسىن نۇرجىگىتقىزى, وسكە­لەڭ ۇرپاققا ءارتۇرلى سالادا قو­سىم­­شا ءبىلىم بەرەتىن بىردەن-ءبىر مارتە­بەسى بيىك مەكەمەنى باسقا­رىپ وتىرسىز. ءدال قازىرگى تاڭدا وقۋشىلار سارايىندا قانشا ۇيىرمە جۇمىس ىستەيدى؟

–ەلباسىمىز ەلىمىزدىڭ بولاشاعى بۇگىنگى جاس ۇرپاقتىڭ قولىندا ەكەنىن ءارى جاس بۋىندى جان-جاقتى قولداۋ ماسەلەسىن ۇنەمى ءوز سوزىنە تىرەك ەتەدى. مىنە, وسىنداي ماق­ساتتان باستاۋ العان بۇگىنگى وقۋ­شىلار سارايى جاس ۇرپاقتى ۇلت­تىق جانە پاتريوتتىق, عىلىمي-ين­تەللەكتۋالدىق ءارى تەحنيكالىق با­عىتتا, قوعامدىق-ازاماتتىق, شى­عار­ماشىلىق-مادەني, سونىمەن قاتار, سالاۋاتتى ءومىر سالتى نەگى­زىندە ءتار­بيەلەپ, وقىتۋ ارقىلى باۋليدى. بو­لاشاعىن بەلگىلى ءبىر كاسىپ سالا­سىمەن بايلانىستىرعىسى كەلە­تىن وقۋشىلارعا, سونداي-اق, قابى­لەتتى, تالانتتى, ونەرلى دارىن يەلە­رىنە ارقاشان ەسىگىمىز ايقارا اشىق. ءمىن­دەتىمىز – ءار بالانىڭ قابىلەتىن ۇش­تاي ءبىلۋ. مۇنداي زاماناۋي جان-جاقتى تاربيە ورداسىندا ءبىلىم الۋ ءار وقۋشىعا ارمان جانە ابىروي دەپ بىلەمىن. قازىرگى تاڭدا بالالار مەن جاسوسپىرىمدەرگە نەگىزگى 14 باعىت بويىنشا 137 ۇيىرمە جۇمىس ىستەيدى. جاز ايىندا ۇيىرمە جۇمىستارىنا قاتىسۋشىلاردىڭ سانى ون مىڭنان اسادى. ال, قازىر, قىس مەزگىلىندە 7500 بالا قوسىمشا ءبىلىم الىپ ءجۇر. ولارعا 141 ۇستاز ساباق بەرەدى.
–وقۋشىلاردىڭ قانداي ءۇيىر­مەگە قىزىعۋشىلىعى باسىم؟
ء–بىزدىڭ وقۋشىلار ماتەماتيكانى جاقسى كورەدى ەكەن. ودان كەيىن اعىلشىن ءتىلىن مەڭگەرۋگە قۇمار. وليمپيادا ويىنىنان كەيىن وقۋشىلاردىڭ سپورتقا قىزىعۋشى­لىعى ارتتى. ونىڭ ىشىندە جەڭىل اتلەتيكا, بوكس ۇيىرمەلەرىنە جازىلۋشىلار كوپ.
