Astana qalalyq mäslihatynyŋ VIII şaqyrylymynyŋ deputaty, Käsıpodaqtar federasiiasy töraǧasynyŋ orynbasary Nūrlan Öteşev elordaǧa 2003 jyldyŋ basynda kelgen. Ol uaqyt Astanada qūrylys qarqyndy jürgızılıp, sol jaǧalau endı salyna bastaǧan kez. Äkesı qūrylysşy, özı jastar kongresıne qyzmetke kırıp, elordadaǧy alǧaşqy jūmysyn bastaǧan. Ekı jyl ışınde olar bırqatar ırı maŋyzdy jobalardy jüzege asyruǧa atsalysyp, jastar şyǧarmaşylyǧy odaǧyna qūryltaişy boldy, studentter qūrylys otriadtarynyŋ respublikalyq ştabyn qūrdy. Bas qaladaǧy basqa da qyzmetterı, äsırese mäslihat deputaty retınde elorda ömırındegı maŋyzdy jūmystar turaly Nūrlan Öteşev sūhbat barysynda baiandady.
– Özıŋız kezınde qūrǧan studentter qūrylys otriadtarynyŋ respublikalyq ştaby täjıribesı qazırgıdei su tasqyny mäselesı ötkır tūrǧan kezeŋde kerek bola ma?
– Menıŋşe, qazırgı taŋda öŋırlerge kez kelgen kömek kerek. Sebebı su tasqynynan keiın naǧyz maŋyzdy jūmystar bastalady, iaǧni qiraǧan, bülıngen tūrǧyn üilerdı qaita tūrǧyzyp, ömırdı jaŋadan bastau kerek bolady. Onyŋ üstıne mūndaida epidemiia bastalyp ketu qaupı bar, sondyqtan halyq arasynda tasqyn su saldary ülken qater tudyruy mümkın ekenın aityp, tüsındıru jūmystaryn jürgızu qajet. Būl rette beiıtter men mal kömetın jerlerdı de ūmytpau kerek. Köşede tūrǧan su tūndyrǧyştar, äjethanalardy su şaiyp kettı, tasqyn bıtıp, su jerge sıŋgen kezde, sol sumen bıraz jerge taraǧan ziiandy zattar auru tudyrady, sonyŋ aldyn aluǧa tiıspız. Astanaǧa kelsek, elordalyq eŋ egde jastaǧylardyŋ özı Esıl özenınıŋ qaşan soŋǧy ret būlai qatty tasyǧanyn esıne tüsıre almaidy. Mūnda tasqynǧa qarsy ülken auqymdy jūmystar jürgızıldı.
– Elorda mäslihatynyŋ deputaty jäne käsıpodaq qozǧalysynyŋ töraǧasy retınde qandai maŋyzdy mäselelerdı şeşuıŋızge tura keledı?
– Käsıpodaq federasiiasy – eldegı ırı qoǧamdyq ūiym, 2022 jyly täuelsız käsıpodaqtar memleketten bölınıp, özınıŋ Deklarasiiasy jariialanǧanyna 30 jyl toldy. Sodan berı qoǧamdyq-saiasi salada da jūmystar jürgızıp kelemız. Bırınşı kezekte eldegı jaldamaly jūmysşylardyŋ qūqyqtary men müddelerın qorǧaimyz. Qazırgı taŋda Qazaqstan boiynşa käsıpodaqtar atynan ūsynylǧan 272 deputat bar. Barlyq oblys ortalyqtarynda «Eŋbek» deputattyq toptary qūrylyp, olar äleumettık-eŋbek qatynastaryn retteuge basymdyq beredı, iaǧni ūjymdardaǧy kikıljıŋder men äleumettık paketter alu ısıne deiıngı mäselelerdı qaraidy, äsırese, qauıptı jaǧdaida, ziiandy jūmys oryndarynda nemese biudjettık sektorda ısteitın jūmysşylardy nazarǧa alady.
Jergılıktı ökıldıktı organdar deŋgeiınde şeşıluı tiıs mäselelerdıŋ bırı – biudjettık mekemeler qyzmetkerlerı jalaqysynyŋ tömendıgı. Mäselen, qazırgı taŋda elde eŋ tömengı jalaqy mölşerı – 85 myŋ teŋge. Mekteptegı eden juuşynyŋ bolmasa, medisinalyq mekemedegı sanitarkanyŋ jalaqysy sondai. Osy rette auyldaǧy adamnyŋ qosymşa bau-baqşasynan tüsetın azǧantai tabysy bolady, al qalalyqtarda ondai mümkındık joq, qiyn jaǧdaidan şyǧu üşın olar qyzmet uaqytynan tys ta jūmys ısteuge mäjbür bolady.
Byltyrdan berı Astana qalasynyŋ Bılım basqarmasynyŋ aldyna qosalqy tehnikalyq personaldyŋ jalaqysyn köteru mäselesın qoiyp kelemın, ärı būl qyzmetkerler – kez kelgen ūjymda eŋ qorǧalmaǧan mamandar. Sauyqtyru boiynşa qosymşa ailyqty mūǧalımder ekı ret alsa, būl qyzmetkerler müldem almaidy.
Odan ärı, qūrylys kompaniialary öz käsıporyndarynda käsıpodaqtar qūruǧa qarsylyq bıldırumen keledı, sol sebeptı käsıpodaq olardyŋ eŋbek qorǧau jäne qauıpsızdık mäselelerıne aralasa almaidy. Būl mäsele qazır kün tärtıbınde tūr. Öitkenı Qazaqstanda jyl saiyn tek osy qauıpsızdık tehnikasy jäne eŋbek qorǧau talaptarynyŋ būzyluymen bailanysty 200-ge juyq adam köz jūmady.
