وكىنىشى كوپ ءومىر-اي!
بۇدان ءبىراز ۋاقىت بۇرىن قازاقتىڭ كورنەكتى اقىنى, بەلگىلى مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى كاكىمبەك سالىقوۆ رەداكتسيامىزعا مايدانگەر جازۋشى, مارقۇم اسكەن نابيەۆتىڭ «جۇرەكجاردى» اتتى كىتابى تۋرالى جىلى پىكىرىن جولداعان ەدى. بىراق, كوپ كەشىكپەي ابزال اعامىزدىڭ ءوزى دۇنيەدەن ءوتىپ كەتتى. «جازمىشتان وزمىش جوق» دەگەن وسى. اقيىق اقىننىڭ اماناتىنداي بولىپ قالعان سول ماقالا مەن سوڭىنان ەرگەن قالامداس ىنىلەرىنىڭ ازا-جىرىن وقىرمان نازارىنا ۇسىنعاندى ءجون كوردىك.
بەلگىلى جازۋشى, ارداقتى اعامىز اسكەن نابيەۆتىڭ بۇرىنعى جازعان ەڭبەكتەرىنىڭ ۇلى وتان سوعىسى كەزىندەگى ەلدىڭ ءومىرىنىڭ ايناسىنداي اسەر قالدىرعانى ەل-جۇرتقا ايان. ول ونجىلدىقتى بىتىرىسىمەن مايدانعا اتتاندى. قىرعىن سوعىستىڭ اقىرعى كۇندەرىنە شەيىن وتتى شەپتە بولىپ, «رەيحستاگقا» تۋ تىكپەسە دە, قانپەزەر جاۋدىڭ كۇرەتامىرىن وتاپ, ومىرتقاسىنىڭ كۇلپارشاسىن شىعارعان ستالينگراد شايقاسىنا قاتىسۋىنىڭ ءوزى دە ءبىر ازاماتقا ەل الدىنداعى پارىزىن اقتارارلىق ەرلىك جولى ەمەس پە! سول «نە جەڭەمىز, نە جەڭىلەمىز» دەگەندەي, ەڭ سىندارلى تاريحي شايقاستا جان اياماي وجەت ەرلىكپەن قاتىناسىپ ءجۇرىپ جاراقاتتاندى, ەلگە ورالدى. ۇلى وتان سوعىسىنىڭ تاعدىرىن كەشكەن ستالينگراد شايقاسى جايلى اسەكەڭنىڭ جازعان اڭگىمەلەرى مەن پوۆەستەرى قازاق ادەبيەتىنىڭ التىن قورىنا قاسىم امانجولوۆ, سىرباي ماۋلەنوۆ, جۇماعالي ساين سياقتى ارىستارىمىزدىڭ جىرلارىنىڭ قاتارىندا كىردى. سوعىس ۋاقىتىنداعى اۋىر كۇندەر مەن جىلداردا جۇدەپ قالعان اۋىل ءومىرىن دە ءوز كوزىمەن كورىپ, بىرگە ءپىسىپ, بىتە قايناسقان اسەكەڭ تاماشا كىتاپتارىندا اسقان شەبەرلىكپەن جازدى.
