ەلوردادا ەلۋگە تارتا ماڭىزدى تاريحي جانە مادەني ەسكەرتكىش بار. جىلدان جىلعا ولاردىڭ سانى ارتىپ كەلەدى. ماسەلەن, كەيىنگى ءۇش-ءتورت جىلدا شاھاردا كەڭەس وداعىنىڭ باتىرلارى يۆان پانفيلوۆ پەن مانشۇك مامەتوۆانىڭ, حالىق قاھارمانى راقىمجان قوشقارباەۆتىڭ, «قازاق ەلىنە مىڭ العىس» ەسكەرتكىشتەرى مەن «تاۋەلسiزدiكتiڭ 25 جىلدىعى» مونۋمەنتى بوي كوتەردى. تاياۋدا كۇي اناسى دينا نۇرپەيىسوۆاعا ەسكەرتكىش قويىلاتىنىن ەستىپ, ءبىر قۋاندىق. كۇنى كەشە عانا اسا كورنەكتى مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى جۇمابەك تاشەنوۆ تۇعىرعا قوناتىنى جايلى اقجولتاي اقپارات كەلىپ جەتىپ, قۋانىشىمىز ەسەلەندى.
باس قالادا تاشەنوۆكە ەسكەرتكىش ورناتۋ ماسەلەسى وسى كۇندەرى ءپىسىپ-جەتىلدى. بۇل تالايدان بەرى ايتىلىپ جۇرگەن اڭگىمە ەدى. ءتىپتى, جۇرەگى ۇلتىم دەپ سوعىپ وتكەن تۇلعانىڭ اتىنا اۋەجاي مەن مەكتەپتى, قالا ىشىندەگى ءبىر اۋداننىڭ اتىن بەرۋ تۋرالى ماسەلە كوتەرىلگەن. بىرەر جىل بۇرىن ەلورداداعى «جاستار» تەاترىن تاشەنوۆتىڭ اتىمەن اتاۋ جايلى اڭگىمە قوزعالدى. اسىرەسە, مۇنداي اڭگىمەلەر ءتورت جىل بۇرىن, جۇمابەك احمەتۇلىنىڭ تۋعانىنا عاسىر تولعاندا كوپ ايتىلدى.
كەلەسى جىلى جۇمابەك تاشەنوۆتىڭ دۇنيەگە كەلگەنىنە 105 جىل تولادى. سونىڭ قارساڭىندا ەلورداداعى ءوزىنىڭ اتى بەرىلگەن كوشە بويىندا, بۇيىرتسا, ەسكەرتكىشى بوي كوتەرەدى. رەتى كەلگەندە ايتا كەتەيىك, اتالمىش كوشە الەكساندر باراەۆ كوشەسىنەن باستالىپ, اممان كوشەسىمەن قيىلىسىپ, تاۋەلسىزدىك داڭعىلىندا اياقتالادى. كوشەنىڭ ۇزىندىعى – 2617 مەتر.
جاقىندا پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى كارىباي مۇسىرماننىڭ قالا اكىمدىگىنە جازعان حاتىنا وسىنداي جاۋاپ كەلگەن. نۇر-سۇلتان قالاسى اكىمىنىڭ ورىنباسارى ەرلان كاناليموۆ قول قويعان جاۋاپتا قايراتكەردىڭ ەسكەرتكىشىن ورناتۋعا جەر تەلىمى مەن قارجى كوزدەرى قاراستىرىلىپ جاتقاندىعى ايتىلعان. بۇل – ءىس ورنىنان قوزعالدى دەگەن ءسوز. ەندى كورسەتىلگەن ماسەلەنىڭ تەزىرەك شەشىلۋىن كۇتۋ عانا قالدى.
وسى ورايدا راقىمجان قوشقارباەۆقا قالادا ەسكەرتكىش ورناتۋ تاريحى ەسىمىزگە ءتۇسىپ وتىر. بۇل دا ءبىرازدان بەرى كوتەرىلگەن ماسەلە ەدى. اقىرى ءۇش جىلداي بۇرىن, قوڭىر كۇزدىڭ قىسقا اۋىسار شاعىندا ساتىمەن جۇزەگە استى. بۇل ماسەلە قالالىق قوعامدىق كەڭەس پەن ارداگەرلەر كەڭەسىنىڭ توراعاسى سانسىزباي ەسىلوۆتىڭ ارالاسۋىمەن تەزىرەك شەشىلدى. سانسىزباي سەيىتجانۇلى ىلگەرىدە ەلوردادا راقىمجانداي باتىردىڭ اتىنا داڭعىل بەرىلۋىنە دە مۇرىندىق بولدى. ەسكەرتكىشكە كەلسەك, ول BI Group كومپانياسىنىڭ دەمەۋشىلىگىمەن ورناتىلدى. جۇمابەك تاشەنوۆ ەسكەرتكىشىن دە بيۋدجەت كوتەرمەسە, بيزنەس وكىلدەرىن تارتۋ كەرەك دەپ ەسەپتەيمىز.
