قازاقستاننىڭ كولىك قۇرالدارى يەلەرىنىڭ ازاماتتىق-قۇقىقتىق جاۋاپكەرشىلىگىن مىندەتتى ساقتاندىرۋ زاڭىنا سايكەس ەلىمىزدە كولىك جۇرگىزەتىن ازاماتتاردىڭ بارلىعى مىندەتتى ساقتاندىرۋعا قاتىسادى. قاراپايىم سوزبەن ايتقاندا, كولىك قۇرالدارىن پايدالانۋشىلاردىڭ مۇددەسىن قورعاۋ, وقىس وقيعا بولعان جاعدايدا تولەم الۋعا نەمەسە تولەم تولەۋگە قولايلى بولۋ ماقساتىندا دايىندالعان بۇل زاڭ الەم ەلدەرىنىڭ تاجىريبەسىنە نەگىزدەلىپ جاسالعانى بەلگىلى. دەي تۇرعانمەن حالىققا قولايلىلىق ءۇشىن جاسالعان وسى زاڭ-ەرەجەلەردىڭ ەلدى شارشاتاتىن تۇستارى دا جوق ەمەس.
ناۋرىز ايىندا اۆتوتۇراقتا تۇرعان كولىگىمدى الدەكىم «كاماز-ىمەن» قاعىپ كەتتى. تەك مەنىڭ ماشينامدى عانا ەمەس, قاتار تۇرعان 7-8 كولىكتى زاقىمداپ كەتكەن جۇرگىزۋشى شىعىندى تولەۋگە قالتاسى كوتەرمەي, مىندەتتى ساقتاندىرۋ ارقىلى تولەيتىن بولدى. جول پوليتسياسى حاتتاما تولتىرىپ, ءىستى سوتقا جىبەردى. ءبىز تۇمسىعى جاپىرىلعان ماشينامەن سوتتىڭ شەشىمىن كۇتىپ 3 اي جۇردىك. ءوزىمىز جاساتىپ, سوڭىنان تولەمىن الايىق دەسەك, ساقتاندىرۋ كومپانياسى كەلىسپەيدى. «سوتتىڭ شەشىمىنەن بۇرىن جاساتىپ الساڭدار, تولەم بەرىلمەيدى» دەپ انىق ەسكەرتتى. «سوتتىڭ شەشىمى شىققانشا ءبىز ءوستىپ جۇرەمىز بە, سىزدەر تەكسەرىپ, فوتوعا, بەينەكەسكىنگە ءتۇسىرىپ الساڭىزدار, سوسىن سوتتىڭ شەشىمى بويىنشا تولەمىن كەيىن بەرەسىزدەر» دەسەك, «بىزدە ونداي زاڭ جوق» دەپ كەلتە قايىردى. امال جوق, سوتتىڭ شەشىمى شىققانشا كورشىلەرىمىزدىڭ بىرەۋى جاياۋ جۇرسە, ەندى بىرەۋلەرى كولىگىنىڭ جاپىرىلعان جەرىن جاپسىرعىشپەن وراپ, لەكەرلەپ جۇرۋىنە تۋرا كەلدى. سوتتىڭ شەشىمى شىققاننان كەيىن دە, مايىسقان ماشينامىزبەن شاپقىلاپ, ساقتاندىرۋ كومپانياسىنىڭ ەسىگىن توزدىردىق. فوتوعا ءتۇسىرىپ, بۇلىنگەن بولشەكتىڭ قۇنىن انىقتاپ, تولەم تولەپ بولعانشا تاعى جارتى اي ءوتتى. وتانداستارىمىزدىڭ كولىكتەرى سوعىلىپ قالسا, بىردەن ساقتاندىرۋ كومپانياسىن شاقىرۋدىڭ ورنىنا ءوزارا كەلىسۋگە تىرىساتىن سەبەبىن سول كەزدە بارىپ ءتۇسىندىم.
