«ازيا جاڭعىرىعى» – الەمدەگى ەڭ ۇزدىك فەستيۆالدەردىڭ قاتارىندا
شىنىندا دا, تسيرك ونەرىنە دەگەن حالىقتىڭ قىزىعۋشىلىعى ءتومەندەدى مە, الدە كەرىسىنشە ارتتى ما دەگەن ساۋالدىڭ جاۋابىن ەلوردامىزدا وتكەن 12-ءنشى «ازيا جاڭعىرىعى» حالىقارالىق تسيرك ونەرى فەستيۆالىنەن تاپتىق. 4-8 شىلدە كۇندەرى استانالىق تسيركتىڭ ءىشى كورەرمەندەرگە لىق تولدى. سول كۇندەرى تسيرك باعدارلاماسىن كورىپ وتىرىپ, بالالارمەن بىرگە ۇلكەندەردىڭ دە تسيرك ونەرىنە دەگەن زور قىزىعۋشىلىعىن بايقادىق. ال 13 ەلدەن جينالعان تسيرك ءارتىستەرىنىڭ ونەر جارىسىنىڭ دەڭگەيى وتە جوعارى بولدى. بۇل ءبىزدىڭ پىكىرىمىز ەمەس. الەمدىك دەڭگەيدەگى تسيرك ونەرىنىڭ مايتالماندارىنىڭ ايتقان ءسوزى. قازىلار القاسىنىڭ مۇشەسى, ماياميدەگى «فاەربەرد پروداكشن» كومپانياسىنىڭ پرەزيدەنتى پەتر دۋبينسكي «ازيا جاڭعىرىعى» فەستيۆالى الەمدەگى ەڭ ءىرى, بەدەلدى 15 فەستيۆالدىڭ قاتارىنا كىرەتىنىن ايتادى.
– مەنىڭ پايىمداۋىمشا, «ازيا جاڭعىرىعى» فەستيۆالىنىڭ دەڭگەيى جىل سايىن ءوسىپ كەلەدى. بۇل الەمدەگى ەڭ ۇزدىك ايماقتىق فەستيۆال بولىپ تابىلادى. بۇل – ورتالىق ازيا سياقتى وتە تالانتتى, ۇلكەن ايماقتاعى ءارتۇرلى ەلدەردىڭ تسيرك ارتىستەرىنە ءوزىن تانىتۋعا, تسيرك ونەرىندە مويىنداتۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن جالعىز ءىرى فەستيۆال. ول الەم بويىنشا وتەتىن ەڭ ۇزدىك 15-17 فەستيۆالدىڭ قاتارىنا كىرەدى. ولاردىڭ قاتارىندا مونتە-كارلو, قىتاي جانە رەسەيدەگى بەدەلدى فەستيۆالدەر بار. ەڭ باستىسى, بۇل ونەر جارىسى جاڭا تالانتتاردىڭ باعىن اشۋعا, ءوزىن مويىنداتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. سونىسىمەن وتە قۇندى, – دەيدى پەتر دۋبينسكي.
ونىڭ ايتۋىنشا, بىلتىر وسى فەستيۆالدە كەرەمەت ونەر كورسەتكەن ەكى قازاق قىزى اۋەلى يتالياعا, كەيىنىرەك مونتە-كارلوعا شاقىرۋ العان. ال بيىل ادىلەت تيكانوۆ جەتەكشىلىك ەتەتىن الماتىلىق ءارتىستەردىڭ «اۋىسپالى ساتى» اتتى تسيرك ءنومىرى «ازيا جاڭعىرىعى» فەستيۆالىنىڭ التىن مەدالىن يەلەنىپ, بەلارۋس مەملەكەتتىك تسيركىنىڭ ديرەكتورى ۆلاديمير اناتولەۆيچ شاباننىڭ اتىنان ارنايى جۇلدە – مينسك فەستيۆالىنە شاقىرۋ الدى. بۇل دا – ۇلكەن جەتىستىك.