ايتقانداي, قوس تۇلعاعا قاتىستى مىناداي مالىمەت بار. جۇمابەك احمەتۇلى قازاق سسر جوعارعى سوۆەتى پرەزيديۋمىنىڭ توراعاسى كەزىندە باۋىرجان مومىشۇلىنىڭ وتىنىشىمەن راقىمجان قوشقارباەۆقا كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى اتاعىن الىپ بەرۋگە ارەكەتتەندى. بۇل ارەكەت جونىندە كاكىمجان قازىباەۆتىڭ «نايزاعايداي جارقىلداعان» پوۆەسىندە مىناداي جولدار كەزدەسەدى: «باۋكەڭنىڭ ايتۋىندا, ءتيىستى ماتەريالدارمەن قارۋلانعان جۇمەكەڭ موسكۆادا سسسر جوعارعى سوۆەتى پرەزيديۋمى پرەدسەداتەلىنىڭ ورىنباسارى رەتىندە ءبىر ايلىق كەزەكشىلىك قىزمەتىندە راقىمجان جونىندەگى باس شتابتىڭ ارحيۆىندەگى ماتەريالداردى كوتەرتىپ, ودان راقىمجاننىڭ كەزىندە سوۆەت وداعىنىڭ باتىرى اتاعىنا ۇسىنىلعانىن ءبىلىپ, ونىڭ نەلىكتەن وتپەگەنى جايلى مارشال ي.س.كونەۆتى شاقىرىپ سۇرايدى. ويتكەنى ي.س.كونەۆ سوعىستان كەيىن باس شتابتىڭ باستىعى بولعان. تاشەنوۆتىڭ قاتقىلداۋ سۇراعىنا مارشال شامدانىپ قالادى, ەكەۋى قاتتى سوزگە كەلەدى. جۇگىنىسۋگە ك.ە.ۆوروشيلوۆقا بارادى. كليمەنت ەفرەموۆيچ ءوزىنىڭ ورىنباسارى مەن ايگىلى مارشالدى تاتۋلاستىرۋعا كۇش سالادى. داۋدىڭ ءتۇيىنى نازاردان تىس قالادى. – ءبارى كليمەنت ەفرەموۆيچتىڭ ازۋسىزدىعىنان بولدى, – دەپتى تاشەنوۆ باۋكەڭە. – جۇمەكەڭ دە مەن سەكىلدى قىزبا عوي. ەكەۋمىزدى قۇرتىپ جۇرگەن مىنەز, – دەدى ءبىر اڭگىمەسىندە باۋكەڭ». جۇمابەك تاشەنوۆتىڭ باۋىرجان مومىشۇلىنىڭ وزىنە دە كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى اتاعىن الىپ بەرۋگە تىرىسقانى جايلى دا ەستەلىكتەر بار.
راقىمجان قوشقارباەۆ ەلورداعا جاقىن ورنالاسقان تايتوبە سەلوسىنىڭ ماڭىنداعى قىستاقتا دۇنيەگە كەلسە, جۇمابەك تاشەنوۆ قالامەن ىرگەلەس اقمولا وبلىسىنىڭ ارشالى اۋدانىنىڭ تاناگۇل اۋىلىندا تۋعان. ون توعىز جاسىنان بەينەتقور اۋدانى اتقارۋ كوميتەتىنىڭ حاتشىسى, اۋدان جەر ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى بولدى. جالىنداعان جيىرما بەس جاسىندا اقمولا وبلىسى جەر ءبولىمى باستىعىنىڭ ورىنباسارى قىزمەتىن اتقاردى. ودان كەيىن سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىنا قىزمەتپەن كەتتى.
جۇمابەك احمەتۇلىنا ەلوردادا ەسكەرتكىش ورناتىلاتىنى جايلى اقجولتاي حاباردى تاراتۋىمىز دا سول ولكەنىڭ ادامدارى كوتەرگەن ماسەلەدەن تۋىنداپ وتىر. ياعني, سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىڭ ءبىر توپ قۇرمەتتى ازاماتى پرەزيدەنت سايلاۋى قارساڭىندا Nur Otan پارتياسىنان ۇسىنىلعان كانديدات قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ وبلىستىق قوعامدىق قابىلداۋ بولمەسى ارقىلى پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى كارىباي مۇسىرمانعا بۇل تۋرالى حات جولداعان. حالىق قالاۋلىسى وسىدان كەيىن ەلوردا اكىمدىگىنە شىققان. ءبىر ايتا كەتەرلىگى, پەتروپاۆل قالاسىندا تاشەنوۆتىڭ ەسكەرتكىشى وسىدان بىرنەشە جىل بۇرىن بوي كوتەرگەن.