«جۇرەكجاردى» (استانا: «فوليانت», 2013) اتتى جاڭا كىتاپتى كورگەندە اسىل اعانىڭ ءوزىن كورگەندەي قاتتى قۋاندىم. كىتاپتىڭ مۇقاباسىندا ءتوسى وردەندەر مەن مەدالداردىڭ قىزىل-جاسىل بەلگىلەرىنە تولى اسەكەڭ, ءباز باياعى قالپىندا كۇلىمدەپ قانا وتىر ەكەن. جۇمساق, جىلى جۇزىنەن يناباتتىلىق ەسىپ, ەكى كوزىنەن ءموپ-ءمولدىر مەيىرىمدىلىك سەزىمى مولتىلدەپ تۇر. جاڭا جيناعىندا سان ءتۇرلى ولەڭدەرى توپتاستىرىلىپتى, كونە كوز قارت سولداتتىڭ اق جارىلعان تاماشا ليريكالىق تەبىرەنىستەرى مەن ەستەن كەتپەس اتالى ءسوزى, ءھام جوتالى ويتولعاقتارى ەرەكشە ءسۇيسىنتتى. قازاق پوەزياسىنىڭ تەرەڭ بىلگىرى, دانا عالىم قانىش يمانتايۇلى ساتباەۆ: «ليريكا دەگەن ادامدى قاجىرلى دا رۋحى بيىك ەڭبەككە باستايتىن اسىل ارمانىنىڭ ۇشقىن قاناتى», – دەپتى. اسەكەڭنىڭ ليريكاسى سول ورەدە, ادامنىڭ جانىن سەرگىتىپ, بيىك رۋحقا باستايتىنى تەپ-تەگىس, ەش ءمىنى جوق اققۋدىڭ جۇمىرتقاسىنداي تازا قالپىندا كورىنىپ تۇر.
| 1111111 |
سەكسەن كولدەيسەزىمىڭبولدى تۇنىق1 مەنىڭ تۇماش اعامنىڭ اعاسى ەدىڭ, قامقا توننىڭ ول كيگەن جاعاسى ەدىڭ. «كاكىمبەكتەي بولسا!» دەپ كىسىلىكتىڭ, ولشەمىنە قوياتىن باعاسى ەدىڭ.
وشكەن ەمەس بويىڭنان سول كىسىلىك, سەكسەن كولدەي سەزىمىڭ بولدى تۇنىق. ومىرىنە جارلىنىڭ جانىڭ كۇيىپ, كوڭىلىنە وتىردىڭ جەل ءبىتىرىپ.
پانا تۇتىپ ءبىر جالعىز, ءبىر جالعىزدى, تۇمان باسقان ءومىرىن نۇرلاندىردى. قاتار ءجۇرىپ شىڭداردان استى تالاي, قاتار كەلىپ تاعى ءۇزدى قىردان گۇلدى.
ءبىرىن-ءبىرى قولپاشتاپ ەكى جەتىم, الدى ومىردەن بۇيىرعان نەسىبەسىن. ولەڭ جازدى جارىسىپ قوس تۇلپارداي, سەزىمدەردىڭ بەلشەدەن كەشىپ وتىن.
سايگۇلىگىن شالما الىپ قۋىپ جىردىڭ, تۇنىعىنا بۋراباي جۋىندىردىڭ. بىرگە جۇرگەن كۇندەردى سىيلاپ ماڭگى, ادالدىقتىڭ شىڭىنا تۋىڭدى ءىلدىڭ.
گاككۋ كىسىم سەن ەدىڭ اققۋ ءمۇسىن, اسەم انگە بولەگەن باقتىڭ دا ءىشىن. قازاعىڭا قالدىردىڭ اماناتتاپ, قالاي باسشى بولۋدىڭ جاقسى ۇلگىسىن.
ەلىڭ ءۇشىن قاشاندا ارداقتىسىڭ, كوگىمىزدە جۇرەدى سامعاپ قۇسىڭ. قاراقالپاق قازاعى قالماي كوشتى, سەن دەپ ءبىلىپ قازاقتىڭ بار باسشىسىن.
قالام ءتۇسىپ, ءۇزىلدى-اۋ ءبىر كۇندە ولەڭ, كۇنىڭ از-دى قىرانداي سىلكىنبەگەن. «سارىجايلاۋى» ەڭ تاتتىمبەت كۇمبىرلەگەن. ۇكىسى ىبىراي ۇلپىلدەگەن,
تۇسكەن ەمەس الدىڭا جەلىپ تە ەشكىم, وزەندى دە وزىڭە سەنىپ كەشتىڭ. اسەم جىرمەن ايشىقتاپ بار تىرلىگىن, كوركىنە اكەپ استانا كورىك قوستىڭ.
ايىرىلدى قازاق ءبىر ءتوزىمدى ەردەن, ەندى قايتىپ كەلمەيسىڭ ەگىلگەنمەن. كولەڭكەڭدە جەتىپ ەم جۇرگىم كەلىپ, اعا عوي دەپ اعانىڭ كوزىن كورگەن.