تسيركتەن اڭ مەن جانۋارلاردى الاستاتۋ – ونەردى ولتىرۋگە اپاراتىن جول
سوڭعى جىلدارى الەمدەگى كەيبىر تسيركتەردىڭ جان-جانۋارلاردى الاستاتىپ, تەك تەاترلىق قويىلىمدارعا, ماعىناسىز شوۋعا اينالىپ بارا جاتقانى شىندىق. الايدا تسيركتىڭ ءوزىن, ونىڭ مانەجىن جان-جانۋارلارسىز كوزگە ەلەستەتۋدىڭ ءوزى قيىن. «ازيا جاڭعىرىعى» فەستيۆالىنىڭ رەجيسسەرى, رەسەيدىڭ حالىق ءارتىسى, ايگىلى كورنيلوۆتار اۋلەتىنىڭ 4-ءىنشى وكىلى تايسيا كورنيلوۆا تسيركتەن جانۋارلاردى الاستاتقان ەلدەردىڭ بارلىعى ونەردى ولتىرۋگە ارەكەت جاساعانىن ايتادى.
– ياعني جان-جانۋارلار جوق جەردە, تسيرك تە جوق. ول جاي عانا تەاترعا اينالادى. مىسالى, مەنىڭ تۋىپ-وسكەن جەرىم لاتۆيادا قازىر تسيركتە ۇلكەندەرگە ارنالعان ەروتيكالىق شوۋ كورسەتەدى. ءوز باسىم تسيركتى جانۋارلارسىز ەش قابىلداي المايمىن. سەبەبى تسيرك دەگەنىمىز – ات قورانىڭ ءيىسى. تسيرككە كەلگەن ءار ادام بالالىق شاعىنا ساياحات جاساپ, اتتار, پىلدەر, جولبارىستارمەن جانە وزگە دە اڭدارمەن بىرگە عاجايىپ الەمگە ەنىپ كەتەدى. قاي زاماندا دا تسيرك جانۋارلار ارقىلى كورەرمەندەردى وزىنە قىزىقتىرعان. ءتىپتى تسيركتىڭ دۇنيەگە كەلگەن جەرى – انگلياداعى استلەي تسيركىنىڭ ءوزى اتتاردىڭ ونەرىن حالىققا كورسەتۋدەن باستاۋ العان. ورتاداعى دومالاق ارەنا جانۋارلاردىڭ ونەرىن كورسەتۋ ءۇشىن جاسالعان. ال اڭداردى تسيركتەن الاستاتاتىن بولساق, وندا بۇل ونەردىڭ نە كەرەگى بار؟ – دەگەن پىكىر ايتتى ول.
تايسيا اناتولەۆنانىڭ پايىمداۋىنشا, جانۋارلاردى قورعاۋشىلار بۇل ماسەلەنى كوتەرە بەرسە, تسيرك ونەرىنە ۇلكەن قاۋىپ تونەدى. ويتكەنى تسيركتەگى اڭداردىڭ دەنساۋلىعى مەن ءومىرى, قۇقىقتارى تولىقتاي قورعالعان. «مىسالى, رەسەيدە جان-جانۋارلاردى ۇيرەتۋشىلەرگە ليتسەنزيا بەرۋ تۋرالى زاڭ شىقتى. ياعني كەز كەلگەن اڭ ۇيرەتۋشى مامان اڭدارمەن جۇمىس ىستەۋى ءۇشىن اۋەلى زاڭدى تۇردە ليتسەنزيا الادى, سودان سوڭ جان-جانۋارلارمەن جۇمىس ىستەۋگە رۇقسات ەتىلگەنى جونىندەگى پسيحياتر ماماننىڭ قورىتىندىسىن ۇسىنادى. مەنىڭشە, اڭداردىڭ ءومىرى مەن دەنساۋلىعىن وسىلاي دا قورعاۋعا بولادى» دەيدى ول.
كوزبەن كورۋ كەرەك
«لاتينو» حالىقارالىق تسيرك فەستيۆالىنىڭ پرەزيدەنتى (يتاليا) فابيو مونتيكو تسيرك ونەرىنىڭ جىلدار مەن عاسىرلار بويى ادامدارعا ەرەكشە جىلىلىق, قۋانىش, كوتەرىڭكى كوڭىل-كۇي سىيلاپ كەلە جاتقانىن ايتادى. «جىل سايىن مەن الەمدەگى كوپتەگەن تسيرك فەستيۆالدەرىنە بارامىن. سوندا ءبىر بايقاعانىم, تسيرك ونەرىنە دەگەن حالىقتىڭ ىقىلاسى ەش تومەندەمەگەن. كەرىسىنشە, زاماناۋي تەحنولوگيالار تسيرك يندۋسترياسىنا دەگەن قىزىعۋشىلىقتى ودان سايىن ارتتىرا تۇسۋدە. سونىڭ ءبىر دالەلى – نۇر-سۇلتان قالاسىندا 12-رەت وتكەن «ازيا جاڭعىرىعى» حالىقارالىق فەستيۆالى. بۇل فەستيۆالدىڭ بيىلعى ۇيىمداستىرۋشىلىق دەڭگەيى دە, قاتىسۋشىلارىنىڭ قۇرامى دا, قازىلار القاسىنىڭ الۋاندىعى دا, كورەرمەندەردىڭ قىزىعۋشىلىعى دا عالامات بولدى. تسيركتىڭ اتموسفەراسى بولەك. ويتكەنى بۇل جەردە بىرنەشە ونەر ءبىر-بىرىمەن قابىسىپ, كورەرمەنگە ەرەكشە اسەر سىيلايدى. مەنىڭ ويىمشا, تسيرككە دەگەن قىزىعۋشىلىق ەشقاشان دا كەمىمەيدى» دەيدى ول.