–شاكىرتتىڭ تۇلعالىق قاسيەتىن دامىتۋ ءۇشىن قانداي جاعدايلار جاسالعان؟
–بالالار مەن جاسوسپىرىمدەرگە ءبىلىم بەرۋ, ولاردىڭ تۇلعالىق قاسيەتىن دامىتۋ ءۇشىن بارلىق قولايلى جاعداي جاسالعان دەپ ايتا الامىن. ءار بالاعا قاجەتتىلىگىنە جانە مۇمكىندىگىنە ساي ارنايى ماماندارمەن بىرىگە وتىرىپ ءجۇ­زە­گە اساتىن, ناتيجەسىندە – ءىس-تاجىريبەگە باعىتتالعان ءبىلىم بە­رى­لەدى. قوسىمشا بiلiم بەرۋ پە­دا­گوگ­تارى اراسىندا كوپتەگەن عا­لىم­­دار, ەلىمىزدىڭ مادەنيەت قايراتكەرلەرi جانە تانىمال سپورتشىلار بار. ەلباسى ءوز سوزىندە «ەلى­مىزگە ءوزىن­شە ويلاي بىلەتىن ما­مان­دار كوبى­رەك كەرەك» دەگەن بولا­تىن. دەمەك, قوسىمشا ءبىلىم بە­رۋ بارىسىندا وقۋشىلاردىڭ تانىم­دى­لىق بەل­سەن­دى­لى­گىن ارت­تى­رىپ, شىعارما­شى­لىق ارەكەتىنىڭ دا­مۋىنا جول اشىلعان. قازىرگى جا­ڭا وقىتۋ تەحنو­لوگيالارىنىڭ ال­دىنا قويعان ماق­ساتى – بالانىڭ ءبىلىم, بىلىك, داع­دى­سىن ەمەس, ونىڭ جە­كە تۇل­عاسىن قو­سىم­شا ءبىلىم بەرۋ ارقىلى دامىتۋ.
–وقۋشىلاردىڭ اشقان جاڭا­لىقتارى بار ما؟
–«حيميك-زەرتتەۋشى» ءۇيىر­مەسىنىڭ شاكىرتتەرى قازاقستاندا وسە­تىن شوپتەردەن ءيىس سۋ جاساپ شى­­­عاردى. قازىرگى تاڭدا اشقان جا­ڭا­لىعىمىزدى امەريكانىڭ ميس­سيسيپي ۋنيۆەرسيتەتىنە ساراپ­تا­ماعا جىبەردىك. ناتيجەسىن كۇتىپ وتىرمىز.

–مۇندا وقۋشىلار ماشينا جاساۋدى ۇيرەنىپ, كەمە, روبوت ۇلگىسىن قۇ­راستىرادى ەكەن. عىلىمي-تەح­ني­كالىق جەتىستىكتەرىڭىزدى اي­تىپ وتسەڭىز…
–بىزدە تەحنيكالىق شىعارما­شىلىق ءبولىمى بار. مۇندا وقۋ­شىلاردىڭ عىلىمي-تەحنيكالىق, يننوۆاتسيالىق شىعارماشىلى­عىن دامىتامىز. ءوزىڭىز بىلەسىز, عىلىمي-تەحنيكالىق جەتىستىك­تەر­دىڭ قوعامداعى ورنى جەتكىنشەكتەردىڭ جاڭا تەحنو­لوگيالارعا دەگەن قىزىعۋشىلىعىن كۇن سايىن ارتتىرۋدا. بالانى تەحنيكالىق شىعارماشىلىق باعىتتا تاربيەلەي وتىرىپ, ءارتۇرلى ماتەريالدارمەن جانە قۇرىلعىلارمەن جۇمىس جاساۋدى ۇيرەتۋدەمىز. بالا وسىلايشا ەڭبەك مادەنيەتىن مەڭگەرەدى. كاسىبي جانە ەستەتيكالىق ءبىلىم الادى.
–بالانىڭ تەحنيكالىق شىعار­ماشىلىعىن دامىتۋ ءۇشىن قانشا جاستان بەرگەن دۇرىس؟
–بىزدە 1-4-سىنىپ وقۋشىلارىنا ارنالعان «باستاپقى تەحنيكالىق شى­عارماشىلىق» ۇيىرمەسى جۇمىس جا­سايدى. وندا بالالار العاشقى گرا­فيكالىق ءبىلىمدى مەڭگەرىپ, قۇ­راس­تىرۋدىڭ جولدارىن يگەرەدى. «كە­مە ۇلگىسىن جاساۋ» سپورتتىق -تەح­ني­كالىق ءۇيىر­مەسىندە 4-7-سى­نىپ وقۋ­شىلارى كەمە­لەردىڭ ستەند­تىك ۇلگىدەگى تۇرلەرىن جاساپ, ونى سپورتتىق جارىستارعا قاتىس­تىرا الادى. ساباق بارىسىندا ولار كولىك تاريحىمەن تانىسىپ, قۇ­­راس­تىرۋ­شىلىق وي قا­بىلەتىن جە­تىلدىرەدى. تەحنيكالىق سپورت ءتۇرىن كەڭىنەن ناسي­حاتتايدى. وندىرىستىك-تەحني­كالىق «روبو­تو­تەحنيكا» جانە «راديو­­ەلەكترو­نيكا» ءۇيىر­مەلەرى ءار­­تۇرلى تەح­نيكالىق قۇ­راس­تى­رۋلارعا قى­زى­عۋشىلىق ءبىلدى­رەتىن 6-11-سىنىپ وقۋشىلارىن قابىل­دايدى.
