Bügınnen bastap Qazaqstanda veip, oǧan arnalǧan hoş iıstendırgışter men sūiyqtyq äkeluge, satuǧa jäne taratuǧa tyiym salyndy, dep habarlaidy astana-akshamy.kz
Aita ketu kerek, būl şekteu hitter nemese temekı qyzdyru jüiesıne (IQOS, GLO, PLOOM, iFuse) qatysty emes. Tyiymnyŋ negızgı sebebı — öskeleŋ ūrpaqtyŋ densaulyǧyn saqtau.
QR Densaulyq saqtau ministrlıgınıŋ mälımetınşe, 11 men 15 jas aralyǧyndaǧy jasöspırımderdıŋ şamamen 10% tūraqty türde veip tartady.
Qazaqstan balalar qory jürgızgen zertteu körsetkendei, almatylyq 21 jasqa deiıngı jasöspırımder men jastardyŋ 80,5 paiyzy, astanalyq osyndai jasöspırımderdıŋ 83,3 paiyzy apta saiyn veip satyp alady. Būl atalǧan jaman ädettıŋ jastar arasynda öte tanymal ekenın körsetedı.
Qoǧamdyq saiasat institutynyŋ äleumettık zertteuıne sensek, ärbır törtınşı qazaqstandyq elektrondy temekı, veip pen sintetikalyq esırtkı qoldanudyŋ artqanyna alaŋdaidy. Taldau būl mäselege qatysty alaŋdauşylyqtyŋ artqanyn körsettı: 2023 jyly qaraşada 15,6%-dan 2024 jylǧy mamyrda 23,7%-ǧa deiın ösken.
Jasöspırımder arasynda elektrondy temekı qoldanudyŋ ösuı jahandyq problema bolyp otyr.
Älemde mynadai tendensiia baiqalady:
— Veip şegetın jasöspırımder sany artty. 2017 jyldan 2022 jylǧa deiın Kanada men Angliiada elektrondy temekı tūtynatyn 16-19 jas aralyǧyndaǧy jastardyŋ sany säikesınşe 2 jäne 3 ese ösken. AQŞ-ta 2011-2019 jyldar aralyǧynda orta jäne joǧary synyp oquşylary arasynda elektrondy temekı şegu 17-18 ese artty.
— Elektrondy temekı jastar arasynda dästürlı temekıge qaraǧanda keŋ taraǧan. Düniejüzılık densaulyq saqtau ūiymynyŋ mälımetınşe, 15 jasar ärbır üşınşı jas (32%) elektrondy temekını qoldanyp körgen, al ärbır törtınşısı (25%) kädımgı temekını tartyp körgen.
Jasöspırımder arasynda veip qoldanudyŋ tanymaldyǧynyŋ artuyna bailanysty köptegen elder elektrondy temekıge tyiym saldy:
- Taiau Şyǧys (Bahrein, İrak, İran, İordaniia, Katar, Livan, Oman, Siriia, Türkiia) — elektrondy temekınıŋ kez kelgen türın äkeluge jäne satuǧa tyiym salǧan.
- Europa — qyzdyrylǧan temekı önımderınde hoş iıstendırgış paidalanuǧa tyiym saldy.
- Australiia — qūramynda nikotin bar elektrondy temekını zaŋdy türde qoldanu üşın därıgerdıŋ reseptı qajet.
- Braziliia — elektrondy temekı şegu qūraldaryn öndıruge, importtauǧa, ötkızuge, taratuǧa, saqtauǧa, tasymaldauǧa jäne jarnamalauǧa tyiym salynǧan.
- Ündıstan — elektrondy temekı öndıruge, importtauǧa, tasymaldauǧa, satuǧa jäne taratuǧa tyiym salyndy.
- Qyrǧyzstan — şegılmeitın temekı jäne qūramynda nikotin bar şegılmeitın temekı önımderdı öndıruge, äkeluge, ainalymyna tyiym salynǧan.
- Singapur — temekı şegudı imitasiialaityn kez kelgen qūrylǧyny äkeluge, satuǧa, taratuǧa, satyp aluǧa, saqtauǧa jäne paidalanuǧa tyiym salynǧan.
- Türkımenstan — elektrondy temekı satuǧa tyiym bar.
- Ukraina — temekı jäne elektrondy sūiyqtyqty satuǧa, öndıruge jäne importtauǧa tyiym salynǧan.
Osylaişa Qazaqstandaǧy tyiym halyqtyŋ densaulyǧy men äsırese jastardy qorǧau müddesı üşın elektrondy temekını retteudıŋ jahandyq ürdısın körsetedı.
Eske sala keteiık, taiauda Memleket basşysy veipke tyiym salatyn zaŋǧa qol qoiǧan edı.
Suret: Pexels
