Adam qūqyqtary jönındegı uäkıldıŋ ökılderı – zaŋnamada belgılengen tärtıppen taǧaiyndalatyn memlekettık qyzmetşıler. Būl lauazym bükıl el aumaǧynda adam men azamattyŋ qūqyqtary men bostandyqtaryn memlekettık qorǧaudyŋ qosymşa kepıldıkterın qamtamasyz etu maqsatynda qūrylǧan. Uäkılge jügınu azamattardyŋ, äsırese auyldyq jerde tūratyndardyŋ qūqyqtaryn qorǧau maqsatynda qoljetımdı boluy kerek.
Ökılderge adamnyŋ jäne azamattyŋ būzylǧan qūqyqtary men bostandyqtaryn qalpyna keltıru, Qazaqstannyŋ normativtık qūqyqtyq aktılerın jetıldıru, öŋırdegı azamattardyŋ qūqyqtary men bostandyqtaryn yntalandyru jäne ılgerıletu maqsatynda memlekettık organdarǧa, qūqyq qorǧau jäne sot organdaryna jügınu boiynşa keŋ ökılettıkter berılgen. Sonymen qatar ökılderge QR azamattary jäne onyŋ aumaǧynda tūratyn şeteldıkter men azamattyǧy joq adamdar nemese olardyŋ ökılderı habarlasa alady. Bügıngı taŋda Qazaqstanda 20 aimaqtyq ökıl – är oblysta jäne respublikalyq maŋyzy bar qalalarda bır-bırden bar.
Osy qyzmetke biyl qaŋtar aiynda taǧaiyndalǧannan bastap öz mındetterıme şūǧyl kırısıp kettım. Jūmys josparyna säikes Astana qalasyndaǧy Qylmystyq-atqaru jüiesınıŋ №2 mekemesıne bardyq. Mekeme basşylyǧy mekemenıŋ küzet türı, jazasyn ötep jatqandar, jūmyspen qamtylǧandar sany turaly baiandap, jaŋadan salynyp jatqan ekı tūrǧyn üi blogynyŋ qūrylysyn körsettı. İndustrialdy aimaqqa, aiaq kiım jäne jihaz sehyna, mekemenıŋ medisinalyq bölıgıne ekskursiia jürgızıldı. Aiaqtalǧannan keiın sottalǧandar jeke ısterı boiynşa qabyldandy.
Odan bölek, aqpan aiynda QR IIM QAJK № 64 mekemesıne jūmys sapary aiasynda tergeu-qamauǧa alynǧandar men sottalǧandardy ūstau şarttarymen jeke tanystyq. Front-ofistı, sondai-aq №6 rejimdık korpusty araladyq. Qarap bolǧan soŋ sottalǧandardy jeke mäselelerı boiynşa qabyldadyq. Olardyŋ tarapynan mekeme äkımşılıgınıŋ atyna şaǧymdar men ötınışterdı qabyldau barysynda jäne ūstau şarttaryna tüsken joq.
Sottalǧan azamattarmen sūhbattasu keşendı jūmystyŋ maŋyzdy bölıgı bolyp tabylady. Būl penitensiarlyq jüiedegı jüielık mäselelerdı anyqtauǧa mümkındık beredı. Barlyq köterılgen mäseleler mekemelerde ūstalatyn adamdardyŋ qūqyqtaryn qamtamasyz etu boiynşa odan ärı şaralar qabyldau üşın taldanatyn bolady. Keŋse qyzmetkerlerınıŋ tüzeu mekemelerıne köşpelı saparlary tūraqty negızde jürgızıletın bolady.
Qazaqstan Prezidentı Qasym-Jomart Kemelūly sporttyŋ ülken janküierı ekenı bärımızge mälım. Sol sebeptı de Memleket basşysy özınıŋ Prezident retındegı alǧaşqy Joldauynda būqaralyq sportty damytu mäselesıne nazar audarǧan bolatyn. Būqaralyq sport – ūlt saulyǧynyŋ kepılı. Bılımdı, tärbielı ärı denı sau ūrpaq – ūlttyŋ eŋ qymbat bailyǧy.
