Biznes (aǧylş. busıness — käsıpkerlık, sauda-sattyq) — özıŋe de, elıŋe de ekonomikalyq tūrǧyda paidaly ıs, iaǧni jeke käsıpkerdıŋ ıskerlık qadamy. Ol biznestı qolǧa alǧan adamnyŋ bılımı men bılıgıne, ūstanymy men mınezıne tıkelei bailanysty jolǧa qoiylary dausyz.
Sondai-aq, eldıŋ, adamdardyŋ sūranysy men ūsynysyn esepke ala otyryp, ekonomikanyŋ barlyq salasyn damyta otyryp, biznesten tüsken tabystan salyq jäne taǧy da basqa alymdar töleu arqyly memleketke de paida keltırıp, elımızdı damytuǧa, halyq igılıgıne jaratyp, tūrǧyndarǧa äleumettık kömek körsetuge üles qosady. Qazırgı uaqytta Qazaqstanǧa ırı tabys äkeletın biznes qandai? Şaǧyn jäne orta biznestı jürgızgen jeŋıl me? Älde ırı biznes dūrys pa? Öndırıs pen önerkäsıptı jolǧa qoiu qiyn ba? Elımızde «BI Group», «Bazis-A» sekıldı ırı qūrylys kompaniialary men köptegen mūnai, metall öndırısı, t.b. salalardaǧy elge tanymal kompaniialardy aitpaǧanda, biznestıŋ basqa qandai türlerın damytyp, tabys tabuǧa bolady? Tabysty käsıpker retınde Qazaqstanda Bekman.Style brendınıŋ negızın qalaǧan, elımızde erlerge arnalǧan klassikalyq jäne stildı kiım ülgılerı industriiasyn jolǧa qoiǧan, būdan basqa da käsıpterın qosa alyp jüretın jas käsıpker Amanbek Maǧzūmhan «tabys kıltı – bılımdı, quatty, uaqytty basqara aluda» deidı.
Käsıp közın qalai tabu kerek?
2018 jyly telearnada jūmys ıstep jürgen kezınde Amalbekke käsıpkerlıkpen ainalysu turaly oi keledı. Käsıp jasauǧa sebep bolǧan «ailyqtan ailyqqa jetu» qiyndyǧy. Onyŋ üstıne taŋnan keşke deiın bır ailyqqa jūmys ısteu, jūmys uaqytyna bailanu jaǧy da erkındıktı jaqsy köretın oǧan ūnamaidy. Būl rette eŋ qolailysy – käsıp. Iаǧni, kez kelgen uaqytta tūryp-jürıp, özıŋe ūnaityn ıspen ainalysa alasyŋ. Biznes bastau ideiasyn aǧylşyn tılın üiretu kursynan bastaidy. Sebebı, aǧylşyn tılın mektepten jaqsy oqyp, üirendı. 9-synyptan bastap turistterge GİD bop qyzmet körsetken. Aǧylşyn tılın erkın meŋgergendıkten, ary qarai osy qabıletın monetizasiiaǧa ainaldyru kerek boldy. Söitıp, mekteptegı balalarǧa aǧylşyn tılın üiretetın kurs aşady… Oflain kurs aşyp, aǧylşyn tılın üiretıp jürgende aǧylşyn tılı boiynşa jaŋa ädısteme äzırlep, ony pocketbook formaty boiynşa basyp şyǧaru ideiasy oiǧa keledı. Sebebı, qazaq tıldı balalarǧa arnalǧan qosymşa bılım beretın aǧylşynşa-qazaqşa oqulyq pen qolaily sözdık tappaidy. Osydan keiın aǧylşynşa-qazaqşa Pocketbook sözdıkter men söilemder jinaǧyn şyǧarudy qolǧa alyp, daiyndap şyǧardy. Kıtaptyŋ erekşelıgı – pocketbook iaǧni, qalta kıtap. Kündelıktı ömırde qoldanylatyn sözder men söilemder qamtylǧan. Kez kelgen jerde özıŋızben bırge alyp, sözderdı, söz tırkesterın jattap jüruge yŋǧailanyp jasalǧan.
Bekman.Style brendı ideiasy qalai paida boldy?
«Bala kezımnen syrt kelbetıme män beremın, klassikalyq stilde sändı kiıngendı ūnatamyn. Bekman.Style brendı ideiasy osy hobbiımnen paida boldy desem bolady. 2021 jyly jūmys babymen jarty jyldai Türkiiada tūrdym. Ol jaqta erlerge arnalǧan kiım dükenderı köp, taŋdau da joǧary. Bızde er adamdar üşın qara, kök, sūr tüstı klassikalyq kostiumder «ämbebap garderob» sanalady ǧoi. Qyzmetke de, toiǧa da, ıskerlık kezdesulerge de sol bır kostiumdı kiıp bara beredı. Sondyqtan da qazaq jıgıtterın stildı kiındıru ideiasyn ıske asyrǧym keldı. Söitıp aldyn ala jospar jasauǧa kırıstım. Menıŋ jobama, josparyma aǧa-jeŋgem baǧyt-baǧdar berıp, qoldau körsettı. Erlerge arnalǧan Vekman.Style kiım salony osylai aşyldy» deidı keiıpkerımız, jas käsıpker Amalbek Maǧzūmhan.
Patentteu qiyn ba?
