كۇلپان اجەيدى شىرت ۇيقىدان ۇزدىكسىز بەزىلدەگەن ەسىك قوڭىراۋى وياتتى. تاياعىنا سۇيەنىپ, توسەگىنەن شاق كوتەرىلە جارىقتى جاعىپ ەدى, ساعات تۇنگى ءۇش ەكەن. «جەتى تۇندە تىنىشتىقتى بۇزعان بۇل كىم بولدى؟» دەپ كۇڭكىلدەي ەسىككە بەتتەدى.
«ەسىكتى اش, ەسىكتى اش» دەپ قايتا-قايتا قوڭىراۋدى باسقانىنان نەمەرەسى ەكەنىنە ءشۇباسى بولمادى. ءتىلى كۇرمەلىپ, ارەڭ سويلەپ تۇر. تاعى دا «تەنتەك سۋعا» سىلقيا تويىپ العانى انىق. جاسى سەكسەندى ەڭسەرگەن كەيۋانانىڭ جۇرەگى الدەنەنى سەزگەندەي بوساعاعا تايالىپ كەلىپ, ۇزاق تۇردى. ەسىكتى اشپايىن دەسە, يت تە بولسا جالعىز نەمەرەسى, اشايىن دەسە, وتكەندەگىدەي تاعى مازاسىن الىپ, ۇيقى بەرمەسى ايدان انىق. دەگەنمەن, وسىنداي وي قۇشاعىندا تۇرىپ, اجەسى ەسىكتىڭ كىلتىن قالاي بۇراپ جىبەرگەنىن ءوزى دە بايقاماي قالدى. كوز الدىندا ءجۇزى الەمتاپىراق, شاشى ۇيپا-تۇيپا ادام بەينەسىندەگى قۇر سۇلدە تۇردى.
– مىناۋىڭ نە ءجۇرىس, شىراعىم؟ ءوزىڭدى-ءوزىڭ سىيلاپ, ەل قاتارلى ادام بولمايسىڭ با؟ – دەۋى مۇڭ ەكەن, ىشكە تالتىرەكتەپ شاق ەنگەن سابازىڭ اق جاۋلىقتى اجەسىنىڭ كەڭىردەگىنە جارماستى.
«ماعان اقىل ۇيرەتكەنشە, كارى قاقپاس, «باسىمدى جازاتىن» جاعداي جاسا. تەز اقشا تاۋىپ بەر» دەپ, وزىنە جاناشىرلىق تانىتقان ادامدى اياماي سىلكىلەدى.
كۇلپان اجەيدىڭ سول كۇنى زەينەتاقىسىن العانى راس ەدى. الايدا, ءوزى دە قاسقالداقتىڭ قانىنداي ماردىمسىز پۇلدى ءدارى-دارمەگى مەن پاتەرىنىڭ «ونى- مۇنىسىنا» جۇمساعاندا, قولىندا اي بويى تالعاجۋ ەتەتىن تاماعىنا بولار-بولماس تيىن قالدى. ونى تاس قاراڭعىدا توسەگىنەن تۇرعىزىپ الىپ, قىلعىندىرىپ جاتقان مىنا ارسىزدىڭ قولىنا قالاي ۇستاتادى؟!
«جوق!» دەدى كەمپىر, تىنىسى تارىلىپ بارا جاتقاندىقتان ەكى قولىن جوعارى كوتەرىپ, «بار اقشاما بۇگىن ازىق-تۇلىك الىپ قويعانمىن. كەۋدەم قىسىلىپ بارادى, بوساتشى, اينالايىن!».