اكەتتى اجال باقتاعى نۇرلى قۇستى, العانىڭ-اي كوبەيتىپ تىم ءجۇرىستى. ايىرىلىپ اقتاڭگەر جىرشىسىنان, استانانىڭ كوزىنەن بۇلبۇل ۇشتى! اۋىت مۇقيبەك |
«شاڭىراق ەشقاشان دا شايقالماسىن,
سىيلاستىقتان باسقا ءىز بايقالماسىن.
ۇرپاقتى جالعاستىرار ءدال تورىڭدە
نەمەرە-شوبەرەلەر تايتاڭداسىن!» – دەگەنى قانداي! كەشە عانا ءبىر شوبەرەمنىڭ سۇندەتكە وتىرىپ, مۇسىلمان بولعانىن تويلاساق, ءبىر شوبەرەمنىڭ تۇساۋىن كەسىپ ەدىك. اسەكەڭنىڭ «نەمەرە-شوبەرەلەر تايتاڭداسىن» دەگەنى ءبىزدى قۇتتىقتاعانداي كورىندى. كىمگە بولسا دا نەمەرە-شوبەرەلەرىنىڭ الشاڭ باسىپ, ەر-ازامات بولعانى زور باقىت قوي, اقىننىڭ ليريكاسى ارمانىڭا ۇشقىر قانات بايلاپ, بولاشاقتىڭ بيىگىنە جەتەلەيدى.
ادامنىڭ زور قىزىعى دا ۇلكەن باقىتى جان جارى عوي. اسەكەڭنىڭ ۇيىندەگى فاريدا جەڭگەمىز تۋرالى ءسوز ەتەردە اعىلشىننىڭ ازىلقوي جازۋشىسى دجەرومنىڭ: «اقىلدى ايەلدىڭ جىگىتتى موينىنان قاپسىرا قۇشاقتاي العان ەكى قولى, اسپاننان تاعدىر بەرە سالعان ساقتاپ قالعىش شەڭبەر», – دەگەن ءسوزى ەسىمە ەرىكسىز ورالدى. سوندا اسەكەڭنىڭ: «كۇيەۋىڭمەن قوسقاندا, ون ەكى بىردەي بالانى ءوزىڭ باقتىڭ!» – دەگەنى ءارى ماداق, ءارى قۋانىش, زور باقىت ەمەس پە! «قارتايعاندا شال دا بالا» دەگەندەي, ءوزىنىڭ دە بايبىشەسىنىڭ جانكەشتى اقىلشىسى بولعانىن وتە ادەمى جەتكىزىپتى. «ايتىلماسا ءسوزدىڭ اتاسى ولەدى» دەگەندەي, ماكسيم گوركيدىڭ دە ايتقانى قىزىق: «كەيدە ايەل ءوزىنىڭ كۇيەۋىنە دە عاشىق بولادى», – دەپتى. ىشىندە ءبىر بۇكتەمەسى بار بۇل ءسوز دە فاريدا جەڭگەمىزدىڭ اسكەن اعا دەگەندە ۇزدىگىپ تۇراتىنىن ادەمىلەپ ايتقانداي سەزىندىم.
«اتاندىڭ دەر كەزىندە باتىر انا,
ءوسىردىڭ تاربيەلەپ ون ءبىر بالا.
وسى ءۇيدىڭ شارۋاسىن ىستەپ باقتىڭ,
شالىڭدى قيسىق بولسا «تىستەپ» باقتىڭ», – دەپ ءوزىنىڭ دە, جان جارى فاريدانىڭ دا كىم ەكەنىن اڭعارتسا, «باتىر انانىڭ» كۇيەۋى دە «باتىر جىگىت» ەمەس پە؟! ون ءبىر بالانىڭ دۇنيەگە كەلۋىندە زور ەڭبەگى بار «جىگىتتىڭ سۇلتانى» دەپ بىلەمىن. ءشىركىن, اقىننان ادال جان بار ما! «قويعىزدىڭ ءىشىپ جۇرگەن اراعىمدى» دەپ تە تالايدىڭ باسىنان وتكەن شىندىقتى تورعا تۇسكەن تورعايداي شىرىلداتادى. ال, وسىنىڭ ءوزى جۇبايىنا دەگەن شىنايى العىسى عوي, سوعىستان قايتقان سولداتتار ىشسە دە, ارتىق ەمەس ەدى-اۋ! تاسقىنداپ تۇرعان جانارتاۋدىڭ وت-جالىنىنان امان قالعان اسەكەڭ اقىن جۇرەگىمەن ءومىر سىرىن تايعا تاڭبا باسقانداي اشىق سۋرەتتەپ وتىر.