–مۇندا كوپشىلىككە بەيتانىس ۇيىرمەلەر جۇمىس ىستەيدى. جاساندى ينتەللەكت ءبولىمى تۋرالى كە­ڭىنەن ايتىپ بەرسەڭىز…
–جاساندى ينتەللەكت – بۇل مودەل مەن ءتيىستى باعدارلامالىق قۇرال­دار جاسايتىن, ەەم كومەگىمەن شىعارماشىلىق مىندەتتەردى شەشۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن عىلىمي-زەرتتەۋ باعىتى. وسى رەتتە ايتا كەتەيىن, استانا ءبىر جىلدان استام ۋاقىتقا سوزىلعان بايگەدە الەمنىڭ كوپتەگەن ۇمىتكەر قالالارىن ارت­قا تاستاپ, «ەكسپو-2017» كورمەسىن وتكىزۋ قۇقىعىنا يە بولدى. قۋان­تا­تىنى – تمد مەملەكەتتەر اۋما­عىندا تۇڭعىش رەت وتكىزىلەدى. بۇل ساتتە, «جاساندى ينتەللەكت» ءبو­لى­مى دە قالىس قالماي, ءوز ۇلەسىمىزدى قوسۋعا دايىن­بىز. كەلەشەكتە ءبىز IT مامان­داردىڭ ارنايى توبىن دايار­لايتىن بولامىز. جاساندى ينتەللەكت بولىمىندە «كومپيۋتەرلىك گرا­­فيكا», «پروگراممالاۋ ءتىل­دەرى», «ينتەرنەت-جوبالاۋ», «ين­دۋس­­تريا­­نىڭ IT جانە 3D جوبالاۋ» ءۇيىر­مە­لەرى جۇمىس جاسايدى. وقۋ­شى­­لار­عا تەح­نو­لوگيانىڭ ۇشى-قيىرى جوق شەكسىز الەمىن تانىس­تىرۋعا زور مۇمكىندىكتەر جاسالعان.