كولىكتى مىندەتتى ساقتاندىرۋ ءادىسىن جالعىز قازاقستان عانا قولدانىپ وتىرعان جوق. الەمنىڭ كوپتەگەن ەلىندە قولدانىلاتىن بۇل ءادىس باستىسى حالىققا قولايلى بولۋى ءۇشىن جاسالعان. الايدا ماعان قازاقستاننىڭ كولىكتى مىندەتتى ساقتاندىرۋ شاراسى, كەرىسىنشە, حالىقتى شارشاتىن جۇمىس سياقتى سەزىلدى. شىنىن ايتقاندا, قازاقستاندىقتاردىڭ بارلىعى بەلگىلەنگەن ءتارتىپ بويىنشا مىندەتتى ساقتاندىرۋدى ساتىپ العانمەن, كۇندەلىكتى ومىردە ونى ەكىنىڭ ءبىرى پايدالانا بەرمەيدى. سەبەبى ساقتاندىرۋ ەسەبىنەن تولەم الۋ نەمەسە تولەم تولەۋ, بىرىنشىدەن, ۋاقىت جەسە, ەكىنشىدەن, جۇيكەنى توزدىرادى. سوسىن دا ءبىزدىڭ جۇرگىزۋشىلەردىڭ كوبى بىرەر جاعداي بولا قالسا, ساقتاندىرۋ كومپانياسى ارقىلى ەسەپ ايىرىسقاننان گورى ءوزارا كەلىسە سالعاندى قۇپ كورەدى. مىنە, وسىدان دا ءبىزدىڭ زاڭدارىمىزدىڭ حالىقتىڭ مۇددەسىنە كەراعار تۇستارى بار ەكەنىن اڭعارۋعا بولادى. ماسەلەن, قىتايدا كولىكتى ساقتاندىرۋدىڭ مىندەتتى جانە ەرىكتى ساقتاندىرۋ سىندى ەكى ءتۇرلى ءادىسى بار. ونى ونلاين راسىمدەۋگە جانە كەز كەلگەن ۋاقىتتا پايدالانۋعا جاعداي جاسالعان. جۇرگىزۋشى الدا-جالدا جول اپاتىنا ۇشىراپ, بىرەۋدىڭ كولىگىن قاعىپ كەتسە, ماشيناسىن بايقاۋسىزدا ءبىر جەرگە ۇرىپ السا, كىسى ءولىمى نەمەسە وتە اۋىر ەكونوميكالىق شىعىن بولماعان جاعدايدا, سول ورىندا تۇرىپ بىردەن ساقتاندىرۋ كامپانياسىنا حابارلاسادى. قازاقستانداعى سياقتى قيت ەتسە پوليتسيا شاقىرىپ, سوتتىڭ تورەلىگىنە جۇگىنىپ جۇرمەيدى. پوليتسيا كەلسە دە كىمدىكى دۇرىس, كىمدىكى بۇرىس ەكەنىن ايىرىپ بەرىپ, تولەم ماسەلەسىن ساقتاندىرۋ كومپانياسى ارقىلى شەشۋگە مىندەتتەيدى. ال ساقتاندىرۋ كومپانياسى جاعدايدان حابار تاپقاننان كەيىن جول اپاتى بولعان جەر جاقىن بولسا, ءوز قىزمەتكەرلەرى كەلىپ فوتوعا تۇسىرەدى, ولار كەلە الماسا, كولىك يەسى ساقتاندىرۋ مەكەمەسىنىڭ قىزمەتكەرلەرىمەن حابارلاسىپ, بۇلىنگەن ماشيناسىن فوتوعا جانە ۆيدەوعا ءتۇسىرىپ جىبەرەدى دە, ماشيناسىن بىردەن جاساتۋعا اكەتەدى. ماشينانى جاساعان ورىن بارلىق شىعىندى ەسەپتەپ, تالون شىعارىپ بەرەدى, ساقتاندىرۋ كومپانياسى سول ەسەپ تالونى بويىنشا ماشيناعا جوندەۋ جاساعان جەردىڭ شوتىنا بىردەن قاجەتتى سومانى اۋدارادى. بۇعان كوپ ۇزاسا ءبىر اپتا كەتەدى, ءتىپتى وعان دا جەتپەيدى. تەز ءارى قولايلى. بىزدەگى سياقتى پوليتسيانى ىزدەپ, سوتتىڭ شەشىمىن كۇتىپ, ودان سوڭ ساقتاندىرۋ كومپانياسىنا بارىپ تابانىنان توزبايدى. تەك قىتايدا عانا ەمەس, ەۋروپانىڭ كوپتەگەن ەلدەرىندە وسىلاي. حالىققا قولايلى.
ساقتاندىرۋ كومپانياسىنداعى ازاماتتاردىڭ ايتۋىنشا, مۇنداي قاعازباستىلىقتان وزدەرى دە شارشاعان. بىراق زاڭ سولاي بولعان سوڭ ءتارتىپ بويىنشا جۇرمەي امالدارى دا جوق. «وتكەندە ەلوردادا جاپونيا ەلشىسىنىڭ قىمبات كولىگىن ءبىر وتانداسىمىز قاعىپ كەتىپ, تولەم تولەۋگە تۋرا كەلدى. ولار دا تۋرا ءسىز سياقتى سوتقا جۇگىنىپ, ودان ءبىز ەسەپتەپ بولعانشا بىرنەشە اي ءوتىپ كەتتى. ارالىقتا جاپوندىق ديپلومات بىزگە نەشە رەت كەلدى. «بۇعان سوتتىڭ قاتىسى قانشا؟ كولىگىمدى سوققان ادام تولەيمىن دەپ تۇر. ۋاقيعا بولعان ورىندى جول پوليتسياسى كەسكىنگە الىپ, حاتتاما تولتىردى. ەندى سىزدەر بەلگىلەنگەن ولشەم بويىنشا تولەم بەرسەڭىز جەتكىلىكتى ەمەس پە؟!» دەگەن ءۋاج ايتتى. ورىندى تالاپ. بىراق ءبىز سوتتىڭ شەشىمى شىقپاي ەشتەڭە ىستەي المايتىندىقتان, ول دا ءسىز سياقتى 3-4 اي ءجۇردى. نەگىزى, ساقتاندىرۋعا قاتىستى زاڭ-ەرەجەلەردە تولەمنىڭ نەگىزگى كولەمى كورسەتىلگەن. سوندىقتان ءبىزدىڭ دە قىتاي مەن جاپونياداعى سياقتى جاساۋعا مۇمكىندىگىمىز بار. الايدا قازاقستانداعى جەمقورلىق پەن ءمورتى كەلسە اقشا جاساۋعا تىرىساتىن جامان ادەت تە ساقتاندىرۋ تولەمىن الۋدىڭ جولدارىن قيىنداتىپ جىبەردى» دەيدى. وسىعان قاراعاندا, كولىك سالاسىنىڭ ساقتاندىرۋ ادىسىنە ۇلكەن وزگەرىس ەنگىزەتىن كەز كەلگەن سياقتى.
بەتتى دايىنداعان قالياكبار ۇسەمحانۇلى
