Soŋǧy kezderı Qytaidan kelgen qandastarǧa bızdıŋ el «qūjattaryŋdy apostilden ötkızıp äkel» dep talap qoia bastady. Būl onsyz da oŋtaily şeşılmei jatqan azamattyq alu mäselesın tıptı kürdelendırıp jıberdı.
Qytai – 1987 jyly Gaaga konferensiiasyna qosylǧanmen, ūzaq uaqyt boiy apostil turaly konvensiiany ratifikasiialamaǧan, osylaişa qūjattardy zaŋdastyrudyŋ jeŋıldetılgen prosedurasy joq älemdegı eŋ ırı el sanalyp keldı. Sosyn da Qazaqstan men Qytai «Qazaqstan Respublikasy men Qytai Halyq Respublikasy arasyndaǧy azamattyq jäne qylmystyq ister boiynşa qūqyqtyq kömek körsetu turaly şartty bekitu turaly» Qazaqstan Respublikasy Prezidentiniŋ 1995 jylǧy 30 mamyrdaǧy №2309 Jarlyǧyna säikes qajettı qūjattardy räsımdep kelgen edı. Alaida 2023 jylǧy 7 qaraşada apostil turaly konvensiia Qytai Halyq Respublikasynda küşıne enıp, resmi qūjattardy zaŋdastyru talaby qoiyldy. Osy özgerıske säikes, elımızdıŋ qūzyrly organdary Qytaidan kelgen qandastardan da neke kuälıgı, tuu turaly kuälıgı jäne zeinetaqy taǧaiyndauǧa qajettı qūjattarǧa apostil talap ete bastady. «Atamnyŋ şoty asa-asa tiedı» degendei, keibır öŋırlerde «pasport pen Qytai jeke kuälıgın de apostilden ötkızıp äkel» degen talapty qoiǧan-mys. Būl jaǧdai Qytaidan keletın aǧaiyndardyŋ Qazaqstanǧa kelu jolyn tıptı auyrlata tüstı. Öitkenı qandastarymyzdyŋ pasportyn jinap alyp, şekaradan kırıp-şyǧuyn qataŋ baqylap otyrǧan Qytai bilıgı endı osy qūjattardy apostildeudıŋ jolyn da qiyndatyp otyr. Iаǧni Qytaidaǧy qazaqtar qonystanǧan öŋırlerde apostil jasamaidy, sondyqtan ondaǧy aǧaiyndar qūjattaryn apostilden ötkızu üşın Beijıŋge jıberıp, bır qūjatqa eŋ az bolǧanda 850 iuan (56 myŋ teŋge) töleuge mäjbür. Keibır öŋırlerde odan da qymbat. Bır qūjatqa apostil jasatu üşın 1800 iuan (118 myŋ teŋge) tölegen azamattar da bar. Endı eseptei berıŋız, bır otbasynda 4 jan bolsa, qūjattaryn apostilden ötkızu üşın 220 myŋ teŋge töleidı, Qazaqstanǧa kelgennen keiın ol qūjattaryn audartu, kuäländıruden ötkızu ısı taǧy bar, osy şyǧynnyŋ bärın qossaŋyz, būl, ärine, köşıp keletın aǧaiynnyŋ qaltasyna ülken salmaq.
Eŋ qyzyǧy, qandastarymyz jiı qonystanǧan Şyŋjaŋ öŋırınde būl qūjattardy qalai jasaudy jergılıktı atqaruşy bilık ökılderı özderı jaqsy tüsınbeitın sekıldı. Sosyn da «aldymen Qazaqstannyŋ azamattyǧyn al, sodan keiın ǧana jasap beremız» degen siiaqty orynsyz talaptar qoia bastaǧan. Onyŋ üstıne, basqa memleketterdıŋ elımızdegı elşılık, konsuldyqtary öz elınen kelgen azamattarǧa apostil jasap bergenmen, Qytai elınıŋ Qazaqstandaǧy elşılık, konsuly būl qūjattardy bermeidı. Demek, Qazaqstanǧa myŋ bır maşaqatpen kelgen qandastarymyz apostil üşın Qytaiǧa qaita baruy kerek bop otyr. Ärine, olardyŋ bır rettık rūqsatpen, şektı merzımge kelgenın eskersek, būl talap qandastarymyzǧa qolaisyzdyq tudyratyny sözsız.
Eŋ maŋyzdysy, «Qazaqstan Respublikasy men Qytai Halyq Respublikasy arasyndaǧy azamattyq jäne qylmystyq ister boiynşa qūqyqtyq kömek körsetu turaly şartty bekitu turaly» Qazaqstan Respublikasy Prezidenti Jarlyǧynyŋ küşı älı joiylǧan joq. Ol şartqa säikes, Qytaidan kelgen qandastar qūjattardy apostildep äkeluı şart emes. Zeinet jasyna tolǧan qandastar özınıŋ jūmys ötılın rastaityn mör basylǧan, qol qoiylǧan qūjat äkelse jetkılıktı edı. Bıraq būl mäselege bailanysty būryn bızdıŋ qūzyrly oryndar legalizasiia sūrasa, qazır apostil talap etıp otyr. Būl da joǧarydaǧy şart boiynşa orynsyz talap. Demek, osy mäselelerdı eskere otyryp, Qytaidan kelgen qandastardan apostil talap etudı toqtatqan jön siiaqty.
Ärine, qūjattardy apostilden ötkızu halyqaralyq täjıribe ekenı ras. Bıraq bızdıŋ eldıŋ zaŋynda «qandastardy jeŋıldetılgen tärtıppen azamattyqqa qabyldau» degen talap anyq jazylǧan. «Şeteldegı qandastarymyzdy elge qaitaru ısı eşqaşan nazardan tys qalǧan emes, qalmaidy da. Dünie jüzındegı qandastarymyzdyŋ basyn tuǧan jerde bırıktıru – bızdıŋ qasiettı paryzymyz» dep Prezident te basa aitqan. Endeşe zaŋymyzǧa jazyp, Prezident özı nūsqau berıp tūrǧanda, ūly köşke kedergı keltıretın tosqauyldy «halyqaralyq täjıribe» dep qorǧaştaudyŋ qajetı qanşa?! Qandas halyqaralyq qauymdastyqqa emes, Qazaqstanǧa kerek.
