«Aqyldy qala»artyqşylyǧy

«Aqyldy qalalardyŋ» jahandyq reitingınde Astana köş basynda bolmaǧanymen, 2.48 ball jinap, altynşy orynǧa jaiǧasypty. Būl körsetkış boiynşa eŋ sifrlyq memleket sanalatyn Singapurdyŋ özı 4,4 ball alsa, älemdegı eŋ jaily ärı ädemı qala – Dubai  3,6 baldy iemdenıptı. Al ejelgı körşımız Mäskeu de 3,6 baldy qanaǧat tūtqan. Osyǧan qarap, Arqa tösındegı älem nazaryn audara bastaǧan ädemı astanamyzdyŋ keleşegı kemel ekenıne senım molaia tüsedı.

Tyŋ baǧdar, qauıpsız qala

Biyl jazda Astana Bas josparynyŋ jaŋa jobasyn qoǧamdyq tyŋdau barysynda Memleket basşysy Qasym-Jomart Toqaev bolaşaqtyŋ innovasiialyq damu ülgısıne  säikes şahardy «Aqyldy qala» jobasy aiasynda būdan ärı de keŋınen örısteu mümkındıkterın qarastyrudy tapsyrǧan edı.

«Älemde qalany basqarudyŋ jaŋa sifrlyq täsılderı jüie­lı qoldanyluda. Bız būl ozyq täjıribenı üirenuımız kerek. Men Bırıkken Arab Ämırlıkterıne barǧan saparymda G42 kompaniiasynyŋ basşylarymen arnaiy kezdestım. Būl kompaniia jasandy intellektınıŋ damuy jaǧynan düniejüzınde köş bastap keledı. Mıne, «aqyldy qala» jobasy töŋıregınde olar bızben özderınıŋ qol jetkızgen jetıstıkterımen bölısuge äzır» dedı Qazaqstan Prezidentı.

Osyǧan orai keiıngı kezde elorda äkımdıgı elımızdıŋ sifr­lyq damu ministrlıgımen bırlese otyryp, Memleket basşysynyŋ tapsyrmasyn jüzege asyra bastady. Atap aitqanda, qazır IT-biznes ökılderı men osy saladaǧy käsıbi mamandar jūmysqa keŋınen tartylyp, tyŋ baǧdarlamalar aiasynda Astana  Digital Nomads aimaǧy ortalyǧy boluǧa laiyqty qala dep tanyldy.

Būǧan deiın de  Astana qalasynyŋ äkımdıgı «Smart Astana» tūǧyrnamasy negızınde ekı ırı joba – «Qauıpsız qala – Astana qalasynyŋ tırşılık qyzmetın keşendı qamtamasyz etu» men «İntellektualdy kölık jüiesı» jobalaryn  ömırge sättı engızgen edı. Sonyŋ aiqyn aiǧaǧy retınde qazır bas şahar tūrǧyndary onyŋ igılıgın körude.

«Smart Astana-ny» engızgendegı tüpkı maqsat – elorda tūrǧyndaryna jaily da jaǧymdy jaǧdai jasau, olardyŋ tūrmys därejesın būdan da jaqsartyp, äl-auqattaryn arttyru. Şahardyŋ infraqūrylymyn jaŋartyp, qoǧamdyq qauıpsızdık ıs-şaralaryn jetıldıru edı. Aitqandai, osy atalǧan joba qazır europalyq «aqyldy» qalalardy damytu ülgısıne negızdelıp, aqyldy ekonomika, aqyldy basqaru, aqyldy ömır süru deŋgeiı, aqyldy jūmylu, aqyldy adamdar jäne aqyldy qorşaǧan orta tūǧyrnamasy baǧytynda jüzege asyryluda.

Qazır sifrlyq innovasiia­lardy engızu men ony odan ärı damytu, äsırese ışkı ıster salasynda pärmendı qoldauǧa ie. Jedel basqaru ortalyǧynyŋ bazasynda polisiiamen bailanystyŋ balamaly qūraly – «Azamattardyŋ ötınışın qabyldau» jäne «SOS: dabyl batyrmasy» jobalary ıske qosyldy. Osylaişa «polisiia 102» mobildı qosymşasyn paidalana otyryp, azamattar polisiiaǧa tıkelei beineqoŋyrau şala alady, fotosuretter men beinematerialdar qosa berılgen mätındık habarlamany da jıbere alady.