«وتىرىك ايتاسىڭ, الجىعان, ەگەر اقشا بەرمەسەڭ, ءوز وبالىڭ وزىڭە, ايامايمىن» دەپ ودان سايىن ەسىرىپ, سۇراعانىن الا الماسىنا كوزى جەتكەن سوڭ, قولى مەن اياعىنا ەرىك بەردى. كەمپىردى باس-كوزگە قاراماي تومپەشتەپ, تەپكىلەي باستادى. ءۇش-ءتورت سوققىدان سوڭ ەسىنەن تانىپ قالعان ەگدە ادامنىڭ ۇستىندەگى كيىمىن تەگىس ءتىنتىپ شىقتى. سىرتقا ءىلىپ شىعاتىن جەلەگەيىنىڭ قالتاسىنا دەيىن ءسۇزدى. ءۇيدىڭ ءىشىن اقتارىپ, «وسىندا اقشا تىعۋى مۇمكىن-اۋ» دەگەن جەردىڭ ءبارىن تىمىسكىلەدى. جاستايىنان بەتىنە جەل بولىپ ەشكىم تيمەگەن جۇگىرمەك جۇگەنسىزدىكتىڭ شەگىنەن اتتاپ, اجەسىنىڭ ساندىعىن بۇزدى. اقشا تاپپادى, الايدا, جاسى ۇلعايعان جاننىڭ «الدە قانداي كۇن بولادى» دەپ جيناپ جۇرگەن بەتكەۇستار دۇنيەلەرىن قولدى قىلىپ, جانى قينالىپ, قىرىلداپ جاتقان اجەسىنىڭ ۇستىنەن اتتاپ ءوتتى دە جايىنا كەتتى.
كۇلپان اجەيدىڭ جالعىز قىزى ءامينا كۇزەكوۆانىڭ بالالىق شاعى جايما-شۋاق بولا قويعان جوق. ەكى اياعىمەن جەر باسقانمەن, پەندە شىركىننىڭ ىزدەگەنى تابىلىپ, كوكسەگەنى كەزىگىپ, ويلاعانى ورىندالا بەرە مە؟! اكەسىنەن ەرتە ايىرىلعان قارشاداي قىزدى شەشەسى جالعىز تاربيەلەدى. مەكتەپتى ءىلىنىپ-سالىنىپ بىتىرگەن سوڭ ودان ءارى وقۋعا ىنتاسى دا, مۇمكىندىگى دە بولمادى. قاتارلارى ءبىلىم قۋىپ, جان-جاققا كەتىپ جاتقاندا ول تسەلينوگراد قالاسىنداعى كاسىپتىك-تەحنيكالىق ۋچيليششەگە ءتۇسىپ, سىلاقشى-بوياۋشى ماماندىعىن الىپ شىقتى. كوپ ۇزاماي اۆتوپارككە جۇمىسقا ورنالاستى. وسىندا بولاشاق كۇيەۋى بولاتپەن تانىستى.
العاشىندا جاس قىز ەل قاتارلى وتباسى بولعانىنا قاتتى قۋاندى. وزىنەن بەس-التى جاستاي ۇلكەن جىگىتتى ارقا تۇتىپ, قامقورشىم بولادى دەپ ويلادى. الايدا, قۋانىشى ۇزاققا سوزىلمادى. «ءومىردىڭ اششى-تۇششىسىن بىرگە تاتامىز» دەپ بولاشاققا قول ۇستاسىپ اتتانعان كۇيەۋى ەكى-ءۇش اي وتپەي جاتىپ, نىلدەي بۇزىلدى. ىشىمدىككە سالىندى. قول جۇمسايتىندى شىعاردى.
ءامينانىڭ جالعىز شەشەسىنەن باسقا ارقا سۇيەر ەشكىمى جوق ەكەنىن جاقسى تۇسىنگەن ول كەلە-كەلە, ءتىپتى, باسىنىپ كەتتى. اراققۇماردى كىم ۇناتسىن, ىستەپ جۇرگەن جۇمىسىنان ايىرىلدى. بارلىق كۇنكورىس مۇنىڭ ازداعان تابىسىنا قاراپ قالدى.
ءامينا شىداپ باقتى. ويتكەنى, ايى-كۇنى جاقىنداپ جارىق دۇنيەگە كەلەر ءسابيىن كۇتىپ ءجۇردى. مۇمكىن, ومىرگە بالا كەلگەسىن ەسى كىرەر, ءىشۋىن, قول كوتەرۋىن قويار دەپ ءۇمىتتەندى. الايدا, ءۇمىتى اقتالمادى.