– Sız qūqyqtyq tärtıp, zaŋdylyq jäne qoǧammen bailanys boiynşa komissiia müşesısız. Osy baǧytta qandai jūmystar jürgızılude?
– Işkı saiasat boiynşa jūmys ısteitın qūqyq qorǧau organdarynyŋ jūmysy, iaǧni jastar, ışkı saiasat, dın ısterı mäselelerı, azamattyq qorǧanys jaiy – bızdıŋ nazarda. Būl rette mäslihat jūmysy jüielı türde qūrylǧan. Qandai da bır mäselenı mäslihatta qarau üşın aldymen ony tūraqty komissiia köruı kerek. Oǧan deiın bız barlyq män-jaiyn osy mäsele boiynşa adamdardyŋ ortasyna özımız baryp anyqtaimyz. Sol jerde sūrastyryp, bärın bılemız. Deputattardyŋ ärbır saual, mäsele boiynşa habary bolady. Ärbır deputatqa bekıtılıp berılgen okrugter, tūrǧyn alaptar bar.
– Qalada eŋ köp mäseleler qai salada?
– Bırınşı kezekte, infraqūrylym mäselesı eŋ özektı. Byltyr äkımdıktıŋ arqasynda 3-sorǧy-sürgı stansasyn der kezınde ıske qosyp, halyq sodan susyz qalmady. Jazǧy mausymda onyŋ deŋgeiın azaitty da, jazdyŋ ortasyna taman būl mäsele şeşımın tapty. Kelesı kezeŋge deiın su mäselesınde qiyndyq joq. Degenmen sudy böluge bailanysty mäseleler tuyndady, nysandardyŋ bärı bırdei būl mäselenı tolyq şeşpedı.
Odan soŋ äleumettık jäne mädeni nysandar mäselesı de ötkır tūr. Balalar sany artyp, mektepter jetpeude. Medisinalyq mekemelerde kadrlar jetıspeidı, äsırese orta personal – medbikeler tapşy, olardyŋ köbı jekemenşık ūiymdarǧa ketude. Memleket olardy qyzmetke tartyp, tūraqty ūstap qaluy üşın ne ıstei alady? Onyŋ bır şeşımı – jataqhanalar salu.
Örtke qarsy qyzmet turaly aitar bolsam, 2023 jyly ört brigadalary men örtke qarsy qauıpsızdık inspektorlary üşın tehnika satyp alyndy. Degenmen aldymen halyqty ört qauıpsızdıgı jaǧdaiyna dūrys män bere qarap, balalaryna qarapaiym erejelerdı tüsındıruı kerek.
– Astanalyqtarǧa aitar qandai ūsynys, tılegıŋız bar?
– Bızdıŋ qalamyz qazırgı taŋda jeke kölıkten bas tartu degen tüsınıktı är tūrǧyn özı ūǧynuy kerek kezeŋde tūr. Qazır bälkım qatty baiqalmaityn da şyǧar, alaida 2-3 jyldan keiın qoǧamdyq kölıkte jürgennen görı jeke kölıkpen ūzaq jüretınımızdı jäne onyŋ qymbatqa tüsetının tüsıne bastaimyz. Būl jerde bızge klimattyq jaǧdaidy esepke ala otyryp qaita baǧalau qajet bolady. Taǧy bır aitarym – su men elektr jaryǧyn ünemdeu jaiy, būlardyŋ bärı ötkır mäseleler.
Elordamyz ädemı, taza, ūqypty körıngenın qalasaq, astanalyqtar da soǧan öz ülesın qosuy kerek. «Taza Qazaqstan» siiaqty ekoaksiialar bızdı uaqytşa bolsa da ainalamyzǧa qoqys tastamauǧa şaqyrady, sol bızdıŋ ädetımızge ainalyp, kündelıktı daǧdy bolyp, mädeniettılıgımızdıŋ deŋgeiın körsetuı qajet. Osy mümkındıktı paidalana otyryp, qala tūrǧyndaryna, jūmys beruşılerge aitarym – käsıpodaq eşkımge artyq etpeidı. Bälkım onymen jūmys ısteu qiyndau şyǧar, bıraq sonyŋ qyzmetımen soŋynda bärı de ūtady.
– Osynşa jūmystyŋ arasynan jeke ömırge uaqyt tabasyz ba?
– Bos uaqytym köp te emes, eger bolyp jatsa bar uaqytymdy otbasyma arnaimyn. Kışı ūlym bırınşı synypqa barǧaly jatyr, künde keşke sol balammen bırge uaqyt ötkızemın. Sondai sätterde bastauyş synyp mūǧalımderınıŋ qajyrly eŋbegınıŋ qanşalyqty zor ekenın, jalaqylary soǧan sai ma eken dep oilaimyn. Odan bölek dostarymmen kezdesemın. Men jas kezımnen köŋıldı jäne tapqyrlar klubynyŋ oiynşysy bolǧanmyn. Qazır osy baǧytta qandai şyǧarmaşylyq jobalar ıske qosuǧa bolatynyn oilastyryp jürmız. Sebebı qala tūrǧyndary bos uaqytyn ruhani jaǧynan da baiyta otyryp ötkızuı kerek. Satira arqyly jastardy da tärbieleuge bolady. Eŋ bastysy ärbırımızdıŋ basty paryzymyz – būl ömırde adam bop qalu.
Baqtygül Burbaeva
