Düniejüzılık mamandardyŋ zertteuı boiynşa älemde bedeulık körsetkışı joǧarylap barady. Ärbır besınşı jäne altynşy otbasy osy mäselemen betpe-bet kezdesedı eken. Sebebı adamdardyŋ ömır süru salty, tamaqtanuy, ömırde kezdesetın türlı jaǧdailar (stress, depressiia), ekologiianyŋ naşarlauy jäne taǧy basqa mäseleler tıkelei äser etedı. Degenmen, medisina salasyndaǧy jetıstık bedeulık mäselesın qoldan ūryqtandyru arqyly şeşuge mümkındık berude. Osy rette Ana men bala ūlttyq ortalyǧynyŋ joǧarǧy sanatty reproduktolog därıgerı, «Reproduktivtı densaulyq» baǧdarlamasynyŋ meŋgeruşısı Kim Vladimir Viktorovichpen äŋgımelesken edık.
– Vladimir Viktorovich, säbi süigısı kelgen ata-anaǧa quanyş syilap jürgen jansyz. Jalpy, qūtydaǧy balany qūrsaqqa salyp beru prosesı qalai jüredı?
– Eko prosedura, negızınen, 6 kezeŋ boiynşa jürgızıledı. Bırınşı kezeŋde analyq bezdı gormonaldy stimuliatorlarmen bırneşe jūmyrtqanyŋ jetıluın yntalandyramyz. Iаǧni, 6-dan 15-ke deiın jūmyrtqanyŋ jetıluı jetkılıktı. Ekınşı kezeŋ analyq bezden jūmyrtqa alu, būl analyq bezderdıŋ transvaginaldy punksiiasyna operasiia jasau arqyly jasalady. Al üşınşı kezeŋde jūmyrtqany ūryqtandyramyz. Ol klassikalyq nemese ICSI ädısımen jasalady. Törtınşı kezeŋde belgılı bır temperaturalyq rejimde arnaiy inkubatorlar jaǧdaiynda embriondardy ösıremız. Sonymen qatar, embriondardy ırıkteu jürgızıledı. Onyŋ sapasy jaǧynan eŋ jaqsysy alynady. Soŋǧy besınşı kezeŋ – embriondardy tasymaldau. Arnaiy kateterdıŋ kömegımen taŋdalǧan eŋ jaqsy embriondar jatyr quysyna engızıledı.
– Baǧdarlamaǧa şeteldıkter de qatysa ala ma?
– Soŋǧy 4 jylda EKO baǧdarlamalary tek Qazaqstan azamattaryna ǧana jürgızıldı.
– Qoldan ūryqtandyru üşın äieldıŋ jasyna şekteu bar ma?
– Ondai şekteu joq. Bıraq egde jastaǧy äiel denesınıŋ funksionaldyq mümkındıkterınıŋ tömendeuıne bailanysty reproduktivtı funksiialar tausylady nemese jüktılık ana men balanyŋ densaulyǧyna qauıp töndıruı mümkın. Osy jaǧdaida ǧana EKO prosedurasynan bas tartylady.
– Erkek bedeu bolsa ūryq donory kömekke keletını belgılı. Qazırgı taŋda donor qandai kriteriiler boiynşa taŋdalady?
– Ūryq donoryn jasyryn nemese jasyryn emes taŋdauǧa bolady. Olarǧa qoiylatyn talap Densaulyq turaly kodekstıŋ 148-babynda aiqyndalǧan. Iаǧni, Qazaqstan Respublikasynyŋ on segız jastan otyz bes jasqa deiıngı, fizikalyq jäne psihikalyq sau, medisinalyq-genetikalyq tekseruden ötken azamattardyŋ donor boluǧa qūqy bar. Negızınen, jaqyn tuystary būl – jynys jasuşalarynyŋ donorlyǧyna eŋ jaqsy ümıtkerler.
– Osy salada qandai zamanaui tehnologiialar sūranysqa ie?
