Älemdı tek qana töl önerımızben taŋǧaldyra alamyz. Elımızge turisterdı tartudyŋ da bırden-bır tetıgı – tarihy tereŋ, mäiektı mädenietı bar ūlt ekenımızdı tanytatyn nysandardy salu. Äsırese, mūndai nysandar el jüregı sanalatyn elordada bolǧany läzım. Juyrda Astana qalasy Qoǧamdyq keŋesınıŋ turizm mäselelerı talqylanǧan otyrysynda keŋes müşesı Tölegen Quanyşev elorda ırgesındegı Qosşy qalasyndaǧy ūlttyq aspaptar muzeiın bas qalaǧa köşıru mäselesın köterdı. Būl ūsynysty ärıptesterı qoldady.
– Qazır Qosşy qalasynda qolynda 1500 ūlttyq aspap ūstap otyrǧan ınımız bar. Sony alaqandai, quyqtai jerde saqtap otyr. «Astana» äleumettık-käsıpkerlık korporasiiasy arqyly bas qaladan ädemı jerdı tauyp, sol aspaptardy ornalastyryp, nege turistık ortalyqqa ainaldyrmasqa? – deidı Tölegen Quanyşev.
Almaty qalasynda Yqylas atyndaǧy halyq muzykalyq aspaptar muzeiı bar. Būl mädeni oşaqtyŋ negızın körnektı memleket qairatkerı Özbekälı Jänıbekov qalady. Sony eske salǧan Astana qalasy Qoǧamdyq keŋesınıŋ töraǧasy Zulfuhar Ǧaiypov osy ülgımen elordada da muzei aşylsa, turisterdı tartuǧa ülken septıgın tigızedı dep esepteidı.
Jiynda Astana qalasy İnvestisiialar jäne käsıpkerlıktı damytu basqarmasy basşysynyŋ orynbasary Quanyş Saparov būl mäselenı qarastyruǧa uäde berdı. Aitqandai, «Astana aqşamy» gazetı elordada ölketanu muzeiın aşu mäselesın bırneşe ret köterdı. Quanyş Saparovtyŋ aituynşa, būl mäsele qazır tiıstı organdarda jan-jaqty talqylanyp jatyr.
– Şynymen Astana qalasynyŋ tarihi-ölketanu muzeiı boluy kerek. Būl nysan qalanyŋ keşegısınen syr şertıp, bügının tanystyrady. Osy mäsele bır jaqty bolǧannan keiın qalanyŋ Qoǧamdyq keŋesınıŋ talqylauyna şyǧaramyz, – deidı basqarma basşysynyŋ orynbasary.
Ekspedisiialyq zertteuler arqyly türkı tıldes halyqtardyŋ muzykalyq aspaptaryn qazaqtyŋ muzykalyq aspaptarymen bailanystyra otyryp, ǧylymi jūmystar jürgızıp, jinaqtauda. Jeke qorynda 1600-den astam aspap jinaqtalyp, Qosşy qalasynda aşylǧan ūlttyq muzykalyq interaktivtı muzeiınde saqtaluda
Astana qalasy Qoǧamdyq keŋesınıŋ müşesı Tölegen Quanyşevtıŋ pıkırınşe, kırme mädeniettı köp nasihattaimyz. Ūlttyq mūrany därıpteu jaǧy jetkılıksız bolyp otyr.
– Otyz jylda talai eldıŋ mädenietın därıptep, mädeni oşaqtardy salyp jatyrmyz. Elordada «Astana Opera», «Astana Balet» teatrlary aşyldy. Kezınde ūlttyq naqyşta teatr tärızdı «Tılep qobyz» saraiy salyndy. Bıraq qazır būl nysan özınıŋ naqty funksiiasyn atqarmai otyrǧan sekıldı. Endı ūlttyq naqyştaǧy mädeniet ortalyǧyn aşatyn kez keldı. Būl mäsele şegıne jettı. Basqa ūlttardy qarasaq, mysaly, Äzerbaijan elıŋdegı ūlttyq ortalyq körgen adamdy taŋǧaldyrady. Bızder nege osy jolmen jürmeimız? Öŋırler Astanaǧa qarap boi tüzeidı. Bızder bastasaq, būl el boiynşa qarqyn alyp ketedı, – deidı Tölegen Quanyşev.