«SOS: dabyl batyrmasy» jobasy boiynşa qalanyŋ adam köp jüretın jerlerıne onlain rejimınde basqan kezde jedel basqaru ortalyǧynyŋ qyzmetkerımen tıkelei bailanysuǧa mümkındık beretın 19 arnaiy qūrylǧy ornatyldy.

Qylmystyŋ aldyn alu jäne jedel äreket etu maqsatynda qoǧamdyq oryndarǧa «Kılem» beinebaqylauyn («Kovrovoe» videonabliudenie) damytu jalǧasuda. Taǧy bır maŋyzdy jobanyŋ bırı – «Üzdıksız beinebaqylau» jüiesı. Künı bügın qalanyŋ jedel basqaru ortalyǧynda 30 myŋnan astam baqylau kamerasy ornatyldy. Sonyŋ ışınde 13 myŋy – «Sergek» kameralary.

Sifrlandyru  jemısı

Qalalyq sifrlandyru jäne memlekettık qyzmet basqarmasy basşysynyŋ orynbasary Berık Ahmetovtıŋ aituynşa, keiıngı kezde tek qūqyq qorǧau salasy ǧana emes, bas qalanyŋ barlyq audandary men tūrǧyn alaptaryn da  sapaly telefon bailanysy jäne jedel internet jelısımen qamtamasyz etu  naqty qolǧa alynǧan körınedı.

Al «intellektualdy kölık jüiesı» jobasy boiynşa qol jetken jetıstıktı bız kündelıktı ömırden aiqyn aŋǧaryp otyr­myz.

Elordadaǧy sifrlandyru jüiesı jūmysynyŋ jemısı retınde bız är adamnyŋ qolyndaǧy qalta telefony arqyly özıne kerektı qoǧamdyq kölıktıŋ jüru baǧdaryn baqylai alatynyn aituǧa bolady.

«Mūnyŋ özı zamanaui jetıstık boldy. Qazır qys mezgılı. Bır jerge baratyn bolsaq, qoǧamdyq kölıkterdı aialdamalarda sarylyp kütıp tūrmaimyz. Telefonymyzdaǧy qosymşa arqyly jürıs baǧdaryn baqylap otyryp, özımızdıŋ aialdamaǧa jaqyndaǧanda şyǧa qoiamyz» deidı qala tūrǧyny Iliias
Jandar.

Sol siiaqty qalanyŋ qoǧamdyq kölıkterı tügelımen elektrondy tölem jüiesıne auys­tyrylǧan. Ärı būl köleŋkelı käsıptıŋ aldyn aludyŋ da bırden -bır joly bolyp otyr.

Keiıngı kezde «Qauıpsız avtobus» jobasy şeŋberınde Astana qalasyndaǧy qoǧamdyq kölıkterdıŋ 60-70 paiyzynda beinebaqylau kameralary ornatylǧan. Iаǧni, qala ışınde qatynaityn qoǧamdyq kölıktegı qauıpsızdık şaralary osy beinekameralar arqyly bır ortalyqtan rettelıp otyrady. Qalalyq jedel basqaru ortalyǧynda köşelerdegı kölık qozǧalysynyŋ ahualy, qoǧamdyq kölıkterdı neǧūrlym qauıpsız aimaqtarǧa baǧyttau mäselelerı şeşım tabatyn bolady.

