Jaqynda «Astana aqşamy» gazetınde (№140 (4573), 25 qaraşa, 2023 jyl) Abai atyndaǧy Memlekettık syilyqtyŋ laureaty, Qazaqstannyŋ Halyq jazuşysy Mūhtar Maǧauinnıŋ Bauyrsaq künın atauly künder tızımıne engızu turaly ūsynysqa qoldau bıldırgen «Bauyrsaq» degen maqalasy jariialandy. Halqymyzdyŋ et jep, qymyz ışıp qana jüre bermei, osydan neşe myŋ jyl būryn bidai egıp, ūn tartqanyn, odan bauyrsaq pısırgenın aitu arqyly qazaqtyŋ neşe myŋ jyldyq taǧam mädenietınen syr şertken maqalany bauyrsaq jegendei obyrlanyp oqydyq.
Jalpy būl arada Mūhtar Maǧauin «bauyrsaq künın atap ötuge» qoldau bıldıru üşın ǧana öz «bauyrsaǧyn» pısırıp otyrǧan joq. Būl qoldaudyŋ astarynda ūlttyq mınezben ūştasqan keremet ūlttyq ideologiia jatyr. Mäselen, körşı türkımen elınde «qauyn künı», «aqalteke künı», «alabai künı» siiaqty künderdı toilasa, Qytai elınıŋ bızben ırgeles öŋırı – Şyŋjaŋda saiahat şaruaşylyǧyn damytu üşın öŋırlık erekşelıkke qarai «balyq aulau merekesı», «saiatşylyq merekesı», «qar-mūz merekesı», «būryş merekesı», «syra merekesı», «tauyq merekesı», «tau gülın tamaşalau merekesı», «at şana merekesı», «kökemaral merekesı», «tau şaŋǧy merekesı» (Qytaida atauly künderdı mereke dep ataidy) siiaqty bır audannyŋ bır erekşe merekesın toilau dästürge ainalǧan. Būl künderde arnauly demalys berılmeidı, bıraq sol merekenı tamaşalau üşın alys-juyqtan köp adam jinalady. Būl sol öŋırdegı ashana, qonaqüi saudasynyŋ jandanuyna mūryndyq bolady. Iаǧni Ükımet aqşa jūmsap ötkızgenmen, käsıpkerler kürep aqşa tauyp, salyq tüsımı köterıledı. Sondai-aq merekege arqau bolǧan būryş, syra siiaqty önımderdıŋ ataǧy aspandap, baǧasy da soǧan sai qymbattai tüsedı. Mäselen, qazaqtar tūratyn Toǧyztarau audanynda «laq merekesın» ötkızıp, eşkınıŋ 6 ailyq tölı erkek qoidan ekı ese qymbatqa satylǧanyn közımız kördı. Osydan keiın älgı audan sol mereke ötken jerge «laq mekenı» degen at berıp, eşkı etınıŋ emdık rölı jönınde keremet jarnama jasady. Mūny körgen qytailar laq etın jeu üşın neşe myŋ şaqyrym jol basyp keletın boldy. Mıne, atauly kündı merekeleudıŋ keremetı.
Qazır bızdıŋ elde tek «dombyra künı» ǧana atalyp ötıp jür. Al şyn mänınde Qazaqstanda atauly künge arqau bolatyn aituly taǧamdar, maǧynasy tereŋ salt-dästürler az emes. Joǧaryda tılge alynǧan bauyrsaqtan bastap qazy-qarta, qymyzǧa deiın tızbelesek, bıraz atauly kün jasauǧa bolady. Kezınde Darhan Myŋbai Oŋtüstık Qazaqstanda äkım bolyp tūrǧan kezde «qymyzmūryndyq künın» atap ötıp, ūmytylyp bara jatqan bır jaqsy dästürdı qozǧap edı. Keiın Däkeŋ ketkennen keiın ol da eskerusız qaldy. Şyn mänınde, atauly künderdı atap ötu arqyly saiahat şaruaşylyǧyn damytyp, ūmyt bolǧan ūlttyq qūndylyqty ūlyqtap, «ekı alyp, bige şyǧuǧa bolady». Mäselen, «salburyn künın» atap ötsek, joǧalyp bara jatqan tazyny, töbettı qaita «tırıltıp», qūsbegılık önerdı de tülejıtuge bolar edı. Üzdıkterdı anyqtaǧan kezde qūsbegılerdıŋ qazaqy kiımıne, at äbzelderınıŋ ädemılıgıne de nazar audarylsa, ūlttyq qolönerımızdıŋ damuyna da tyŋ serpın berer edı.
Qazır älemde saiahattyŋ tür-türı paida boldy. Būrynǧydai asqar tau, asau özendı, äsem qalany tamaşalaudai jalaŋ mazmūndy saiahattau turisterdı bauraudan qalyp barady, kerısınşe, ūlttyq erekşelıktı, öŋırlık özgeşelıkterdı tamaşalauǧa, būryn dämın tatyp körmegen tamaqtardy jeuge degen ynta küşeidı. Osy tūrǧydan alǧanda, bauyrsaq künı, qymyzmūryndyq künı siiaqty künderdı atap ötu saiahatşylardy da bauraitynyn eskergen jön. Onyŋ üstıne, qazır Qazaqstanda şeteldıŋ taǧamdary, şeteldıŋ dämhanalary jyl saiyn köbeiıp, qazaqy taǧamdardy yǧystyryp barady. Eŋ ataly taǧamymyz – ettıŋ özın orystyŋ oraşolaq qazaqty kemsıte qoiǧan atauy «beşbarmaqpen» atap jürgen qazaq özınıŋ köp tamaǧyn ūmyta bastady. Mäselen, joǧaryda tılge alǧan bauyrsaqtyŋ jūrt qanşa türın bıledı? Eger «bauyrsaq künın» atap ötetın bolsaq, bauyrsaqtyŋ şi bauyrsaq, şumaq bauyrsaq, qarala bauyrsaq, domalaq bauyrsaq, jalpaq bauyrsaq, tüie bauyrsaq, aq bauyrsaq, tūş bauyrsaq, barmaq bauyrsaq, mai bauyrsaq, şai bauyrsaq, örme bauyrsaq, kepe bauyrsaq, sapar bauyrsaq siiaqty türlerı dastarqanymyzǧa keremet sän qosar edı.