Sonymen qatar mügedektıgı bar azamattardyŋ qūqyqtaryn qorǧau, adam qūqyqtary jönındegı uäkıldıŋ jäne ökıldıŋ negızgı baǧyttarynyŋ bırı ekenı sözsız. Sport salasynyŋ ülken janaşyry, sonymen qatar parakaratenıŋ qūrmettı prezidentı retınde ünemı otandyq dene şynyqtyru salasynyŋ är basqan qadamyna qoldau bıldıru menıŋ paryzym dep sanaimyn. Qazırgı taŋda mügedektıgı bar adamdardyŋ qūqyqtaryn qamtamasyz etu jäne tūrmys sapasyn jaqsartu jönındegı ūlttyq jospar ıske asyrylyp jatyr. Soǧan qosa mügedek äielderdıŋ erekşe mūqtajdyqtaryna nazar audara otyryp, Qazaqstandaǧy mügedek adamdardyŋ äleumettık jäne genderlık mäselelerı Astana qalasy äkımdıgı janyndaǧy Äielder ısterı jäne otbasylyq- demografiialyq saiasat jönındegı komissiia nazarynda. Osy oraida Astana qalasy äkımdıgınıŋ «Mümkındıkterı şekteulı tūlǧalarǧa arnalǧan «Elorda» sport kluby» KMM basşylyǧy, @azamat_tagayev_zh Tagaev Azamat Jūmabekūly şaqyrtuymen 8-nauryz Halyqaralyq äielder künıne orai ötkızılgen ıs-şaranyŋ qadırlı qonaǧy boldym. Astana qalasynyŋ Dene şynyqtyru jäne sport basqarmasynyŋ basşysynan @vassiliy_levit Vasilii myrzadan para sportty damytuyna ülesımdı qosqanym üşın Alǧys hatpen marapattaldym. Konsertten keremet köŋıl-küimen, äser alyp şyqtym.
Merekelık konserttı ötkızuge atsalysqan barlyq erler qauymyna ülken alǧysymdy bıldırdım. Aldaǧy Parijde öner körsetetın para sportşylarymyzǧa sättılık tıleimın.
Jūmys barysynda para üstel tennisınen ITTF Fa20 Astana para open 2024 turnirınıŋ aşylu saltanatyna, eŋbek qūqyqtaryn saqtau taqyrybynda kezdesuge qatystym. Astana qalasy Bılım basqarmasy ūjymymen eŋbek qūqyqtaryn saqtau taqyrybynda kezdesu barysynda adamdardyŋ eŋbek qūqyqtary jönındegı Uäkıldıŋ būzylǧan eŋbek qūqyqtaryn qalpyna keltıru baǧytyndaǧy qyzmetı turaly aityldy. Sonymen qatar, būzylǧan eŋbek jäne basqa da qūqyqtardy qalpyna keltıru üşın Uäkılge, ne onyŋ ökılıne jügınu tärtıbı turaly tüsındırıldı. Astana qalasynyŋ zeinetkerlerımen kezdesu üşın Baiqoŋyr audanynyŋ Belsendı ūzaq ömır süru ortalyǧyna bardyq. Qala zeinetkerlerımen ötken alǧaşqy kezdesude ombudsmender institutynyŋ maŋyzdylyǧy men zeinetkerlerge qūqyqtyq kömek körsetu mäselesıne toqtalyp, jinalǧandardy aşyq äŋgımege tarttyq.
