Qazır şynynda da pedagogtar, psihologtar dabyl qaqqanyndai-aq bar, mektep pen ata-ana arasyndaǧy bailanys üzıldı, qoǧamda barlyq adamdar, sonyŋ ışınde ata-analar özderı äleumettık jelıge täueldı bolyp ketkenderın seze bermeidı.Üidegı bala-şaǧalarymen jekelei pıkır alysyp, syrlasyp otyrǧannan görı äleumettık jelıdegı basqa adamdardyŋ ömırın qalt jıbermei, qadaǧalap otyratyn adamdar köbeidı. Al balaǧa qandai ülgı berıp otyrmyz, özımız bır uaqyt öz özımızge esep berıp köreiıkşı.
Otbasy – tärbienıŋ ūiasy
Tärbienıŋ basty ūiasy – otbasy. Memlekettıŋ negızgı buyny osy. Qoǧamdaǧy otbasynyŋ maqsaty – balany damytyp qana qoimai, ony ömırge daiyndap, ruhani jaǧynan jetkızıp, tūlǧa retınde qalyptastyru bolsa, mynau jasampaz ǧasyrda, jahandanu däuırınde mektep partasynda otyrǧan balanyŋ jan-jaqty bılım, tärbie aluyna eŋ bırınşı yqpal etetın ūstaz bolsa, onyŋ süienışı – ata-ana. Sondyqtan oquǧa qūştar balany mektepte ūstazdary oqytsa, otbasyndaǧy tärbienıŋ körınısın bala qoǧamda, öz ortasynda körsetedı.
Ärine, ärbır ūstaz ata analarmen qarym-qatynas jasauda türlı täsılderdı, qazırgı jaŋa tehnologiialardy paidalana otyryp, ata-ananyŋ qyzyǧuşylyǧyn arttyru maqsatynda jūmys jasasa, ata-ananyŋ mektepke, ūstazǧa degen közqarasy özgerer edı. Egemendı elımızdıŋ bolaşaǧy bılım men tärbiege bailanysty ekenı tüsınıktı.
AQŞ-ta er adamdar 99-100 jasqa keluı qalypty jaǧdai eken. Būl nenı bıldıredı, otbasy saiasatyndaǧy aqaulyqtardy körsetedı. Otbasyndaǧy jaǧdai dūrys bolsa, ondaǧy psihologiialyq-moraldyq ahual dūrys qūrylǧan, jüzege asyp jatsa, ol otbasynyŋ müşelerı baqytty, denı sau, baquatty ömır süretının mamandar aityp otyr. Mysaly, japon elınde er balalar tärbiesımen tek qana äkeler ainalysady jäne onyŋ nätijesın, ūlttyq qūndylyqtarǧa negızdelgen ǧylym, bılımge ūmtylysyn bükıl älem moiyndap otyrǧanyn aituǧa tiıspız.
Al bızde, kerısınşe, jūmysqa, qydyruǧa, demalysqa baruǧa, toi-tomalaqqa jetetın uaqyt däl bala tärbiesıne kelgende bolmai qalatyny ökınıştı. Soŋǧy statistika boiynşa, 6,6 er adam balasyna künıne 15 minut uaqyt böledı. Al būl öte az. Balasynyŋ kım bolyp ösıp kele jatqanyn, arman-maqsatyn bılmeuı de ülken problema ekenı ras. Barlyǧyna uaqyt jetedı, bıraq bala tärbiesımen ainalysuǧa yqylas jetpeitını şyndyq.
Ūldyŋ azamat boluy – äkeden
Būryndary äkesınıŋ balasyna qaldyrǧan eŋ ülken mūrasy dünie de, mal da emes – onyŋ balaǧa bergen jaqsy tärbiesı bolatyn. Al äke mektebınen ötken bala sol mūraǧa qiianat jasamauǧa tyrysyp, amanat retınde qabyldaityn. Äke – otbasynyŋ asyrauşysy, otbasy müşesınıŋ tıregı, qamqorşysy ǧana emes, er adamnyŋ aiqyn ülgısı, baǧdarşamy. Äke balaǧa joldas, ärı syrlas bolu kerek. Öitkenı äkenıŋ mınez-qūlqy, özgelermen qarym-qatynasy, önerı men bılımı – balanyŋ köz aldyndaǧy ülgı-önege alatyn, oǧan qarap ösetın nysanasy. «Bala tärbiesımen tek pedagogtar ǧana ainalyspauy tiıs, būl – ata-ananyŋ, äsırese, äkenıŋ zor mındetı» deidı QR «Äkeler odaǧy» respublikalyq qoǧamdyq bırlestıgınıŋ töraǧasy Maqsūtbek Aitmaǧanbet.
