ەلىمىزدە زاڭ بويىنشا 2019 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنان باستاپ قالالىق پوليگوندارعا پلاستماسسا, ماكۋلاتۋرا, كارتون, قاعاز قالدىقتارى مەن شىنىنى تاستاۋعا تىيىم سالىنعان. بىراق ەكولوگتاردىڭ ايتۋىنشا, شىنتۋايتىندا, شىعارىلاتىن قوقىستىڭ تەك 1 پايىزى عانا سۇرىپتالادى. ونىڭ سەبەبى كوپ: كوپقاباتتى ءۇي اۋلالارىندا قالدىقتاردى جيناۋدىڭ قولايلى جۇيەسىنىڭ جوقتىعى, قوقىس وڭدەۋشىلەر مەن ونى تاپسىرۋشىلار اراسىندا جۇيەلى بايلانىستىڭ ورناتىلماعاندىعى, تۇرعىنداردىڭ ساناسىندا قوقىستى سۇرىپتاۋ مادەنيەتىنىڭ قالىپتاسپاعاندىعى, تاعىسىن تاعىلار.
سونىمەن بىرگە, قازاقستاندا قالدىقتاردى وڭدەيتىن 160 كاسىپورىن بار ەكەنىن ايتا كەتەيىك. ولار قاعازدى, شىنىنى, رەزەڭكەنى, اليۋميني مەن قاڭىلتىر بانكالاردى قايتا وڭدەۋمەن اينالىسادى. اتالعان كاسىپورىنداردىڭ قاي-قايسى دا ءوندىرىسىن تولاسسىز جۇرگىزۋ ءۇشىن ۇدايى شيكىزات تاپشىلىعىن سەزىنىپ وتىر. ال جەتپەگەن قالدىقتاردى شەتەلدەردەن ساتىپ الۋعا ءماجبۇر. ماسەلەن, ەلىمىزدەگى ماكۋلاتۋرا وڭدەيتىن «الماتىقاعاز» بەن «كارينا» كومپانيالارى اي سايىن قاجەتتى 7 توننا شيكىزاتتىڭ 1 تونناسىن رەسەيدەن الدىرادى. ايتپەسە, وندىرىستەرى تۇرالاپ قالۋى مۇمكىن.
بىلەسىز بە؟
10 ادامنان تۇراتىن كەڭسە قىزمەتكەرلەرى ءبىر جىلدا ءبىر تونناداي قاعاز قالدىقتارىن جينايدى. ەگەر وسى شيكىزاتتى قايتا وڭدەپ, ەكىنشى رەت پايدالانسا:
• 10 اعاشتى ساقتايدى (100 كگ ماكۋلاتۋرا 1 اعاشتى ساقتايدى);
• 20000 ليتر سۋدى ۇنەمدەيدى;
• 1000 كۆت ەلەكتر ەنەرگياسىن الۋعا بولادى;
• قورشاعان ورتاعا زياندى سو2 قالدىقتارىن ازايتادى.
بۇل جايت مەملەكەت, بيزنەس قۇرىلىمدارى, ۇەۇ (ەكولوگيالىق باعىتتاعى) جانە تۇرعىنداردىڭ اراسىندا ءوزارا بايلانىستىڭ جوقتىعىن كورسەتەدى. حالىقتىڭ ورتاسىندا بۇل باعىتتا ۇگىت جۇمىستارى جۇرگىزىلمەيدى. كوپشىلىك جۇرت قانداي قالدىقتى قاي كونتەينەرگە سالۋ كەرەكتىگىن دە دۇرىس بىلمەيدى. ءتىپتى مۇنداي جاشىكتەر بولعانىمەن, تۇرعىنداردىڭ ەنجارلىعىنان ولاردا ءارتۇرلى تۇرمىستىق قالدىقتار بىرگە ارالاسىپ جاتادى. سونداي-اق جۇرت قالدىقتاردى اقشاعا قابىلدايتىن ارنايى ورىنداردان دا بەيحابار. ءتىپتى ونداي ورىنداردى بىلگەن ادامنىڭ ءوزى كۇن سايىن قالا ارالاپ, قوقىس تاسىپ جۇرۋگە قۇمار ەمەس. سول سەبەپتى ءۇي اۋلاسىندا ءارتۇرلى قالدىقتارعا ارنالعان جەكە-جەكە كونتەينەرلەرمەن بىرگە, ونى رەتتەپ, تارتىپتەپ, ارنايى پۋنكتتەرگە تاپسىراتىن جاۋاپتى بىرەۋ بولۋى كەرەك. ايتپەسە, اۋلالاردان ءوزى ارالاپ, قالدىقتاردى جيناپ اكەتەتىن تاسىمال قىزمەتىن ۇيىمداستىرعان ءجون.