Sonymen qatar atalǧan kezdesuge qala zeinetkerlerınıŋ mūŋ-mūqtajyn tyŋdap, olarǧa qūqyqtyq, äleumettık qoldau körsetu üşın Astana qalasy Jūmyspen qamtu jäne äleumettık qorǧau basqarmasy basşysynyŋ orynbasary Erkebūlan Mälık pen Ädılet departamentınıŋ ökılı Qūndyz Bekbauova qatysty. Zeinetkerler tarapynan eŋbek şartynyŋ oryndalmauy, kommunaldyq tölemnıŋ ösuı, zeinetaqy taǧaiyndau, otbasyndaǧy tūrmystyq zorlyq-zombylyq, jeke mülıkke qatysty jäne t.b. özektı mäseler boiynşa sūraqtar qoiyldy. Kezdesu barysynda soŋǧy kezde zeinetkerlerdıŋ alaiaqtardyŋ arbauyna tüsıp, internet-alaiaqtyqtyŋ qūrbanyna ainalyp jatqany basa aityldy. Osy rette, Jūmyspen qamtu jäne äleumettık qorǧau basqarmasy basşysynyŋ orynbasary E.Mälık egde jastaǧy adamdarǧa alaiaqtardan abai bolyp, odan saqtanudyŋ joldaryn tüsındırse, Ädılet departamentınıŋ qyzmetkerı Q.Bekbauova menşık daularyn şeşude tegın qorǧauşylardyŋ kömegımen qamtamasyz etetının aitty. Zeinetkerler özderın tolǧandyrǧan sūraqtarǧa tolyqqandy jauaptar aldy. Būl kezdesu «Halyqtyŋ ünıne qūlaq asatyn memleket» tūjyrymdasynyŋ aiasynda öttı.
Menıŋ taǧaiyndalǧanyma 3 aidai uaqyt boldy. Qazır eŋbek ūjymdarymen kezdesıp, qūqyqtyq marafon ötkızıp jürmın. Zeinetkerlerdıŋ aitylǧan jeke mäselelerın qarastyryp, odan ärı tiıstı qūzyrly organdarǧa jıberemın. Zeinetkerlerdı jeke qabyldauyma jazyp, barlyq mäseleler boiynşa 15 kün ışınde şeşım qabyldauǧa tyrysamyz. Mūndai kezdesuler halyqqa jaqyn bolyp, olarǧa qūqyqtyq tüsındıru jūmystaryn jürgızu üşın qajet.
«Şarapat» äleumettık qyzmet körsetu ortalyǧyna jūmys barysymen baryp, monitoring jürgızdık. Kezdesu aiasynda ortalyqtyŋ süiemeldeuındegı azamattarmen jüzdestık. Sonymen qatar, azamattyŋ būzylǧan qūqyqtary men bostandyqtaryn qalpyna keltıruge järdemdesudı maqsat etetınımızdı aityp, tūrǧyndardy mazalaǧan sūraq-saualdaryn tyŋdadyq. Monitoring barysynda mekeme ǧimarattarynda qarttar men mügedekter üşın barlyq jaǧdai jasalǧany anyqtaldy. Qyzmet aluşylarmen söilesu uaqytynda därı-därmekpen qamtylu, azyq-tülıktıŋ barlyq standarttarǧa sai äzırlenıp saqtaluy, medisinalyq qajettılıkterınıŋ uaqytynda oryndaluy sekıldı mäselelerdıŋ joqtyǧyn baiqadyq. Aita keteiık, «Şarapat» ortalyǧy zeinetkerlık jasqa tolǧan adamdardyŋ jäne I jäne II toptaǧy mügedekterdıŋ, jalǧyzbasty jäne tūraqty syrttan kütımdı talap etetın adamdardyŋ tūruyna arnalǧan. Mekemede 140 äiel adam, 200 er adam qyzmet alady. Odan bölek, «Astana qalasynyŋ Jūmyspen qamtu jäne äleumettık qorǧau basqarmasy» memlekettık mekemesınde «Äreketke qabıletsız azamattardyŋ qorǧanşylyq, qamqorşylyq, mülıktık jäne jeke mülıktık emes qūqyqtaryn qorǧau mäselelerı boiynşa qūqyqtyq keŋes beru künı» ıs-şarasyn ötkızdık.