سولتۇستىكتەن كەيىن جۇمابەك تاشەنوۆ اقتوبە وبلىسى پارتيا كوميتەتىنىڭ ءبىرىنشى حاتشىسى بولدى. تىڭ يگەرۋ جىلدارى قازاق كسر جوعارعى كەڭەسى تورالقاسىنىڭ توراعاسى, ءبىر جىل قازاق كسر مينيسترلەر كەڭەسىنىڭ توراعاسى قىزمەتىن اتقاردى. قازاق جەرىنىڭ تۇتاستىعى ءۇشىن كوكپ وك ءبىرىنشى حاتشىسى نيكيتا حرۋششەۆپەن تەكەتىرەسى – سول جىلدىڭ ەنشىسىندە. سولتۇستىكتەگى بەس وبلىستى قازاقستان قۇرامىنان الىپ, رسفسر-گە قوسۋدان الىپ قالعاننان كەيىن, تاشەنوۆتىڭ قىزمەتى شىمكەنت وبلىستىق اتقارۋ كوميتەتى توراعاسىنىڭ ورىنباسارى دەڭگەيىنە تومەندەتىلدى. بوستاندىق اۋدانىنىڭ وزبەكستانعا ءوتىپ كەتپەۋى ءۇشىن حرۋششەۆپەن ارپالىستى. الايدا قىزمەتتەن تايدىرىلعان سوڭ اۋدان جەرى كورشى ەلگە بەرىلىپ كەتە باردى.
قايراتكەر ودان كەيىن «قاراكول» عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتىندا, وڭتۇستىك قازاقستان وبلىستىق تالداۋ-ەسەپتەۋ ورتالىعىندا قىزمەت اتقاردى. جەلتوقسان كوتەرىلىسىنە تۋرا ءبىر اي قالعاندا 71 جاسىندا ومىردەن وزدى.
وسىدان التى جىل بۇرىن ەلورداداعى مەكتەپتەردى بىرقاتار تۇلعالاردىڭ اتىنا بەرۋ تۋرالى ۇسىنىستى قالالىق ونوماستيكا كوميسسياسى قۇپ العان. سونىڭ ىشىندە №10 مەكتەپ-گيمنازيانى جۇمابەك تاشەنوۆ اتىمەن اتاۋ جايلى ۇسىنىس تا قابىلدانعان. الايدا كەيىننەن بۇل ءىس توقتاپ قالدى…
وتكەن جىلدىڭ اياعىندا تۋعان جەرى – ارشالى اۋدانىندا قازاق مەكتەبىنە قايراتكەردىڭ اتى بەرىلدى. قاراعاندىدا جىل سايىن جاس اقىندار اراسىندا جۇمابەك تاشەنوۆ اتىنداعى ءمۇشايرا ۇيىمداستىرىلادى. جىر دوداسىنىڭ قورىتىندىسىندا جەڭىمپاز اقىننىڭ جىر جيناعى جارىق كورەدى. ارينە, تۇتاس ەلگە ەڭبەك سىڭىرگەن تۇلعانى قاي جەردە دە, قاي ولكەدە دە ۇلىقتاۋ ارتىق ەتپەيدى. دەسەك تە, ۇلكەن ىستەر ەلوردادا باستالۋى كەرەك دەپ ەسەپتەيمىز.
بيىل ساكەن سەيفۋللين, ءىلياس جانسۇگىروۆ, بەيىمبەت مايلين سىندى ءۇش ارىسىمىزدىڭ تۋعانىنا 125 جىل تولىپ وتىر. ولاردىڭ شىعارمالارىنىڭ ەلمەن قايتا قاۋىشۋىنا «حالىق جاۋلارىن» اقتاۋ كوميسسياسىنىڭ توراعاسى رەتىندە جۇمابەك تاشەنوۆ زور ۇلەس قوستى. بۇل جايلى فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى سەرىك نەگيموۆ قايراتكەر تۋرالى ماقالاسىندا جازادى.
جالپى وسى كۇندەرگە دەيىن جۇمابەك احمەتۇلى تۋرالى ءبىراز جازىلدى, ونىڭ تۇلعاسىنا قاتىستى ايتىلعان اڭگىمە دە از ەمەس. ەندى كوپ ءسوزدى قويىپ, ناقتى ىسكە كوشۋ قالدى. سول ۇلگىنى ەلوردا كورسەتسە, قۇبا-قۇپ بولار ەدى.