وسىلاي ۇرىس-كەرىس, بەرەكەسىز تىرلىكپەن كۇن ارتىنان كۇن جىلجىپ, ارادا جىل جارىمداي ۋاقىت ءوتىپ كەتتى. بولات سول تاڭەرتەڭ كەتىپ, كەشتە ىشىمدىككە سىلقيا تويىپ كەلۋدەن تانبادى. بىردە ءتۇن ورتاسىندا قاسىنا ەكى ماسكۇنەم «دوسىن» ەرتىپ كەلىپ «مەنىڭ قوناقتارىمدى دۇرىس قارسى المادىڭ» دەپ, ويران سالدى. ەسى كىرەسىلى-شىعاسىلى ناقۇرىس قولىنا تۇسكەن اۋىر نارسەمەن مۇنىڭ كەۋدەسىنەن ۇرىپ, ەسىنەن تاندىرىپ تاستادى. كوزىن اشسا, اسۇيدە جاتىر ەكەن, ءتوسى كۇپ بولىپ ءىسىپ كەتىپتى. ول كەيىن وسىنىڭ زاردابىن كوپ تارتتى. دەر كەزىندە دارىگەرگە كورىنبەگەندىكتەن, كەلە-كەلە اۋرۋ ۋشىعىپ, كەلىنشەكتىڭ ومىراۋىن كەسۋگە تۋرا كەلدى.
الايدا, كەمسىتۋ, ۇرۋ-سوعۋ توقتامادى. وسىنداي ءبىر ايقاي-شۋدىڭ ۇستىنە كورشىسى كەلىپ, پوليتسيا شاقىرتقانى بار. ايەلىن كۇندە سوققىعا جىعاتىن جۋان جۇدىرىقتى ورگاننىڭ ادامدارى الىپ كەتكەنىمەن, جابىرلەنۋشى «تالابىم جوق» دەگەسىن كوپ ۇزاماي بوساتىپ جىبەردى. كەيىن ول بۇل تۋرالى كورشىسىنە: «ءوزىمدى ۇرىپ-سوققانىمەن, ءسابيىم ءۇشىن كەشىرە سالدىم. بالامنىڭ اكەسى عوي» دەپ كۇرسىنىپتى.
ارادا تاعى ءبىر جىل ۋاقىت ءوتتى. بۇلاردىڭ ايقاي-شۋى مەن داۋ-دامايىنا كورشى-كولەمنىڭ قۇلاعى ۇيرەنىپ بولعان-دى. ۋچاسكەلىك ينسپەكتور دا بولات ماقانوۆتى جانجال شىعارىپ, وتباسىنىڭ بەرەكەسىن العانى ءۇشىن بىرنەشە رەت ون بەس تاۋلىككە قاماعانى بار. بىراق, ودان ول تۇزەلىپ كەتە قويعان جوق. كەرىسىنشە, كەۋدەسىندە وشپەندىلىك وتى ءورشي تۇسكەنگە ۇقسايدى.
سول كۇنى كەشتە ءامينا كۇزەكوۆا ءۇش جاسار بالاسىن شومىلدىرىپ, توسەگىنە جاتقىزىپ, ۇيىقتاتقاننان كەيىن كۇندەلىكتى اسۇيدەگى شارۋاسىنا كىرىسكەن ەدى. قاسىنا ەكى ەر ادامدى ىلەستىرىپ, كۇيەۋى كىرىپ كەلدى. تابالدىرىقتان اتتار-اتتاماستان «بۇلار مەنىڭ قوناقتارىم, تاماق ازىرلە, شولمەك اكەل» دەپ بۇيىرا سويلەدى. مەزگىل تۇنگى ون ءبىردىڭ شاماسى ەدى. ول بالا ۇيىقتاپ جاتقانىن ايتىپ, ءۇش ەركەكتىڭ ۇيگە كىرۋىنە قارسىلىق ءبىلدىردى. ءارى ۇشەۋىنىڭ دە ۇستەرىنەن جاعىمسىز ءيىس شىعىپ, قولقانى قاباتىن. ءۇستى-باسى كىر-قوجالاق, جۋىنباعان ادامداردى كەلىنشەك ۇيگە كىرگىزۋدەن ءۇزىلدى-كەسىلدى باس تارتتى. جاعدايدى بايقاعان «ەكى قوناق» كەيىن بۇرىلىپ شىعىپ كەتتى دە, كۇيەۋى ادەتىنشە ايەلىمەن «ماسەلە تالقىلاۋعا» كىرىستى.