مۇنداي پىكىردى تايسيا كورنيلوۆا دا قوستايدى. «مەن جاقىندا عانا بۋداپەشتەگى تسيرك فەستيۆالىنە باردىم. حالىقتىڭ تسيرككە دەگەن قىزىعۋشىلىعى وتە جوعارى ەكەنىن كوردىم. رەسەيدەگى ماسكەۋ, سانكت-پەتەربۋرگ قالالارىنداعى تسيرك قويىلىمدارىن كورسەڭىز, ەۋروپاداعى تسيركتەردى تاماشالاساڭىز, تسيرككە دەگەن كورەرمەندەردىڭ ىقىلاسىنىڭ ءبىر تامشىعا دا كەمىمەگەنىن كورەر ەدىڭىز. ءويتكەنى تسيرك دەگەنىمىز – بۇل ەستەن كەتپەيتىن مەرەكە, ەرەكشە كوڭىل-كۇي سىيلايتىن ويىن-ساۋىق, ادامنىڭ جانىن راحاتتاندىراتىن دەمالىس ورنى. مىسالى, بيىلعى «ازيا جاڭعىرىعى» فەستيۆالى نۇر-سۇلتان قالاسىنداعى تسيركتىڭ ءبارىمىزدىڭ كوز الدىمىزدا ءوسىپ-وركەندەپ, دامىپ-جەتىلىپ كەلە جاتقانىن كورسەتتى. بۇل – كورەرمەندەر ءۇشىن اسا ماڭىزدى نارسەلەردىڭ ءبىرى. مەنىڭ ويىمشا, بۇگىنگى عالامتور مەن تەلەديداردىڭ داۋرەنى ءجۇرىپ تۇرعان زاماندا ادامداردىڭ تسيرككە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن جوعالتپاۋىنىڭ ءوزى – شىنايى ونەردىڭ قادىر-قاسيەتىنىڭ ەشبىر كەمىمەگەنىنىڭ كورىنىسى» دەيدى تايسيا اناتولەۆنا.
نۇر-سۇلتان قالاسىنىڭ تۇرعىنى ازات بابايۇلىنىڭ پىكىرىنشە, كورەرمەندەردىڭ تسيرككە دەگەن قىزىعۋشىلىعى ارتپاسا, كەمىگەن جوق. «مەن جىل سايىن ەلوردا كۇنىندە وتەتىن «ازيا جاڭعىرىعى» تسيرك ونەرى فەستيۆالىن اسىعا كۇتەمىن. بالالارىمدى جانە وزگە قالالاردان كەلگەن تۋىستارىمدى ەرتىپ, تسيرككە بارامىن. بۇل ونەردەن الاتىن اسەردى سوزبەن ايتىپ جەتكىزۋ قيىن. ونى كوزبەن كورۋ كەرەك. مىسالى, بيىل سىمتەمىردە ونەر كورسەتكەن قىتايلىق اكروبات جانگ فاننىڭ, ۆەتنامدىق قوس بيشىلەردىڭ ونەرىن كورگەندە اۋزىمىزدى اشىپ, كوزىمىزدى جۇمدىق. قانداي عالامات ونەر! مۇنداي ونەردىڭ ولمەيتىنى انىق. ال كەيبىرەۋلەر عالامتور – تەاتر, تسيرككە دەگەن قىزىعۋشىلىقتى جويادى دەگەن نەگىزسىز پىكىر ايتادى. ونەردىڭ ءباسى دە, ورەسى دە, ءورىسى دە بيىك بولعاندا ول ومىرشەڭ بولا بەرەدى» دەيدى استانالىق كورەرمەن.