–مەدياورتالىق – بولاشاق جۋر­ناليستەر ءۇشىن تاپتىرماس ءتا­جىريبە الاڭى. وقۋشىلار ورتا­لىق­تا قانداي جۇمىستارمەن اي­نا­لى­سادى؟
ء–بىزدىڭ مەدياورتالىق بولاشاق باق وكىلدەرىنە جاستايىنان وسى سالانى «كوزىمەن كورىپ, قولىمەن ۇس­تاپ كورۋىنە» زور مۇمكىندىك تۋعى­زىپ وتىر. زاماناۋي قۇرىلعىلار­مەن جابدىقتالعان ورتالىقتا ءبىلىم مەن تاربيە الۋ ۇيىرمەگە قاتىسۋشى جەت­­كىنشەكتەردىڭ شابىتىنا شا­بىت قو­سىپ, قاناتتاندىراتىنى حاق. با­لا­لار مەن جاسوسپىرىمدەردىڭ باسپا­سوز, تەلەۆيزيا, راديو, كينو, فوتو سا­لا­­لارىنا دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارت­­تىرادى. بۇگىندە, «جاس جۋرنا­ليست» ۇيىرمەسىنە قاتىسۋشىلار ءبى­لىمدى دە بىلىكتى مامانداردىڭ كو­مەگىمەن وزدەرىن ناعىز جۋرنا­ليست سەزىنىپ, العاشقى تىلشىلىك قىز­­مەت­تەرىن باستاپ تا كەتتى. ولار «ۆە­چەر­نيايا استانا», «ينفوتسەس» گا­زەت­تە­رىنە ماقالالار ازىرلەپ, «اس­تانا» راديوسىنىڭ اۋە تولقىنىنداعى «الاقاي» باعدار­لاما­سىنىڭ شى­عۋى­نا ات سالىسۋدا. «ۆيدەوستۋديا» مەن «فوتوستۋديا» ءۇيىر­مە­­لە­­رى­­نىڭ ءتار­­بيەلەنۋشىلەرى بولسا, مەكەمە­دە وتەتىن بارلىق مەرەكەلىك ءىس-شارالاردى كاسىبي تۇر­عىدا ءتۇسىرىپ, سول تۋىندىلارىن مون­تاج­داۋدا تالپىنىستارى زور. جاس فوتو­سۋرەت­شىلەر وقۋشىلار سارايىن­داعى بارلىق ۇيىرمەلەرگە ار­نايى فوتو­سەسسيا جاسادى. بولا­شاق وپەرا­تورلار مەن مونتاجەرلار بولسا, 2012 جىلدىڭ جەلتوقسان ايىن­دا تۇڭعىش پرەزيدەنت كۇنىنە وراي وتكەن «ۆيدەومونتاج» باي­قاۋىن­دا جۇلدەلى ورىننان كورىندى.
اتالمىش مەرەكەگە وراي مەديا­ورتالىق قىزمەتكەرلەرى «ەلباسى اشقان ەلورداداعى ءبىلىم وردالارى» اتتى بەينەفيلم ازىرلەپ, اس­تانا قالاسى اكىمدىگىنىڭ ءبىلىم باس­قارماسى تاراپىنان العىس حاتقا يە بولدى.
–تەلەجۇرگىزۋشىلەردى دە دايارلايتىن ۇيىرمە اشىلعانىن ەستىدىك…
–وتكەن وقۋ جىلىنىڭ العاشقى توقسانىندا تەلەجۇرگىزۋشىلەردى دايارلايتىن جاڭا ۇيىرمە اشىلدى. 400-دەن استام جەتكىنشەك جۇرگى­زۋ­شى بولۋ ءۇشىن باقتارىن سىنادى. سىننان سۇرىنبەي وتكەندەر وقۋشىلار سارايىنداعى جانە قالا بويىنشا وتەتىن ءىس-شارالاردى جۇرگىزۋدە. مەدياورتالىقتا بىلىكتى ماماندار ەڭبەك ەتەدى. ولار – قا­زاقستان جۋرناليستەر وداعىنىڭ مۇشەلەرى, رەسپۋبليكالىق راديو قىزمەتكەرلەرى, كوپ جىلدىق پەدا­گوگيكالىق تاجىريبەسى بار ۇستازدار. بۇدان بولەك لينگۆيستيكا, بەينەلەۋ ونەرى, كيىم ديزاينى بولىمدەرى اشىلعان.