– Qazır EKO ädısınıŋ özı bedeulıktı emdeude joǧary sūranysqa ie tehnologiia bolyp otyr. Qazırgı tehnologiialardyŋ ışınde jynys jasuşalary men embriondarǧa qatysty kriotehnologiiany qoldanu keŋeidı. Sondai-aq embriondardy genetikalyq testıleu arqyly tūqym qualaityn aurulary bar balalardyŋ tuyluyn boldyrmauǧa bolady.
– Qoldan ūryqtandyru kezınde qandai asqynular nemese qauıpter boluy mümkın?
– EKO prosedurasynyŋ eŋ qauıptı asqynuy – analyq bezdıŋ giperstimuliasiia sindromy. Degenmen, giperstimuliasiianyŋ auyr türlerınıŋ sany aitarlyqtai tömendedı. Būǧan zamanaui gormonaldy preparattardy qoldanu, eko prosesınde alynǧan barlyq embriondardy kriokonservasiialau, sodan keiın yntalandyrylǧan analyq bezder azaiǧan kezde osy embriondardy alys siklderge auystyru arqyly qol jetkızıledı. Sondai-aq bırneşe jäne ektopiialyq jüktılıktıŋ paida bolu qaupı bar. Mūndai jüktılıktıŋ sanyn azaitu üşın bız tek bır embriondy tasymaldauǧa jäne embriondy tasymaldau tehnikasyn jetıldıruge tyrysamyz.
– Äielderdı osy proseske daiyndau kezınde psihologiialyq qoldau bola ma?
– «Bedeulık» diagnozy erlı-zaiyptylardy sozylmaly küizelıske äkep soqtyrady. Sondyqtan olarǧa keŋes beru jäne emdeu prosesınde baqylau jürgızıledı. Eger psihologiialyq būzylular arnaiy emdeudı qajet etse, bız psihoterapevtıŋ kömegıne jügınemız.
– Qoldan ūryqtandyru kezınde etikalyq jäne qūqyqtyq aspektıler qandai, prosedura barysynda qanşalyqty eskerıledı?
– Bızdıŋ eldegı kömekşı reproduktivtı tehnologiialardyŋ barlyq ädısterı resmi türde tanylǧan jäne rūqsat etılgen. Tehnologiialardy qoldanu halyq densaulyǧy jäne densaulyq saqtau jüiesı, neke jäne otbasy turaly kodekstermen, densaulyq saqtau ministrlıgınıŋ būiryqtarymen retteledı.
– Aldaǧy uaqytta EKO salasyndaǧy tehnologiialardy damytudyŋ bolaşaǧy qandai boluy mümkın?
– Aldaǧy uaqytta embriologiiada embriondy standarttalǧan taŋbalau, embriondardyŋ genetikalyq jıkteluı üşın jasandy intellekttı qoldanady. Al bolaşaqta embriondardy implantasiialau jäne jasandy jatyrdy qūru kezınde jatyr quysynda bolatyn prosesterdı bıluge bolady.
– Qazaqstanda qoldan ūryqtandyrudyŋ qūny basqa eldermen salystyrǧanda qoljetımdı deidı. Būǧan qandai faktorlar äser etu mümkın?
– Ärine, tömen. Mūny basqa elderge qaraǧanda medisinalyq qyzmetkerlerdıŋ jalaqysynyŋ tömendıgımen bailanysty deuge bolady.
– Ädette EKO prosedurasyna daiyndalu, emdeudıŋ özı jäne baqylau qanşa uaqytty alady?
– Erlı-zaiyptylardy tekseruge jäne daiyndauǧa standartty türde 1-2 ai ketedı. Al şeteldık pasientter üşın qaşyqtyqtan keŋes beru ädısterı qoljetımdı. Eger olar tūrǧylyqty jerı boiynşa tekseruden ötse, onda bızde 1 aimen şekteledı.
– EKO-nyŋ sättı ötuıne qanşalyqty kepıldık bere alasyzdar?
– Köptegen medisinalyq patologiialar siiaqty, EKO prosedurasy jüz paiyz kepıldık bere almaidy. Köbıne, terıs nätijenı boljai alamyz. Jalpy, bızdıŋ ortalyqta konsultasiialyq-diagnostikalyq şaralardan bastap bosanuǧa deiın joǧary qyzmet körsetedı.
Gülmira AIMAǦANBET
