2024 jylǧy 15 aqpanda Keŋes äskerlerınıŋ Auǧanstannan şyǧarylǧanyna 35 jyl toldy. 1979 jyly jeltoqsanda Keŋestık Sosialistık Respublikalar Odaǧy öz äskerlerın Auǧanstan Demokratiialyq Respublikasynyŋ aumaǧyna engızdı. On jyldyq soǧys bastaldy, ol 1979 jyldyŋ 27 jeltoqsanynan 1989 jyldyŋ 15 aqpanyna deiın sozyldy.
Auǧan soǧysyndaǧy qaitymsyz şyǧyn 15051 adamdy qūrady, 417 äskeri qyzmetşı tūtqynda boldy, 53753 adam jaralandy, jaraqattar men kontuziia aldy, 115308 adam jūqpaly gepatitpen, 31080 adam ış süzegımen, 140665 adam basqa jūqpaly aurularmen auyrdy.
Keŋes äskerınıŋ Auǧanstan jerınen şyǧarylǧanyna 35 jyl toluyna orai Astana qalasy memlekettık arhivınıŋ qyzmetkerlerı auǧan soǧysynyŋ ardagerlerımen kezdesu ıs-şarasyn ötkızdı. Oǧan M.Närıkbaev atyndaǧy Qazaq gumanitarlyq zaŋ universitetı äskeri kafedrasynyŋ aǧa oqytuşysy, otstavkadaǧy polkovnik, auǧan soǧysy ardagerı Bauyrjan Alainaiūly, auǧan soǧysy ardagerı, KMG-security Sembek Mäjitūly, Qazaqstan Respublikasy Auǧanstan soǧysynyŋ ardagerı men mügedekterınıŋ zaŋdy tūlǧalar bırlestıgınıŋ ardager-zaŋgerı Säken Jüsıpbekūly, elordalyq №73 mektep-liseidıŋ alǧaşqy äskeri jäne tehnikalyq daiyndyq pänınıŋ oqytuşysy Älihan Elubaiūly jäne Astana halyqaralyq universitetı tarih jäne arheologiia mamandyǧynyŋ 4-kurs studentterı men arhiv mekemesınıŋ qyzmetkerlerı qatysty.
Is-şarany aşqan arhiv basşysy J.Bimoldin Ekınşı düniejüzılık soǧystan keiıngı eŋ ūzaq soǧysqa ainalǧan Auǧanstan soǧysy Keŋes Odaǧyna eşbır daŋq äkelmegenın, qūrban bolǧandardyŋ tuystary men jaqyndary üşın būl qasırettı soǧys 1989 jyly aqpandaǧy äskerlerdıŋ şyǧaryluymen de aiaqtalmaǧanyn, qantögıs oqiǧa är memleket pen halyq üşın sabaq bolǧanyn atap öttı.
Qatysuşylar auǧan soǧysy alapatynda erlıkpen qaza tapqan, beibıt ömırde soǧys jaraqatynan aiyqpai qaitys bolǧan ardager azamattardy eske aldy.
Söz alǧan ardager polkovnik Bauyrjan Alainaiūly auǧan soǧysynda bolǧan jankeştı oqiǧalardy äŋgımelep, sol kezde qaza bolǧan dostarynyŋ erlıgımen bölıstı. Şaraǧa qatysuşylar ardagerlerge kökeiınde jürgen sūraǧyn qoiyp, pıkır alysty. Ardager qazırgı uaqytta jastardy erlıkke, ūltjandylyqqa, öz elınıŋ patrioty boluǧa, ülkenge qūrmet körsetuge jäne äskerge barudan bas tartpauǧa şaqyrdy.
Auǧan ardagerı, zaŋger Säken Jüsıpbekūly auǧan soǧysy ardagerler qoǧamynyŋ qazırgı taŋda atqaryp jatqan qyzmetı men jūmysy jönınde baiandady.
Ǧylymi-zertteu jūmysy qyzmetınıŋ basşysy Ǧaziza Tūrmaǧanbetqyzy elımızge, sonyŋ ışınde qalamyzdaǧy auǧan soǧys ardagerlerınıŋ ötken jyldardan syr şertetın, qandai da bır tarihi fakt nemese oqiǧanyŋ maŋyzyn aşatyn halqymyzdyŋ tarihi-mädeni mūrasynyŋ ajyramas bölıgı – qaitalanbas qūjattardy jinaqtau, eŋbegı sıŋgen qūrmettı azamattardy ūlyqtau jäne qyzmet etu barysynda jinaqtalǧan qūjattardan «jeke qor» qalyptastyru, elımızge sıŋırgen eŋbegın baǧalai otyryp, qūjattardyŋ keleşek ūrpaqqa mänı zor ekenın jetkızdı.
Döŋgelek üstel aiasynda arhiv mamandary men ardagerler tarapynan Auǧanstan soǧysynyŋ ardagerlerı men mügedekterınıŋ zaŋdy tūlǧalar bırlestıgı arhiv qoryn qūryp, bolaşaqta jeke tūlǧalardyŋ qoǧam men memlekettıŋ ömırındegı aituly oqiǧalardyŋ, sonyŋ ışınde Auǧanstan soǧysynyŋ oqiǧalaryna qatysuşysy, kuägerı retındegı rölı, soǧystan keiıngı tūlǧalardyŋ ǧylymdy, mädeniettı jäne qyzmettıŋ basqa da salalaryn damytuǧa qosqan ülesı, dostyq, şyǧarmaşylyq bailanysy, jūmys orny, jeke tūlǧalardyŋ atqaratyn lauazymyn aiqyndap, tızımın jasap, arhiv qūjattaryn jinaqtauda bırlese jūmys jürgızu turaly şeşım qabyldady.
Is-şaraǧa qatysuşylarǧa fotoqūjatty körme, «Auǧan soǧysynan» atty qysqametrajdy film körsetıldı.
Qorytyndylai kele, Astana qalasy memlekettık arhivınıŋ basşysy barlyq ardagerge alǧys aityp, Auǧanstannan ötkenderdıŋ bärı saǧy synbaǧan jandar, azamattyq ömırde aiaǧynan köterıle alǧandar dedı. Soǧystyŋ aty – soǧys, ol adamzatqa tek qasıret alyp keletınımen belgılı. Tarih betıne özınıŋ qandy ızın qaldyrǧan auǧan soǧysy da talai erdıŋ taǧdyryn oqqa bailady. İä, ölgender qaityp kelmeidı, bıraq soǧys jüregıne öşpes jara salǧan azamattarǧa qūrmet körsetu – bızdıŋ qasiettı paryzymyz.
«Būl kezdesu oquşylar üşın tärbielık mänı zor maǧynaly ıs-şara boldy dep esepteimız. Beibıt ömırdıŋ baǧa jetpes baqytty künderınde amandyqpen osylai didarlasaiyq!» dep qonaqtarǧa alǧys bıldırıp, arhivtık qūjattar negızınde jariialanǧan jinaqtar tabystaldy.
Ardaq QAIYPJANOVA,
arhiv jūmysy qyzmetınıŋ basşysy
