Baspasözdegı şirek ǧasyr baiany

Jurnalisterdıŋ köbın aqparat älemıne, ūly Abaişa aitsaq, öleŋge degen talas alyp keldı. Ärıptesımız Tölen Tıleubaidy da aqyndyq arman jurnalistikaǧa jeteledı. Joly bolyp, bügınde belgılı jurnaliske ainaldy. Ǧasyrlar toǧysynda söz maidanyna qoiyp ketken ol, mıne, şirek ǧasyr boiy qalamyn sıltep kele jatyr. Bırqatar basylymda aiqyn qoltaŋbasyn qaldyrdy. Al keiıngı 6 jyldan berı «Astana ­aqşamy» gazetınde şef-redaktor.

Student şaǧynan baspasözge aralasa bastady. 1-2-kursta oqyp jürgende «Qaraǧandy universitetı», «Aziia-Tranzit», «Şipager», «Ortalyq Qazaqstan», «Vzgliad» basylymdarynda maqalalary men alǧan sūhbattary jaryq kördı. E.Böketov atyndaǧy Qaraǧandy memlekettık universitetın üzdık diplommen bıtırgennen keiın «Sana» täuelsız aptalyǧyna qabyldandy. Eŋbek jolyn osy gazetten tılşı-saiasi şoluşy bolyp bastap, är jyldary respublikalyq «Aq jol, Qazaqstan», «Jas qazaq ünı», «Altyn orda» gazetterınıŋ Qaraǧandy oblysyndaǧy, Astana qalasyndaǧy menşıktı tılşısı boldy.

Jaŋa ǧasyr basynda «Astana aqşamy» gazetınde tılşı, «saiasat jäne qūqyq» bölımınıŋ meŋgeruşısı bolyp eŋbektengenı bar. Astanalyq basylymǧa 15 jyldan keiın qaityp keldı. Arada resmi mekemelerde (ūlttyq kompaniia, Ükımet keŋsesı) baǧyn synap kördı. Atap ait­qanda, «Qazaqstan temır joly» ŪK» AQ-tyŋ būqaramen bailanys basqarmasynyŋ aqparat-­saraptama bölımınıŋ bas mamany, QR Premer-mi­nistrı keŋsesınıŋ ükımettık basylymdar redaksiia­synda I sanatty maman boldy. Bıraq köp ūzamai süiıktı käsıbı – jurnalistikaǧa oraldy. Qazırgı qyzmetıne deiın «Jas qazaq» ūlttyq aptalyǧynda aldymen Astana qalasyndaǧy menşıktı tılşısı, keiın bas redaktordyŋ orynbasary bolyp jūmys ıstedı.

Qoǧamdyq-saiasi, äleu­mettık, el üşın, halyq üşın özektı taqyryptarǧa kelgende Tölen Zärubaiūlynyŋ jüirık qalamy jorǧalai ketedı. Osy uaqytqa deiın qazaq baspasözınde el ışındegı küiıp tūrǧan mäseleler köterudei-aq köterıldı. Köp ötkır maqala jazǧan jurnalister arasynda ärıptesımız de bar. Tölen kötergen bıraz mäsele bilık pen Prezident nazaryna ılıgıp, oŋ şeşım qabyldauyna äserın tigızdı. Mäselen, qūldyq, adam saudasy mäselesın jazyp kele jatqanyna 20 jyldan asty. Būl öz nätijesın berdı. Biylǧy 22 nauryzda Mäjılıs «Qazaqstan Respublikasyndaǧy adam saudasyna qarsy ıs-qimyl turaly» zaŋ jobasyn ekınşı oqylymda maqūldady. Senator Säule Ait­paevadan alǧan sūhbaty osy jyly tūrmystaǧy zorlyq-zombylyqpen küresuge baǧyttalǧan zaŋnyŋ qabyldanuyna yqpal ettı. Jaŋa zaŋ äielder men balalarǧa qatysty qylmys üşın jazany küşeitudı közdeidı.

Qoryqşy Erlan Nūrǧaliev brakonerlerdıŋ qolynan qaza tap­qanda, ärıptesımızdıŋ qalai küizelgenın öz közımızben kördık. Būl ölım Tölennıŋ jüregıne qatty batyp, seriialyq maqalalar jazuyna türtkı boldy. Qorytyndysynda Qylmystyq kodekske özgerıs engızılıp, elımızde zaŋsyz kiık atqan jäne bekıre tūqymdas balyq aulaǧan adamdarǧa jaza qataidy.

Biyl Nauryz meiramyn «Nauryznama» degen ataumen jaŋaşa formatta 10 kün boiy atap öttık. Būǧan Tölennıŋ «Astana aqşamy» gazetınde jaryq körgen «Nauryzdy jaŋaşa toilau nemese töl merekemızdı balalarǧa jaqyndatudyŋ joldary bar ma?», «Nauryzdyŋ nasihaty men naq sipaty», «Balalar Nauryzǧa nege qyzyqpaidy?» atty maqalalarynyŋ da ülesı bar dep esepteimız.

