Demalys kezınde barlyq ata-ananyŋ balalaryna bos uaqytyn ūiymdastyruǧa mümkındıgı joq. Mūndai balalar köbıne üide özımen-özı qalady. Osy uaqytta eresekter balanyŋ demalys kezınde bos uaqytyn qalai ötkızetını turaly oilanyp, äŋgımelesıp, olarǧa eresekter bolmaǧan kezde tuyndauy mümkın ärtürlı tötenşe jaǧdaida qauıpsız mınez-qūlyq erejelerın tüsındıruı kerek.
Eŋ maŋyzdy ereje – bala päterde jalǧyz qalǧanda, balanyŋ aluǧa bolmaityn barlyq närse qoljetımdı jerde bolmauy kerek. Päterde örttıŋ, su tasqynynyŋ jäne basqa da oqiǧalardyŋ bolmaşy mümkındıgın boldyrmau qajet.
Üiden ketıp bara jatyp, sırıŋke men ottyqty balalardyŋ qoly jetpeitın jerge qoiyŋyz. Sondai-aq ūşqyn şamdaryn, hlopuşkalar men şamdardy, janǧyş sūiyq zattardy (aseton, benzin, alkogol jäne t. b.) balalardyŋ qoly jetpeitın jerlerde saqtaŋyz. Balalarǧa otpen oinau olardyŋ ömırıne qauıptı ekenın tüsındırıŋız.
Balaŋyzǧa ört bolǧan jaǧdaida özın qalai ūstaǧan dūrys ekenın üiretıŋız. Ört kezınde sız dereu qūtqaru qyzmetıne – «101» nömırıne, «112» ūialy telefonynan qoŋyrau şalyp, körşılerıŋızdı kömekke şaqyryp, tez evakuasiialauyŋyz kerek. Bala sızben nemese jedel qyzmetpen (polisiia, jedel järdem, ört söndıru bölımı) tez bailanysa alatyn telefon nömırlerın köz köretın, yŋǧaily jerge jazu kerek.
Balalarǧa ört qauıpsızdıgı erejelerı turaly, sondai-aq ört nemese tütın bolǧan jaǧdaida özın qalai ūstau keregı turaly jiı aityŋyz. Ört bolǧan jaǧdaida, mümkın bolsa, dereu päterden şyǧyp, ört söndıruşılerdı telefon arqyly şaqyra alatyn körşılerge habarlasyŋyz. Eger tütın baspaldaq alaŋynan enıp ketse, onda eşqandai jaǧdaida esıktı aşuǧa bolmaidy, eresekterge qoŋyrau şalu kerek nemese balkonǧa şyǧyp, ötıp bara jatqan adamdardyŋ nazaryn audaru kerek.
Balalardy elektr symdary men rozetkalar qatty qyzyqtyrady. Bos elektr symdaryn jasyru jäne rozetkalarǧa ştepselderdı ornatu jetkılıksız. Sız balaǧa olardyŋ qauıp-qaterı turaly ünemı eske salyp, ony elektr qūrylǧylarymen dūrys jūmys ısteuge bırtındep üiretuıŋız kerek.
Balaŋyzben qauıpsızdık erejelerın saqtau jönınde ünemı äŋgımelesıp otyruǧa tyrysyŋyz. Olarǧa kışkentai emtihandar ūiymdastyryŋyz, qatelıkterdı bırge taldaŋyzdar, tyǧyryqtan şyǧudyŋ jolyn bırlesıp şeşıŋızder. Oqys oqiǧa oryn alǧan jaǧdaida ne ısteu keregın balalar kışkentai kezınen bılıp össe deimız.
Dariia BAIZULOVA,Astana qalasy TJD Almaty audany Tötenşe jaǧdailar basqarmasynyŋ bas mamany, azamattyq qorǧau leitenanty