–جاس ورەندەردىڭ تالابى مەن تالانتىن قالاي باعالايسىز؟
– وقۋشىلار سارايىندا ءبىلىم الىپ جاتقان ءاربىر وقۋشى قازاق ەلىنىڭ ەرتەڭگى ءۇمىتى ەكەنى داۋسىز. ءار وقۋشىنىڭ كوزىنەن بىلىمگە دەگەن قۇشتارلىقتى بايقايسىڭ. ءبىر ۇيىرمەدەن شىعىپ, ەكىنشى ۇيىرمەگە اسىعىپ بارا جاتقاندارىن كورگەندە سۇيسىنەسىڭ. جەتكەن جەتىستىكتەرى دە كوپ. سەگىز ايدىڭ ىشىندە الىنعان اسۋلار قۋانتادى, ارينە. ونىڭ ءبارىن جىپكە ءتىزىپ بەرۋ قيىن. باستىسى – كۇن وتكەن سايىن ءبىلىم العىسى كەلەتىن بۇلدىرشىندەرىمىزدىڭ قاتارى كوبەيۋدە. ءبارىمىزدى تاڭقالدىرعان وقيعانى ايتا كەتەيىن. ءبىر ساتتە 15 ۇيىرمەگە قاتار جازىلعان بالا بولدى. ونىڭ قىزىعۋشىلىعىنىڭ ارتقانى سونشا, ساباعىنان دا, ءۇيىر­مەلەردەن دە قالعان ەمەس. كەز كەلگەن ۇيىرمە بالا بويىنان تاپقىرلىق پەن كوپ ەڭبەكتى تالاپ ەتەدى. وسى قاسيەتتەر ءبىزدىڭ بالالارىمىزدىڭ بويىندا بار.
–وقۋشىلار سارايى اشىلعالى باسقارىپ كەلەسىز. ايەل بالاسىنا باسشىلىق قىزمەت اۋىر ەمەس پە؟
– ارينە, ءار ءىستىڭ كوتەرەر جۇگى بولادى. باسشى كىم بولسا دا – ايەل باسشى بولسىن, الدە ەر ازامات بولسىن, ماسەلە ونىڭ قانداي باسشى ەكەنىندە. قالاي باسقارعانى ما­ڭىزدى. قولىنان ءىس كەلە مە, ۇجىم­دى العا سۇيرەۋگە قابىلەت-قا­رى­مى, ءبىلىمى مەن بىلىگى جەتە مە, وسى جاعىن ەسكەرۋ كەرەك. ەڭ باستىسى, ءوز ىسىڭە جاۋاپكەرشىلىكپەن قاراۋ كەرەك. باسشى – قۇرعاق ۋادە, بوس سوزدەن اۋلاق بولىپ, ءوز بىلىكتىلىگىن ناقتى ىسپەن كورسەتۋى ءتيىس دەپ ويلايمىن. ۋادە بەردىڭ بە, ونى ورىنداۋ كەرەك. ەكىنشىدەن, ادىلدىك پەن ادالدىققا نۇقسان كەلتىرمەۋگە مىندەتتى. باسشى ادام اركەز ەسىندە ۇستايتىن ءۇشىنشى ماسەلە – قايىرىمدىلىققا جاقىن بولۋ. مەنىڭشە, قازاق ايەلدەرى ءبۇ­گىنگى تاڭدا قاي سالانى بولسا دا باسقارا الاتىندىعىن دالەلدەگەن سەكىلدى.
–وسىندا شەبەرحاناڭىز بار دەپ ەستىدىك. كۇردەلى شارۋالاردىڭ باسىندا ءجۇرىپ, سۋرەت ونەرىن اق­ساتىپ المايسىز با؟
–شەبەرحانا بولعان. بىراق ۇيىرمە جۇمىستارىنا كابينەت قاجەت بول­عاننان كەيىن, شەبەرحانامدى بەردىم. الايدا, سۋرەت سالۋدان قول ءۇزدىم دەپ ايتا المايمىن. شارشاعان ساتتە ارىپتەستەرىمنىڭ شەبەرحاناسى­نا بارىپ, سۇيىكتى كاسىبىممەن اينالىسامىن. ءبىر ايدا ءتورت كارتينا سالىپپىن. ماماندىعىم سۋرەت­شى بولعاندىقتان, ءبىلىم عيماراتى­نىڭ ءاربىر بۇرىشىنا دا كوڭىل بولەمىن. جانىم سۇلۋلىققا قۇمار بولعاندىقتان شىعار, ۇيدە دە, جۇ­­مىس­تا دا, اينالامدا دا بار­لىق زات­تىڭ اسەم, ادەمى بولعا­نىن قا­لاي­­­مىن.

گۇلميرا ايماعانبەت