Bügın Senatta Prezidenttıŋ «Ädılettı Qazaqstannyŋ ekonomikalyq baǧdary» atty 2023 jylǧy 1 qyrküiektegı Qazaqstan halqyna Joldauyn ıske asyru şeŋberınde «Demografiialyq ösu – ūlttyŋ strategiialyq artyqşylyǧynyŋ negızı» taqyrybyna arnalǧan Ükımet saǧaty öttı. Otyrysta senator Äsem Rahmetova Qazaqstannyŋ 2050 jylǧa deiıngı demografiialyq saiasatynyŋ tūjyrymdamasyn äzırleu turaly ūsynysyn aitty, dep habarlaidy astana-akshamy.kz.
-Eldıŋ demografiialyq damuyn köp jaǧdaida halyq sanynyŋ ösuın yntalandyruǧa baǧyttalǧan äleumettık-ekonomikalyq, saiasi, äkımşılık şaralardy qamtityn keşendı täsıl dep tüsınemız. Is-jüzınde demografiia kündelıktı ömırde oryn alyp jatqan ärbır ıs-ärekettıŋ, qabyldanǧan şeşımderdıŋ, qoǧamnyŋ emosiialyq jaǧdaiynyŋ jäne basqa da faktorlardyŋ sintezınıŋ nätijesınen körınıs beretın tabiǧi qūbylys, – dedı spiker.
Halyq sanynyŋ ösu-tömendeu dinamikasy soŋǧy 30 jylda tübegeilı özgerıske ūşyrady. Soŋǧy on jyldyqta 1,3-1,5% ösu qarqynymen oŋ dinamika baiqalady. Nätijesınde, 2023 jyldyŋ 14 qaraşasynda Qazaqstan halqynyŋ sany 20 million adamǧa jettı. (2024 jylǧy 1 qaŋtarǧa Qazaqstan halqynyŋ sany 20 033 546 adamdy qūrady).
– Bügıngı künge deiın memlekettık deŋgeide qoldanylyp kelgen deklarativtı sipattaǧy demografiialyq boljamdar eldıŋ damu perspektivalaryna säikes kelmeidı. Al bız osy uaqytqa deiın qoldanyp kelgen Aumaqtyq damu josparynda belgılengen boljamdar boiynşa 2025 jylǧa qarai Qazaqstan halqynyŋ sany 19,8 mln. qūrauy tiıs edı. Demek, elımızde soŋǧy uaqyttarda qabyldanyp jatqan saiasi, stretegiialyq damu baǧdarlamalarynda, eŋbek naryǧynda, bılım granttaryn bölude jäne basqa da ekonomikalyq-äleumettık şeşımderde halyqtyŋ demografiialyq ösımderı tiısınşe eskerılmeude. Būl kez-kelgen baǧdarlamalardyŋ sapaly oryndaluyna, josparly indikatorlarǧa qol jetkızuıne aiqyn kedergı bolady,- dedı senator.
Taǧy bır özektı mäsele – elımızdıŋ geografiialyq är aluandyǧyna bailanysty halyqtyŋ qonystanu tyǧyzdyǧynyŋ teŋsızdıgı men ışkı köşı-qonnyŋ rettelmeuı bolyp otyr. Soŋǧy derekterge süiensek Astana, Almaty, Şymkent siiaqty ırı qalalar, sondai-aq aglomerasiialar negızgı köşı-qon aǧynyn tartyp otyr. Al, olardyŋ infraqūrylymy oǧan tötep bere almauda.
Kerısınşe soltüstık aimaq – halyqtyŋ tyǧyzdyǧynyŋ tömendıgı, eŋbekke qabılettı jastardyŋ öŋırden ketuı, qartaiu ürdısınıŋ oryn aluy, tuu men ekonomikalyq belsendılıktıŋ qūldyrauymen erekşelenıp otyr.
Eldıŋ damu perspektikasyna ışkı köşı-qonnyŋ qazırgı tendensiiasy qolaisyz. Būl eldıŋ ekonomikalyq äl-auqaty men ūlttyq qauıpsızdıgıne bırqatar täuekelder äkeledı.
Elımızde demografiialyq teŋgerımsızdık mäselelerın şeşuge baǧyttalǧan memlekettık baǧdarlamalar bar. Degenmen nätije köŋıl könşıtpeidı. Sondyqtan qoldanystaǧy baǧdarlamalardy keşendı türde qaita qarastyryp, azamattardy halyq sirek aimaqtarǧa qonystandyrudyŋ jaŋa tetıkterın qarastyru qajet.
Būl rette tiıstı vedomstvalar salauatty ömır saltyn saqtauǧa jalpy halyqty yntalandarudyŋ keşendı şaralaryn küşeitkenı jön.
Joǧaryda atalǧan mäselelerdı negızge ala otyryp senator Ükımet pen tiıstı memlekettık organdardyŋ kelesı mäselelerdı dereu baqylauǧa aluyn jäne tiıstı şaralardy qabyldaudy ūsyndy:
- Demografiialyq saiasatty ıske asyruǧa, ony memlekettık josparlau jüiesıne engızuge jauapty memlekettık organdy aiqyndau;
- Qazaqstannyŋ 2050 jylǧa deiıngı demografiialyq saiasatynyŋ tūjyrymdamasyn äzırleu;
- Qoldanystaǧy otbasylyq-demografiialyq, köşı-qon, ekonomikalyq saiasat şeŋberınde demografiialyq teŋgerımsızdık problemalaryn eŋseru boiynşa keşendı şaralardy qabyldau (aumaqtardyŋ demografiialyq jäne ekonomikalyq äleuetınıŋ degradasiiasyn boldyrmau üşın halyqtyŋ azaiuy baiqalatyn aimaqtar üşın ekologiialyq, tabiǧi-klimattyq jaǧdailardy eskere otyryp halyqty tartudyŋ tyŋ tetıkterın qarastyru);
- Demografiiany damytu boiynşa öŋırlık baǧdarlamalardy äzırleu;
- Salauatty ömır saltyn ūstanu, reproduktivtı densaulyqty qoldau boiynşa şaralardy qarastyru.