بۇل تۋرالى كەلىنشەك سوتتا بىلاي دەپ باياندادى: «دوستارىمدى قارسى المادىڭ» دەپ ايعايلاپ, ءۇيدى باسىنا كوتەردى. بىرنەشە ىدىستى سىندىردى. مەنەن اراققا اقشا سۇرادى. بەرمەيتىنىمە كوزى جەتكەن سوڭ, مەنى ۇرا باستادى. قاتتى دىبىستان بالا ويانىپ, جىلاعان سوڭ امالسىز جانجالىن دوعاردى. بىراق, مۇنىمەن تىنعان جوق, «انامنىڭ تۋعان كۇنىنە سىيلارمىن» دەپ ساتىپ الىپ قويعان راديوقابىلداعىش بار ەدى, سونى الىپ كەتتى. كەيىن انىقتالعانىنداي, ونى ەكى شولمەك اراققا اۋىستىرىپ, ۇشەۋى ءبولىپ ءىشىپتى. ەكىنشى رەت ۇيگە ورالعاندا قاتتى قاھارلانىپ كەلدى. جاتىن بولمەدە جاتقان مەنى شاشىمنان سۇيرەپ, اسۇيگە الىپ كەلدى. تاماعىما پىشاق تاقادى. ەندى
بولماسا, باۋىزداپ جىبەرەيىن دەپ تۇر. قولىمدى كوتەرىپ, سويلەۋگە يشارا جاسادىم دا «قازىر اقشا بەرەمىن» دەدىم. ول پىشاعىن الىپ ۇستەلدىڭ ۇستىنە قويدى دا مەنى بوساتتى. سول ساتتە شاپشاڭ قيمىلداپ, ۇستەلدىڭ ۇستىندەگى پىشاقتى قولىما الدىم دا «شىق ۇيدەن, انتۇرعان, ايتپەسە ءولتىرەمىن» دەدىم. بويىمدى ءبىر باتىلدىق بيلەدى. اشۋ ما, ىزا ما ءتۇسىنىكسىز قۇبىلىس كوكەيىمە تىعىلدى. تاعى دا «شىق ۇيدەن!» دەپ شىڭعىرعانىمدى بىلەمىن. سول كەزدە ول ماعان تۇرا ۇمتىلدى. مەن دە ەكپىنمەن پىشاقتى قارسى جۇمسادىم. سابى اعاش سۋىق قارۋ كەۋدەسىنە «پىرس» ەتىپ كىرىپ كەتتى دە قويۋ قارا قان اتقىلادى. ول كەۋدەسىن ۇستاپ قۇلاپ بارا جاتتى. مەن دە ەسىمنەن تانىپ قالىپپىن…»
قاتتى اشۋ ۇستىندە كۇيەۋىن پىشاقتاپ ولتىرگەن ءامينا كۇزەكوۆاعا سوت جەتى جىل ۇكىم كەستى.
قىزى قامالعاننان كەيىن كۇلپان اجەي نەمەرەسى ەسەندى باۋىرىنا باستى. «جالعىز قىزىمنىڭ بالاسى, شەشەسى بولسا اباقتىدا وتىر. ەشكىمنەن كەم بولماسىن» دەپ بەتىنەن قاقپاي ءوسىردى. الايدا, بالا قانىنا تارتتى ما, كوشە تاربيەسى اسەر ەتتى مە «قيىن», سالقامسوق بولىپ ءوستى. مەكتەپتە وقۋدى ماڭدىتپادى. توعىزىنشى سىنىپتى ءبىتىرىپ, كاسىپتىك-تەحنيكالىق ۋچيليششەگە ءتۇسىپ ەدى. مۇندا دا بۇزاقىلىقپەن اتى شىقتى. ءتۇرمەدەن بوساپ كەلگەن اناسىمەن بىرگە تۇرۋدان باس تارتتى. ون بەس-ون
التى جاسىندا ىشىمدىكپەن اۋىزداندى. كەلە-كەلە ماسكۇنەمگە اينالدى. ەندى, مىنە, موينىنا تۋعان اجەسىنىڭ قانىن جۇكتەپ وتىر.
قىلمىس جاساعان ۋاقىتتا ونىڭ جاسى ون سەگىزگە ءتورت كۇن تولماعان ەكەن, سوت سونى ەسكەرسە كەرەك, اسقان قاتىگەزدىكپەن ادام ولتىرگەن ەسەن ماقانوۆتى سەگىز جىلعا باس بوستاندىعىنان ايىردى.
P.S. بەلگىلى سەبەپتەرگە بايلانىستى ماقالا كەيىپكەرلەرىنىڭ اتى-جوندەرى وزگەرتىلىپ الىندى.
تاڭاتار تولەۋعاليەۆ