Qosşy qalasyndaǧy ūlttyq muzykalyq interaktivtı muzeiıne kelsek, būl mädeni oşaq byltyrǧy jazda atalmyş şahar äkımdıgınıŋ qoldauymen jergılıktı mädeniet üiınıŋ janynan aşyldy. Onda ūlttyq aspaptardy jasaityn şeberhana da jūmys ısteidı. Muzeidıŋ jetekşısı Azamat Baqiiany keşegı Bolat Sarybaevtyŋ ızbasary dep atasaq ta bolady. Sebebı ol – qazaqtyŋ ūmyt qalǧan aspaptaryn zerttep, qaita jaŋǧyrtyp otyrǧan azamat. Käsıbi muzykalyq bılım alyp, Qūrmanǧazy atyndaǧy Qazaq ūlttyq konservatoriiasyn «Folklorlyq aspaptar» mamandyǧy boiynşa tämamdady, öner bakalavry därejesı bar. Bılımın jetıldıru maqsatynda Almaty qūrylys jäne käsıptık kolledjınde «Aspap jasauşy şeber» mamandyǧy boiynşa oqydy.
Ekspedisiialyq zertteuler arqyly türkı tıldes halyqtardyŋ muzykalyq aspaptaryn qazaqtyŋ muzykalyq aspaptarymen bailanystyra otyryp, ǧylymi jūmystar jürgızıp, jinaqtauda. Jeke qorynda 1600-den astam aspap jinaqtalyp, Qosşy qalasynda aşylǧan ūlttyq muzykalyq interaktivtı muzeiınde saqtaluda. Aspaptar qatarynda şertpelı ışektı aspaptar: şerter, üş ışektı dombyra, şıŋkıldek. Ürlemelı aspaptar: uıldek, tastauyq, üskırık, qossairauyq, sazsyrnai. Şaiqas kezınde jäne aŋşylyqta qoldanylatyn aspaptar: kernei, ūra, būǧyşaq, müiız syrnai. Sybyzǧy türlerı: jez sybyzǧy, qurai sybyzǧy, aǧaş sybyzǧy, qylqobyz, orteke basqa da köptegen aspaptar bar.
Muzei aşylǧan künnen Qosşy qalasynyŋ turistık äleuetınıŋ artuyna ülken ülesın qosyp otyr desek, qatelese qoimaspyz. Elordadan ziialy qauym ökılderı atalmyş muzeige jiı barady. Mäselen, künı keşe ǧana memleket jäne qoǧam qairatkerı Alihan Baimenov baryp kördı. «Ǧajap äser alyp qaittyq. Qorda belgılı, tanymal aspaptardyŋ aluan türımen qatar qoldanystan şyǧyp, ūmytyla bastaǧan aspaptar da jinaqtalǧan eken. Mysaly, men üşın barbyt, doŋyzqauaq, qazaq kerneiı sekıldı aspaptar taŋsyq boldy» dep jazdy ol Facebook-tegı paraqşasynda.
Azamattan muzeidı elordaǧa köşıru turaly Astana qalasy Qoǧamdyq keŋesınde aitylǧan ūsynysqa pıkırın sūradyq. «Men Qosşy qalasyna ornalastym. Öte berekelı jer, jaqsy jūmys ıstep jatyrmyn. Barlyq jaǧdai jasalǧan, temperatura, ylǧaldyq degendei bärı saqtalǧan» degen onyŋ sözınen yqylasty emes ekenın aŋǧardyq.
Aitpaqşy, Erkeǧali Rahmadiev atyndaǧy Memlekettık akademiialyq filarmoniiasyna qarasty «Saryarqa» folklorlyq ansamblı, osy öner ūjymynyŋ körkemdık jetekşısı Toǧjan Jahin bılım oşaqtarynda «Ūlttyq aspaptar älemıne saiahat» därısın ötkızıp jür. Elordada ūlttyq aspaptar muzeiı bolsa, būl ısı ılgerırer edı dep esepteimız. Qalai degenmen, Astanaǧa osyndai muzei kerek. Tiıstı mäsele köterıldı. Endı Qosşy qalasynan daiyn muzei elordaǧa köşırıle me, joq tyŋnan aşyla ma uaqyt körseter. Bır anyǧy, osyndai nysannyŋ paidasy bolmasa, ziiany bolmaidy.