Sonymen bırge, jüielı sifrlandyru jūmystarynyŋ arqasynda qalalyq jedel basqaru ortalyǧyna  qalalyq jylumen jäne sumen qamtamasyz etu qyzmetterınıŋ, elektr taratu jelılerınıŋ jūmysy jönındegı aqparattar da tūraqty kelıp tūrady. Ortalyq osy aqparattardy saraptau arqyly qalalyq kommunaldyq jüielerdıŋ jūmysynyŋ sapasy men tiımdılıgın arttyru maqsatynda ūtymdy şeşımder qabyldap, naqty şaralardy jüzege asyratyn bolady. Qalalyq jedel basqaru ortalyǧynda otyratyn kezekşı barlyq mäselelerdı jedel şeşu ökılettıgın alady. Ol qalalyq kölık jäne kommunaldyq qyz­met türlerındegı oryn alǧan kemşılıkterdıŋ aldyn alyp, apattyq jaǧdailardyŋ oryn aluyna der kezınde tosqauyl qoiuǧa äreket jasalady. Qalalyq jedel basqaru ortalyǧy qoǧamdyq tärtıp būzylǧan jaǧdaida qajettı kömek körsetudıŋ barlyq tetıkterın jüzege asyra alady. Osy rette ortalyq qalanyŋ barlyq basqarmalarymen, onyŋ ışınde jedel medisinalyq järdem körsetu ortalyqtarymen ūdaiy tıkelei bailanys jelısı de ıske qosylǧan.

İnnovasiialyq jobalar şoǧyry

Elorda äkımdıgınıŋ qoldauy­men qala tūrǧyndarynyŋ tūrmysy men ömır süru sapasyn jaqsartatyn eŋ maŋyzdy  innovasiialyq jobalar da jüzege asyryluda. Joǧaryda aitqanymyzdai, tūrǧyndarǧa jaily da yŋǧaily Smart Astana mobildı qosymşasy arqyly körsetıletın qalalyq qyzmetter men servisterdıŋ qoljetımdı türlerı bıryŋǧai interfeiske jinaqtalǧan. Osyǧan orai «Esırtkıge jol joq», «Tötenşe jaǧdai kezınde ıs-äreketter algoritimı», «Ūrlanǧylar qūrylǧylar bazasynda tekseru», «Velosipedtı tırkeu», «Oiyn-sauyq oryndary», taǧy basqa da qosymşalar qosyldy. Mäselen, «Esırtkıge jol joq» qosymşasynan kez kelgen adam qosylyp, osy qylmysqa qarsy küreske pärmendı türde öz ülesın qosa alady. Ol ünemı jergılıktı polisiianyŋ nazarynda bolady.

Astana qalasy äkımdıgınıŋ  iKomek ortalyǧynda qalany damytu baǧdarlamasy aiasynda qatysuşylardyŋ özara tiımdı ıs-äreketın qamtamasyz etetın jobalyq ofis qyzmetı ıske qosyldy.

Sondai-aq qalalyqtar üşın iQala reb­rendingı de tyŋ jaŋalyq dep aituǧa äbden bolady. Endı päter nemese üi satyp alǧan adam  «Astana-Teplotranzit», «Astana su arnasy», «Astana – REK», «Astanaenergosbyt» kommunaldyq käsıporyndaryna baryp jürmeidı, barlyq kelısımşarttardy SMS arqyly «bır tereze» qaǧidasy boiynşa  räsımdei alady.

Osyndai jüzege asyrylǧan innovasiialyq jobalardyŋ arqasynda iQala ortalyǧyna kün sa­iyn 7000-nan 29 myŋǧa deiın qoŋyrau şalynyp, aqyl-keŋes sūraǧan ötınışter tüsedı eken. Atalǧan ortalyq jylyna ekı millionǧa deiın sūranysty qanaǧattandyruda.

Būl intellektualdy jobalar aldaǧy uaqytta da örısın keŋeite tüspek. Öitkenı «aqyldy qala» arqyly halyqqa qyzmet körsetu mümkındıkterı jeŋıldep, paidaly resurstardyŋ jaŋa közderı aiqyndaluda. Bügıngı kün tūrǧysynan qaraǧanda, sifr­lyq megapolis IT-sektordyŋ  damuyna da  oŋ yqpal etetını däleldene tüstı. Būǧan qosa azamattardyŋ talap-tılekterı oryndalyp, jaily ömır, sapaly qyzmet körsetu mümkındıkterı artyp otyr. Mıne, sonyŋ nätijesınde bas qalamyz damyǧan  örkeniettı megapoliske ainalyp, älem qalalary qatarynda märtebesı öse bermek.