Jiynǧa Astana qalasynyŋ Jūmyspen qamtu jäne äleumettık qorǧau basqarma basşysynyŋ orynbasary Erkebūlan Mälık jäne de zaŋger, är salanyŋ mamandary qatysty. Kezdesu barysynda mügedektık taǧaiyndaudaǧy qiyndyqtar, HQKO-larda qamqorşylardyŋ derekter bazasynyŋ bolmauy, mümkındıgı şekteulı azamattar üşın qalaaralyq kölık, temır jol, avia kassalarynda biletterdı satyp alu üşın onlain baǧdarlama äzırlenbegenı turaly aitty. Sondai-aq äreketke qabıletsızder üşın tūrǧyn üi qatynastary boiynşa NQA-ǧa tüzetuler engızu, diagnozdyŋ kürdelılıgıne bailanysty 2 toptaǧy mümkındıgı şekteulı azamattyŋ qamqorşysyna kütım boiynşa järdemaqy taǧaiyndau, qamqorşyǧa qalalyq kölıkte jol jüru jeŋıldıkterın beru, sanotorlyq-kurorttyq emdeu, invataksi jäne tūrǧyn üi mäselelerı talqylandy. Şara soŋynda qatysuşylarǧa qūqyqtyq keŋes berıldı.
Jaqynda Astanadaǧy Dostyq üiınde Mügedektıgı bar azamattardyŋ qūqyqtaryn qorǧauǧa bailanysty döŋgelek üstelge Mäjılıs deputaty Nūrlan Äuesbaev, Astana qalasy Bılım basqarmasy basşysynyŋ orynbasary Serık Ädılbaev, Astana qalasy Jūmyspen qamtu jäne äleumettık qorǧau basqarmasy basşysynyŋ orynbasary Erkebūlan Mälık, qalalyq Qoǧamdyq baqylau komissiiasynyŋ töraǧasy Marat Satarqūlov jäne basqa da sala mamandarymen bırge qatystym. Otyrys barysynda Erkebūlan Mälık bügıngı taŋda Astanada 34 myŋnan astam mügedektıgı bar adam tūratynyn atap öttı. Sondai-aq «Parlamentte ekınşı sessiia jūmysynyŋ basynan bastap «İnkliuzivtı Parlament» deputattyq toby qūrylǧan. Onyŋ basşysy – Mäjılıs deputaty Erlan Äbdiev. Memleket mügedekterdıŋ qūqyqtary turaly konvensiiany normalaryn ıske asyru boiynşa ülken jüielı jūmys jürgızude. Parlament jyl saiyn deputattardyŋ qatysuymen mügedektıgı bar adamdardyŋ ömır süru sapasyn jaqsartuǧa baǧyttalǧan zaŋdar qabyldauda. İnkliuziia sapasyn baqylau jäne jalpy mügedek adamdardyŋ ömır süru sapasyn jaqsartu maqsatynda «İnkliuzivtı Parlament» deputattyq toby qūryldy.
Bızdıŋ tarapymyzdan 2023 jyly mügedekterdıŋ qūqyqtaryn būzu turaly 15 ötınış qaraldy. Onyŋ ışınde medisinalyq qyzmet körsetudıŋ sapasyna qatysty 9 ötınış, mügedek balany arnaiy mektep-internatqa qabyldau turaly 1 ötınış, tūrǧyn üi alu problemalaryna qatysty 3 ötınış tüsken. Biyl elordada qaŋtar aiynda 49 ötınış kelıp tüstı. Onyŋ ışınde invataksi, mügedek jandardyŋ tūrǧyn üi ala almauy, atauly äleumettık kömekke jäne t.b. qatysty şaǧymdar bar. Osyndai şaǧymdar men ötınımder boiynşa qarqyndy jūmys jürgızıledı. Jalpy azamattar qūqyqtary men bostandyqtaryn qorǧaudaǧy mındetterımızdı abyroimen atqaru – bügıngı taŋdaǧy basty mındetımız.
Baian Jalmaǧanbetova,
Astana qalasy boiynşa Adam qūqyqtary jönındegı uäkıldıŋ ökıl