قازاقتىڭ تاعى ءبىر اسىل ءداستۇرى بويىنشا «قۇداسىن قۇدايىنداي» سىيلايدى. ول دا – تاڭعاجايىپ ءومىردىڭ ادامگەرشىلىك پەن پاراساتتىقتى, مەيىرباندىق پەن باۋىرلاستىقتى ساقتايتىن ۇلتتىق مىنەزىمىز. ورىس حالقى قاينى ەنەسىن قاتتى سوزدەرگە قيىپ, ايتپايتىندى ولەڭدەتىپ تە, قارا سوزبەن دە قاسقايتىپ, شىمىرىكپەي ايتا بەرەدى. ال قازاقتا جان جارىڭنىڭ اناسى ءوز اناڭ, ول دا سەنى ءوز بالاسىنان ارتىق كورمەسە, كەم كورمەيدى. اسكەن اعانىڭ:
«كوپتەن بىزدەر قۇدامىز سىيلاساتىن,
سىيلاستىقپەن ومىردە قىر اساتىن.
باسىمىزعا قيىندىق تۋعان شاقتا,
ءوزارا شىن جۇرەكتەن سىر اشاتىن», – دەگەن سوزدەرىن وقىعاندا قۇدادان ارتىق جاقىنىڭ جوق دەگىم كەلدى. اشىربەك اتتى ءىنىم دۇنيەدەن وزعالى ون جىل ءوتتى, ال ونىڭ قۇداسى مارات نۇريەۆتى كورگەندە, مەن ءوز ءىنىمدى كورگەندەي قۋانامىن. ولار وتە قاتتى دوس ەدى, قۇدالىق ەكەۋىن ۇلكەن تۋىستىققا جەتكىزىپ, ءوزىم دە قۇدانى ىنىمدەي سىيلاپ ءجۇرمىن. «مىڭ ءولىپ, مىڭ تىرىلگەن» كوشپەلى قازاقتىڭ تۋىستىق, اعايىندىق سىيلاستىقتارى دا – وزگە كوپ حالىقتاردا كەزدەسە بەرمەيتىن, جۇراعاتتى ساقتايتىن پاراساتتى مىنەز. مىنە, سونى اسكەن اعا ۇلاعاتتاي ءبىلدى.
ءبىزدىڭ تاعى دا ءبىر كيەلى دە قاسيەتتى ءداستۇرىمىز – ۇلكەندى سىيلاۋ. «اتاجان ءوز قولىڭدا ءوسىپ ەدىم, بەينە ءبىر اعىپ جاتقان ەسىل ەدىڭ», – دەپ اسەكەڭ اكەسىنە «اتاجان» دەگەن ءوز سوزىنە جازىلعان ادەمى ءان شىعارسا, اتانىڭ مەيىربان مىنەزىن سارقىلماي اعىپ, بۇكىل سارىارقانى قۋانتىپ جاتقان ەسىلگە تەڭەيدى. شىنىندا دا اتاڭنىڭ اقىلماندىعى, كەڭپەيىل ىستىقتىعى, تاربيەلىك تاعىلىمدارى جىل – ون ەكى اي سارقىلماي اعىپ جاتقان دارياداي عوي.