Ädette, patentteu jūmystary bırneşe aiǧa sozylady. İtaliia dizainerlerımen jūmys ısteitın, iaǧni, italiianşa sän ülgısın taŋdaǧan käsıpker, kiım tıgetın matalardy sol jaqtan aldyrady. Äzırge kiımder Türkiiada tıgıledı. Negızgı maqsat – matany da, kiım tıgu öndırısın de öz elımızde qolǧa alyp, otandyq önım etıp tolyǧymen «Made In KZ» taŋbasymen şyǧaru.
Biznes qandai qarajatty talap etedı? Tabys tabu kıltı nede?
Bırneşe elmen jūmys ısteitın ırı käsıp bastaǧanda, investorsyz, serıktessız jürgızu qiyn. Degenmen, sauatty käsıpker bırden ülken şyǧynǧa bel bumaidy. Naryqty zerttemei käsıp aşu köp şyǧyn äkeluı mümkın. Elımızde erler kiımınıŋ bırdı-ekılı brendterı bar. Baiqasaŋyz, şetelde stilistıŋ kömegıne köp jügınedı. Al bızde qalai? būl Stilisttıŋ kömegıne jügınu bızde telejürgızuşıler men öner adamdary, ne şou üşın qalyptasqan mädeniet dep qabyldanady. Bız osy stereotipten arylu üşın jūmys ısteimız. Vekman.Style kiım salonynda kiım ǧana satylmaidy, bızde tolyqqandy stil ūsynylady. Erler kiımı salonyna kelgen är tūtynuşyǧa arnaiy uaqyt bölıp, sändı, sapaly, trendtegı tüsterdı üilestıre otyryp, erekşe obraz ūsynamyz. Assortimenttıŋ joǧary boluyna köp män beremız. Bäsekelesterdı ūtatyn tabys kıltı osyndai erekşelıkte. Käsıbın dūrys jolǧa qoiyp, damytqan, tabysqa jetken adamdar bır ıske qarap qalmaidy. Būl rette joǧaryda atalǧan käsıpkerlık ıstermen qosa, qolǧa alǧan medisinalyq turizm, IT startap jobalary bar. «Eger dūrystap ızdenıp, oilanatyn bolsa, qarjy salmai-aq käsıp jürgızuge bolatyn mümkındıkter köp. Qazır jasap jatqan jobalarymnyŋ eşqaisysyna investisiia tartyp, aqşa qūiǧam joq. Eŋ maŋyzdy valiuta, tabys kıltı – adamnyŋ bılımı, energiiasy jäne uaqyty. Osy üş närsenı dūrys basqara alsaŋyz, jūmyskerlerıŋızdıŋ äleuetın (potensialyn) baǧalai alsaŋyz, ideialaryŋyzdy ötkıze alsaŋyz, kez kelgen käsıptı «0»-dan bastap ketuge bolady» deidı bırneşe biznes iesı Amalbek Maǧzūmhan.
Jetıstık. Jospar. Maqsat.
Eŋ ülken jetıstıgık – jaldamaly jūmystan şyǧyp, käsıpkerlıkke kelu. Käsıpkerlık jolda tabys pen jetıstıkke jetu tabandylyqty, tūraqtylyqty jäne ūzaq uaqytty talap etedı. Sondyqtan bizneste jetken jetıstık, taza alǧan bılımmen, bılıkpen, potensialmen ǧana ölşenıp, saralanady. Jaŋa ideialar ızdenısten tuyndaidy. Sondyqtan toqtausyz ızdenıste, käsıpkerler ortasynda bolǧan, türlı saladaǧy adamdarmen aralasqan dūrys. Marketinge qatysty, satuǧa qatysty, investisiiaǧa qatysty, jalpy biznes jürgızuge qatysty qandai aqparat bolsa, qarap-qamtyp jüruge tyrysu kerek. Kündelıktı ızdenıssız, ısıŋ alǧa jürmeidı. Onsyz önbeisız, öspeisız. Jeke käsıppen ainalysqannan keiın, özıŋnen köş ılgerı käsıpkerlerdıŋ täjıribesıne köŋıl bölgen, olardan aqyl-keŋes alǧan maŋyzdy. «Menıŋ ülgı tūtarlyq mentorlarym äzırge älemdık naryqta jürgen käsıpkerler. Aǧylşyn tılın bıletındıkten jasaǧan dünielerıne älemnıŋ közı jetken şeteldık biznesmenderdı onlain tyŋdaimyn, qaraimyn. Sebebı, olardan ainalysyp jatqan nişalarymyzdyŋ bız bılmeitın qūpiialaryn anyqtauǧa, ideialar aluǧa bolady. Google, YouTube «jol sılteidı», ızdegen keregımdı tabamyn. Bäsekelesterımızdı zerttei otyryp, jaŋaşyl ideialarymyzdy naryqqa engızemız» deidı jas käsıpker. Jospar – jaŋa biznes ideialar men jaŋa jobalardy qolǧa alyp, naryqta jaŋa qyzmet türlerın ūsynu. Maqsat – jūmys oryndaryn aşyp, el jastaryn jūmyspen qamtu. Olardy bizneske baulu, söitıp, elımız ekonomikasynyŋ damuyna üles qosu.
Rasynda, biznespen ainalysatyn käsıpker naryqtaǧy derekterdı zerdeleu, ekonomikalyq prosesterdı josparlau jäne boljau, bastaityn ısınıŋ tiımdılıgın jan-jaqty taldau, jobalau arqyly şeşım qabyldaǧanda ǧana jetıstıkke jetpek.
Aianhan Ümbet,
Astana IT University 2 kurs studentı