وركەنيەتتى جۇرتتاردا قالاي؟
• ۆەتنامدا ادام قالدىقتاردى پاكەتتەرگە سۇرىپتاپ سالماسا, قوقىس جينايتىن ماشينا ونى قابىلدامايدى, ال يەسىنە ايىپ جازىپ بەرەدى.
• گەرمانيادا كەز كەلگەن دۇكەنگە بوساعان شولمەكتى تاپسىرىپ, ونىڭ كەپىل قۇنىن ءوندىرىپ الۋعا بولادى. ال قوقىستى قايتا كادەگە جاراتۋمەن ارنايى پوليتسيا ءبولىمى اينالىسادى.
• گوللانديادا قوقىستى وتىنعا اينالدىرۋ زاۋىتتارى كەڭىنەن تانىمال. بۇل ەلدە قوقىستى سۇرىپتاعان جانە جيناعان ادام كوممۋنالدىق قىزمەتتەر ءتولەمى بويىنشا, ءتىپتى باسپانا الۋعا جەڭىلدىكتەر بەرەتىن كۋپون الا الادى.
• انگليادا ءتىپتى ءۇيىنىڭ جانىنداعى كوك شالعىنعا قوقىس جاشىگىن دۇرىس ورنالاستىرماعانى ءۇشىن 1000 فۋنت مولشەرىندە ايىپ سالىنۋى مۇمكىن.
• اقش-تا پوليمەر قالدىقتاردى سۇرىپتاۋ بويىنشا باعدارلاما جۇمىس ىستەيدى. وعان قاتىسۋشى ادامدارعا مەملەكەت اقشالاي سىياقىدان باستاپ ءتۇرلى جەڭىلدىكتەر مەن بونۋستار بەرەدى.
• جاپونيادا ەگەر زاڭدى تۇلعالار پوليمەر قالدىقتارىن وزدەرى سۇرىپتاسا نەمەسە وڭدەسە, سالىقتى اناعۇرلىم از تولەيدى. جەكە تۇلعالارعا كوممۋنالدىق قىزمەتتەر تولەمى بويىنشا, باسقا دا جەڭىلدىكتەر بەرىلەدى.
قازاقستاندا قولدانىستان شىققان تۇرمىستىق قالدىقتاردى قايتادان كادەگە جاراتۋ جاعى كەمشىن سوعىپ جاتقانىمەن, وتاندىق كاسىپورىندار ودان ازدى-كوپتى بولسا دا ءتۇرلى پايدالى ونىمدەر شىعارادى: ماكۋلاتۋرادان قوراپتار, اجەتحانا قاعازىن, قاعاز سۇلگى جاسايدى. پوليەتيلەن پاكەتتەردەن – پلاستيك قۇبىرلار, نەيلون جىپتەر, قاڭىلتىر بانكالاردان – ىدىس- اياق, رەزينادان شلانگ وندىرەدى.
الەمدە قوقىستاردى سۇرىپتاۋدان بۇرىن, قولدانىلعان تۇرمىستىق قالدىقتاردى شىعارۋدى بارىنشا شەكتەۋگە ەرەكشە نازار اۋدارىلىپ وتىر. ەكولوگتار اس-سۋعا ءبىر رەتتىك پلاستيك ىدىستاردى, پوليەتيلەن پاكەتتەردى پايدالانباۋعا شاقىرادى. ويتكەنى ولاردىڭ دەنساۋلىققا زيانى وراسان.
«ەكو NETWORK» ۇيىمىنىڭ الەۋمەتتىك ساۋالناماسىنا سۇيەنسەك, بۇگىندە حالىقتىڭ كوپشىلىگى ەكولوگيالىق احۋالعا الاڭداۋشىلىق بىلدىرگەن. ولار ءۇي اۋلاسىندا ارنايى كونتەينەرلەر قويىلسا, وزدەرىنىڭ قوقىستى سۇرىپتاپ جيناۋعا ءازىر ەكەندەرىن ايتتى.
قازاقستاندا 1 كگ قايتالاما شيكىزاتتى قابىلداۋدىڭ ورتا باعاسى:
1. پلاستيك شولمەكتەر – 40 تەڭگە
2. ماكۋلاتۋرا – 20 تەڭگە
3. اليۋميني بانكالار – 150 تەڭگە
4. شىنى – 5-10 تەڭگە