Biyl 2 aqpanda al­ǧaş ret elımızde Ūlttyq basylym künı atalyp öttı. Būl – osydan bır ǧasyr būryn «Qazaq» gazetınıŋ bırınşı sanynyŋ jaryq körgen künı. Osy mäselenı ärıptesımız baspasöz arqyly da, äleu­mettık jelı arqyly da bırneşe märte köterdı. Jurnalister men BAQ mäselelerın de Tölen bırneşe ret jazdy. Nätijesınde «Mass-media turaly» zaŋ äzırlendı. Būl qūjat Parlamenttıŋ qos palatasynda maqūldanyp, taiauda Prezidenttıŋ qol qoiuyna jıberıldı.

Eldegı baspana mäselesı, biylǧy su tasqynynan keiın anyqtalǧan eldegı su mamandarynyŋ tapşylyǧy problemasy da ärıptesımızdıŋ qalamyna ılıktı. Būl mäseleler boiynşa qazır tiıstı jūmys jürıp jatyr.

Astana qalasynda Tölegen Aibergenov atyndaǧy №16 orta mektep bar. Oqu ornynyŋ 30 jasynda qyrşyn ketken aqyn esımın ielenuıne de Tölennıŋ ülesı bar. Būl eŋbegı elenıp, osydan bırneşe jyl būryn «Tölegen Aibergenovke – 80 jyl» estelık medalımen marapattaldy.

Jalpy Tölen Zärubaiūlynyŋ şyǧarmaşylyq jetıstıgı az emes. «Şabyt-2003» şyǧarmaşyl jastardyŋ halyqaralyq fes­tivalınıŋ «Jurna­listika» atalymynyŋ bas jülde iegerı jäne «Ädebiet» nominasiiasynyŋ ­diplomanty atandy. Qazaqstan Respublikasy Parlamentı Mäjılısınıŋ «Söz şeberı-2019» res­publikalyq şyǧarmaşylyq baiqauynyŋ laureaty boldy. «Amanat mediasyilyǧy-2023» res­publikalyq baiqauynda «Elımızdegı reformalar turaly üzdık material» atalymynda top jardy. Būǧan qosa, ırılı-ūsaqty basqa da jetıstıkterı bar.

Qazaqstan Jurnalister odaǧynyŋ jäne «Bas redaktorlar kluby» qoǧamdyq bırlestıgınıŋ müşesı, aqparat salasynyŋ üzdıgı, jurnalist Tölen Tıleubaidy jūrt bıledı. Bolaşaqta ǧalym Tölendı tanuymyz ǧajap emes. Ärıptesımız M.Qozybaev atyndaǧy Soltüstık Qazaqstan universitetınıŋ ma­gistraturasyn üzdık bıtırdı. Akademiia­lyq därejesı – äleu­mettık ǧylymdar ma­gistrı. Jaŋa media baǧytynda ızdenıp, «Sifrlyq jolairyq: Qazaqstan gazetterınıŋ bügını men erteŋı» oqu qūralyn şyǧardy. Osy eŋbegınen būryn AQŞ-qa saparynan tuǧan «Alasapyran Amerika» jäne «Täuelsızdık – tūmarym» kıtaptary jaryq kördı.

Joǧaryda aqyndyq arman jurnalistikaǧa jetelegenın aittyq. Tölennıŋ öleŋderıne änder de jazyldy. Atap ait­qanda, belgılı kompozitor Ahmediia Esmūhanov onyŋ «Senıŋ beineŋ» jäne «Köktemgı elegiia» atty jyrlaryna äuen tudyrdy. Ärıptesımızdıŋ özı de «äu» deitın önerden qūralaqan emes. Mūny ūjymdyq basqosularda körıp jürmız.

Tölennıŋ prozaǧa da talasy bar. «Jaŋa astanaǧa qoş keldıŋ, qazaq jasy!» atty fantastikalyq äŋgımesı «Şabyt-2006» halyqaralyq festivalınıŋ üzdık ­diplomyn ielendı. «Aqböken jylaǧan tün» derektı äŋgımesı, «Aq kögerşın», «Gülsaranyŋ mahabbaty» atty äŋgımelerı baspasözde, internet basylymdarda jariialanyp, oqyrmannyŋ jaqsy baǧasyn aldy.

Mereilı beleske jetıp otyrǧan ärıptes­ke ädebiette de mol şyǧarmaşylyq tabys, körnek­tı jazuşy, Memlekettık syilyqtyŋ laureaty Tölen Äbdık sekıldı ataqty attasynyŋ jolyn tıleimız!