Jalpy, bala tärbiesıne kelgendı bızdıŋ oiymyz osy – bız jetpegen närsege balalarymyz jetse eken, bız körmegendı körse, biıkterge qol jetkızse, jaqsy adamdar joldasy bolsa, armandary oryndalsa deimız. Men de mysaly, auylda, köpbalaly otbasynda düniege keldım. Ol kezderı qandai, 90-jyldary mektepke barǧanda äkemız tüzde – qyzmette, al ūl men qyz tärbiesımen anamyz ainalysatyn. Äkemız köbıne syrtta, auyl şaruaşylyǧy jūmysynda jürgendıkten, üide bala tärbiesınıŋ jauapkerşılıgı, bar jügı anamyzǧa artylatyn. Anamyz üi şaruasyn da rettep, balany da tärbielep, qonaǧyn kütıp, bau-baqşasyn ösırıp, mal-janyn da jaiǧastyryp, rettep otyratyn. Qalai uaqyt jetkızetının bılmeimın, sol tırşılıktı körıp östık. Äke men şeşeden körgen tärbienı özıŋ balaly bolǧanda qaitalaitynyŋ tüsınıktı. Men de söittım. Bıraq, balalar mektepke barǧanda pedagogtar ata-analar jinalysyna barǧanda bızden bala turaly basqa aqparattardy sūrai bastady, ūstazdardyŋ sūrauymen, qadaǧalauymen men de balalarym turaly bılmekke talpynyp, olar qyzyǧatyn dünielerdı zerttei basadym. Men üşın būl şynynda da jaŋalyq boldy. Qazaq-türık liseiınde özgergen balam keiın joǧary oqu ornyn oqyǧanda, ary qarai magistratura oqyǧanynda mülde basqa adamǧa, ömırge özınıŋ közqarasy bar, jeke pıkırı bar tūlǧaǧa ainaldy. Būǧan mekteptegı, bılım oryndaryndaǧy ūstazdardyŋ, tärbieşılerdıŋ köp jaqsy yqpaly bolǧanyna kuä boldym, köp närsege köz jetkızıp, bala tärbiesıne qatysty olar qyzyqqan taqyryptardy zerttei bastadym. Qazırgı zamanǧy tehnologiiaǧa qarap otyrsaq, sifrlandyru ömırımızge äbden dendep endı, adamnyŋ oi-örısı, ekonomikasy özgerdı, basqa zaman keldı, jahandanu kezeŋınde äsırese, bala tärbiesıne jete köŋıl bölıp, qaramasaq, keiın keş qalatynymyz aidan anyq boldy. Sondyqtan da osydan 11 jyl būryn Astana qalasyndaǧy №59 mektepte ata-analar jinalysynda bır ata-ananyŋ ideiasymen Äkeler odaǧyn qūru turaly, «Nege ata-analar jinalysyna äkeler kelmeidı, nege bala tärbiesıne qatysty äkeler belsendı emes?» degen mäsele köterıldı.
Äkeler odaǧy – ızgı ıster ūiytqysy
– Bırlestık qūryltaişysy Quanyş Jūmataev esımdı azamat boldy. Ol bırde balasy oqityn mekteptegı ata-analar jinalysyna kelgenderdıŋ basym köpşılıgı analar ekendıgın köredı. Sodan öskeleŋ ūrpaqty tärbieleudegı äkelerdıŋ qatysy men rölınıŋ qandai ekendıgın oilaidy. Osylaişa, mekteptıŋ tynys-tırşılıgıne, jinalystaryna belsendı atsalysa bastaǧan qoǧam belsendısı bılım mekemesınde «Äkeler keŋesın» qūru bastamasyn öz qolyna alady. Quanyş Jūmataev osy Äkeler odaǧyn qūryp, osy ıstıŋ basy-qasynda boldy. Ökınışke qarai, ol ömırden erte ozyp, dünie saldy, bıraq, Äkeler odaǧy respublika kölemınde köptegen jaqsy ısterge ūiytqy bolyp, jaqsy ıs-şaralar ötkızıp jür. Būl keŋes 2011-2012 jyldary äskeri-patriottyq klub aşady. Äkeler men balalardyŋ qatysuymen şahmat pen futboldan sporttyq chempionattar, ärtürlı baǧyttaǧy şyǧarmaşylyq baiqaular jäne t.b. ıs-şaralar ötkızedı. Sonymen qatar er-azamattar balalarmen bırge aǧaş egıp, «Äkeler alleiasyn» qūrady.