اتاسىن سىيلاۋ قازاق حالقىنىڭ شاڭىراعىنا عانا بىتكەن سالتى ەمەس, ول – ۇلتىنا دەگەن تاعزىمى, جاناشىرلىعى. اتامەكەن, اتاجۇرت دەگەن قاسيەتتى ۇعىمداردىڭ ارقاسىندا «اقتابان شۇبىرىندى, القاكول سۇلامانى» كورىپ وسكەن قازاعىم كەڭ-بايتاق جەرىن سويىلىمەن قورعاپ, كەلەر ۇرپاقتارعا امانات ەتكەن اتا-باباسىنا ءدان رازى, ماڭگى بورىشتى. وتانىم, اتامەكەنىم, انا ءتىلىم دەگەن ۇعىمداردىڭ نەگىزگى ماڭىزى بىرەۋ, ول – ءبىز تاۋەلسىز قازاقپىز دەگەن ءسوز. ماڭگىلىك قازاق ەلى بولۋدى ارمانداساق, اتا-بابالارىمىزدىڭ ەجەلگى ارماندارىن ورىنداۋعا ۇمتىلعانىمىز دەپ بىلەمىن. اسكەن اعانىڭ «اتاجان» دەۋىنىڭ ءوزى دە باۋىرمالدىقتىڭ اسىل جەمىسىندەي جۇرەككە جىلى ءتيىپ تۇر عوي.
«جۇرەكجاردى» دەپ اتالعان كىتاپتا جۇرەك ءلۇپىلىن جيىلەتەتىن ولەڭدەر دە بارشىلىق. سونىڭ ءبىرى «ساعىنىش سازى» اتتى ءانى بار ولەڭىندە:
«ءبىر كەزدە اعىن سۋداي اعىندادىم,
جاستىقتىڭ جەلىگىمەن جالىندادىم.
ءوسىپ ەك ەگىز تۋعان قوزىداي بوپ,
بىراق سەن ساعىنبادىڭ, ساعىنبادىڭ», – دەپ جۇرەگىنە باتقان بەرىشتى جىبىتەدى, سارعايتقان ساعىنىشتىڭ دەرتىن باسادى. بۇل ولەڭگە دە قانىش ساتباەۆ اعامىزدىڭ: «مۋزىكا كۇيزەلگەن كوڭىلدى بايىرعى قالپىنا كەلتىرەدى», – دەگەن تاماشا ءسوزى ۇيلەسىپ جاتىر. اسكەن اعامىز دا سۇلۋ سازبەن ىشتەگى كۇيىك-شەرىن تارقاتادى. شىنتۋايتقا كەلسەك, بۇل تەك قانا اقىننىڭ ءوز باسىنان وتكەن ءومىردىڭ ءبىر جۇرەكجاردى كورىنىسى ەمەس, اقيىق اقىن مۇقاعاليدىڭ «بالا عاشىق» دەپ تالايلاردىڭ جۇرەگىن گۇل سەپكەندەي بالقىتقان ولەڭى دە وسى «ساعىنىش سازىنىڭ» ءبىر بۇتاقتاعى جاپىراعى ەمەس پە؟! بۇل ولەڭ سوقپاي وتپەس پەندە از عوي, ساعىنىش شىداتپاعان عاشىق ناز عوي دەپ تە ويلايمىن.
شاعىن عانا جيناقتا ارناۋلار دا از ەمەس. بىلتىرعى ءبىر «قازاق ادەبيەتى» گازەتىندە اتاقتى اقىن, ءىنىم ءجۇرسىن ەرمانوۆ ارناۋلار جيناعىن شىعارىپ, بۇل ءبىزدىڭ ادەبيەتتە ءبىرىنشى جيناق دەپ ەدى. جوق ودان الدەقايدا بۇرىن, 2001 جىلى ارناۋلار جيناعىمدى «جانىمنىڭ جاقسى كورگەن ادامدارى» دەگەن اتپەن الماتىدا جارىققا شىعارىپ ەدىم. ول جيناقتا 200-دەن استام سىيلاس, قيماس جانداردىڭ اتتارى اتالىپتى. بىراق, بۇل جيناعىم ءجۇرسىننىڭ قولىنا تيمەگەن عوي. ءوزىنىڭ كىتابى جايلى ايتا كەلە, وسى تاقىرىپتى ءسوز ەتكەندە اق جۇرەكتەن شىنىن ايتىپ, ارناۋلارعا دەگەن تىم وعاش سىندارلى كوزقاراس بار ەكەنىن ءسوز ەتىپ ەدى, ول شىندىق, ونىسى بۇرىنعى زامان ءۇشىن دۇرىس ءسوز. ال قازىرگى تاۋەلسىزدىك بەرگەن ەركىندىك ءۇشىن ارناۋ جازبا دەپ ەش ادام قارسى بولمايدى. مەن ءۇشىن ارناۋ بولسىن, قانداي عانا تاقىرىپتاعى ولەڭ بولسا دا پوەزيانىڭ وتى سونبەسىن. اسكەن نابيەۆتىڭ ارناۋلارى ماعان جۇرەگى كەڭ, جانى تازا, كوڭىلى پاك اقىننىڭ بۇكىل اينالاسىنا دەگەن اق تىلەگى بولىپ كورىندى. كەيدە قۋانىش, كەيدە رەنىش رەتىندە جازىلسا, ءبارى دە – ادامدى بەيجاي قالدىرمايتىن تۋىندىلار. ءوزىنىڭ «التىن تويىن» جىرلاسا, اعاسى مۇقاننىڭ 90 جاسقا كەلگەنىنە قۇتتىقتاۋ ارناسا, بالالارىنا, نەمەرەلەرىنە, شوبەرەلەرىنە دەگەن اتالىق قۋانىشىن ءبىلدىرىپ, توي شاشۋىن جاساسا ءبارى دە ورىندى. ۇلى ماراتقا ارناۋ جىرىندا:
«اسا بەرسىن بەدەلىڭ مەن داۋلەتىڭ,
كورىنىپ تۇرسىن بۇل ومىردە ساۋلەتىڭ.
ەركە ەسىلدىڭ جاعاسىندا جان بالام,
ارداقتاي بەر نابيەۆتەر اۋلەتىن», – دەسە, كوزىنىڭ تىرىسىندە ورگە تالپىنىپ قانات قاعىسىنىڭ بەرىكتىگى ۇناعان بالاسىنا اكەلىك زور سەنىممەن قاراپ, ايتىپ كەتكەن بۇل جالعانداعى اسىل ارمانى, اق تىلەگى دەپ بىلەمىن. تاپ وسىلاي قاي ارناۋىن وقىساڭىز دا, ءومىردىڭ ءبىر كورىنىسى جاڭا تۋعان ايداي كوز تارتادى.
ناسكەن اعانىڭ «تورتتاعاندارى» دا, از دا بولسا ءماز ەكەن. تولعاۋى توقسان اقىننىڭ بولجاۋى دا وسال ەمەس. اباي اتامىز ايتقانداي, «قيۋادان شاۋىپ, قيسىنىن تاۋىپ» جۇيەلى سوزبەن كيەلى وي قوزعاعان تەبىرەنىستەرى, ويتولعاقتارى تەرەڭ ماڭىزدى كورىندى.
«ەركە ەسىلدىڭ جاعاسىندا نۇر قالا,
سالتاناتتى سانىمەنەن تۇر دارا.
نۇرسۇلتاننىڭ قالاۋىمەن قالانعان,
استانانىڭ تۋىن تىككەن بۇل قالا!», – دەگەن ءبىر اۋىز ولەڭدە ون ولەڭگە تاتىرلىق سالماق بار. استانانىڭ اۆتورى ەلىمىزدىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى, ۇلتىمىزدىڭ كوشباسشىسى نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازارباەۆقا العىسى ىسپەتتەس كورىنسە, استانانىڭ «سالتاناتتى» ءسانىن جاقسى كەلتىرىپ, مەملەكەتتىك تۋىمىزدى كوز الدىمىزدا جەلبىرەتىپتى. ءومىر بويى جاعاسىندا جار كەشىپ, جايلاۋىنا مال جايىپ, سايالى سامالىنىڭ جۇپار جەلىن جۇتىپ وسكەن تۇلعا ەمەس پە, ءوزىنىڭ قۇداي بەرگەن التىن تۇعىرىن نەگە ۇمىتسىن, «ەركە ەسىلدى» دە دۇرىس كەلتىرگەن. «زامان-اي, تەز سىرعاناپ ءوتتى, كەتتى, كارىلىك قۋ ەمەندەي قۋىپ جەتتى», – دەپ قوڭىراۋ قاقسا:
«ءبىر كەزدە قۇلاش ۇردىق ورگە قاراي,
شىعۋدى ۇناتۋشى ەم تورگە قاراي.
بىلدىرمەي وتەدى ەكەن ءومىر دەگەن
جىلجىتىپ بارا جاتىر كورگە قاراي», – دەپ كەڭ تولعانىپ, ءومىر مەن ءولىمنىڭ فيلوسوفياسىنا ۇڭىلەدى. «جىلجىتىپ» دەگەن ءبىر ءسوزدىڭ ءوزى ءومىر كەمەسىنىڭ ءجۇرىسىن دالمە-ءدال بەينەلەيدى. پاكيزا كوڭىل ءومىر مەن ءولىمنىڭ ءوز ءۋازيپالارىنان تانباي عانا مەكەر اجالعا قاراي ۇنەمى سىرعي بەرەتىنىن ادامي سانا ۋاجىمەن مۇڭسىز عانا تۇگەل سوزبەن تەرەڭ تۇسىندىرەدى. ءوزىن دە سوكپەيدى, كۇش-قۋات بارىندا ورگە قاراي ۇمتىلا بىلگەندىگىن ايتسا, قۇدىرەتتى ءومىر ءۇشىن جان اياماي تالپىنا بىلگەنىن كورسەتەدى. ادامگەرشىلىك جولىندا ۇنەمى العا باسىپ, تالپىنىپ وتكەن ازامات ەكەنىن دە تانىتادى. كۇپىلدەك ماقتان جوق, ءبارى دە قاراپايىم, ادال, تازا شىندىق ءپالساپاسى. ءبىر شۋماق ولەڭ ەستەن كەتپەس ويعا قالدىرادى. ولمەيتۇعىن ارتىندا ءسوز قالدىرعانى دا وسى شىعار.
تاۋەلسىزدىك زامانىنىڭ باستاپقى كۇندەرىنەن باستاپ, كارىلىككە بوي بەرمەي اسكەن اعا ءان مەن جىرىن, جان تولقىتقان سىرىن اق قاعازعا تۇسىرۋدەن 90 جاسقا تولعانشا جالىقپادى. ول ءوزىنىڭ قان مايداندا شىڭدالعان ناعىز قايراتكەر ازامات ەكەنىن ايعاقتاپ ءوتتى. ناسكەن نابيەۆ كىم دەسەڭ, ول – ناعىز پاتريوت. وتان ءۇشىن وتقا تۇسە بىلگەن, ۇلتى ءۇشىن ءومىرىنىڭ ءار مەزەتىن ارناپ وتكەن كوسەم ءسوزدىڭ دە, كوركەم ءسوزدىڭ دە حاس شەبەرى, ۇلاعاتتى تۇلعا. توعىز اۋىز ءسوزدىڭ توبىقتاي ءتۇيىنىن دە ءوز سوزىمەن اياقتايىن:
«ءتۇيىن سوزگە توقتاۋ ەتكەن بابالار,
كەلدى كەزىم اسىل ويدى سارالار.
جاس ۇرپاققا سىر ايتامىن سۇيسىنە,
نۇرسۇلتانداي «اعا باردا – جاعا بار».
بۇكىل ءومىرى, ەڭبەك جولى, قايسار مايدانگەرلىگى جاس ۇرپاققا ۇلگى-ونەگە بولار ناسكەن اعا تۋعان ەلدىڭ جۇرەگىندە ماڭگى ساقتالادى دەپ سەنەمىن. «جۇرەكجاردى» اتتى جاڭا كىتابىنا ءسات تىلەيمىن!
كاكىمبەك سالىقوۆ
