Esıl audanyndaǧy eŋselı ıster

Astanadaǧy eŋ jyldam damyp kele jatqan audannyŋ bırı – Esıl. Qūrylǧanyna 15 jyldan asyp barady. Jalpy aumaǧy 200,22 şarşy kilometrdı qamtityn audan halqynyŋ sany bügınde 240315 adamdy qūrap otyr. Gazetımızdıŋ osy sanynda elordany körkeituge eleulı üles qosyp jürgen audannyŋ äleumettık-ekonomikalyq damuy men tynys-tırşılıgıne toqtalǧandy jön kördık.

Bügınde Esıl audany qarqyndy damyp keledı. Äsırese soŋǧy jyldary tūrǧyndar sanynyŋ tez ösuıne bailanysty qolaily ömır süru üşın barynşa jaǧdai jasalyp, äleumettık nysandar salynuda. Saiabaqtar men tynymbaqtar sany artyp, joldar men köşeler abattandyryluda. Alda atqarylar mındet te auqymdy.

Ainalany tazartu – basty nazarda

Esıl audany – elımızdıŋ äkımşılık ortalyǧy, halyq­aralyq delegasiialardy kütetın jäne maŋyzdy jiyndardyŋ ötetın orny. Sol sebepten audannyŋ sanitarlyq tazalyǧy qala jäne audan äkımşılıgınıŋ basty nazarynda. Būl baǧyttaǧy sanitarlyq jūmystardyŋ kündelıktı jürgızıluı de sondyqtan. Tızbektesek, audanda aialdamalardy, qoǧamdyq därethanalardy, köpırlerdı, qorşaulardy juyp-tazalau ıs-şaralary kündelıktı atqarylyp keledı. Sondai-aq aulalardy, halyq demalatyn oryndardy, zirattardy sypyryp, qoqys şyǧaru jūmystary da toqtausyz jürgızılıp jatyr. Sonyŋ ışınde audannyŋ ǧana emes, bükıl elordanyŋ betke ūstar demalys orny – Botanikalyq saiabaqta da köktem bastalǧaly sanitarlyq tazartu men jasyl jelekterdı ­suaru jūmystary jalǧasyp keledı. Jalpy osy jazda Botanikalyq saiabaq erekşe güldenbek. Sebebı biyl būl aumaqty tolyǧymen jaŋartu közdelgen. Atap ait­qanda, velosipedke jäne jügıruge arnalǧan joldar, sport alaŋdary, oryndyqtar, balalar alaŋqailary, jaryqşam baǧandary tolyǧymen kürdelı jöndeuden ötedı. Būǧan deiın tūrǧyndardyŋ ötınışı boiynşa ortalyq kıreberıs qosymşa pandustarmen jabdyqtalǧan bolatyn.

Atadan mal qalǧanşa – tal qalsyn

Tūrǧyndar arasynda ekomädeniet qalyptastyru jäne qorşaǧan ortaǧa ūqypty qarauǧa baulu maqsatynda audanda tūrǧyndardyŋ qatysuymen türlı ıs-şara ötedı. «Atadan mal qalǧanşa – tal qalsyn» deidı halyq danalyǧy. Ataly sözdı künı keşe elordalyq 10 otbasy öz deŋgeiınde oryndady. Jas otbasylar Memleket basşysynyŋ tapsyrmasyna jäne Halyqaralyq otbasy künıne orai Abu-­Dabi Plaza janyndaǧy saia­baqta 10 tüp şyrşa aǧaşyn otyrǧyzdy. Is-şarany Esıl audany äkımdıgı men Amanat partiia­synyŋ Esıl audandyq filialy bırlesıp ūiymdastyrdy.

Auqymdy tal egu jūmystary «Baǧystan» tūrǧyn üi keşenı maŋynda da öttı. «Taza Qazaqstan» ekologiia ailyǧy aiasynda būl aumaqqa 500 tüp şyrşa jäne qaraǧaş otyrǧyzyldy. Sonymen qatar atalǧan aksiia aiasynda Esıl audanyndaǧy Qarasu özenı jäne Nūra-Esıl arnasy jaǧalaularynda senbılıkter ötıp, jaǧajai maŋy qoqystan tazardy. Qarasu özenı boiyna «Möldır būlaq» ekoaptalyǧy aiasynda memlekettık mekemelerdıŋ 400-den astam qyzmetkerı senbılıkke şyǧyp, jaǧajaidy «demalys» qaldyqtarynan tazartty. Nūra-Esıl arnasy da aksiia bastalǧanda qoqysqa toly edı. Sol sebeptı audan äkımdıgı bırneşe märte tazalyq aptalyǧyn ötkızıp, aumaqty qoqystan tübegeilı tazartty. «QazMūnaiGaz» ūlttyq kompaniiasy ekoailyqqa belsene atsalysyp, ekı apta boiy senbılıkke 200-den astam qyzmetker şyǧarǧan eken. Al «Jasyl aimaq» aptalyǧy aiasynda atalǧan kompaniia Esıl audanynda 600 tüp aǧaş otyr­ǧyzdy. Onyŋ 400-ı №75 mekteptıŋ aumaǧynda, al 200-ı Äbış Kekılbaev köşesınıŋ jiegınde boi köterdı. Türlerın atap ait­saq, şyrşa, qaiyŋ, üieŋkı, alma, almūrt, qaraǧaş jäne linden aǧaştary. Sonymen qatar «Samūryq Qazyna» AQ 2000 qyz­metkerımen Prezidenttık saiabaq aumaǧyn köktemgı qoqystan tazartty, keiınnen däl osy saia­baqta Esıl audanynyŋ äkımdıgı men BI group holdingı bırlesıp, tūrǧyndar arasynda ekomädeniet qalyptastyruǧa baǧyttalǧan jalpyhalyqtyq piknik pen kinokörsetılım ötkızdı. Sonyŋ negızınde elordanyŋ myŋǧa juyq tūrǧyny men qonaǧy Prezidenttık saiabaq aumaǧynda otbasymen piknikke şyǧyp, taza auada, tabiǧat aiasynda qyzyqty uaqyt ötkızdı. Al balalar üşın arnaiy akvagrim suretşılerı, siqyrşylar men animatorlar jūmys ıstedı. Piknik soŋynda tūrǧyndar saiabaq aumaǧyn qoqystan tazartyp, keşkısın «Hatiko» filmın jäne «Mulan» multfilmın tamaşalady. Jalpy «Taza Qazaqstan» ekoailyǧy aiasynda BI group holdingı Esıl audanynda bırneşe auqymdy ıs-şara ötkızdı, olar: jalpyhalyqtyq piknik, kinokörsetılım, sonymen qatar Botanikalyq baqtaǧy jappai ioga sabaǧy men aşyq aspan astyndaǧy karaoke.

«Taza Qazaqstan» ailyǧy aiasyndaǧy sanitarlyq tazalyq jūmystarynyŋ negızgısı – rūqsat etılmegen poligondardy joiu. Audan aumaǧynda stihiia­lyq poligondardyŋ 6 uchaskesı bar. Olardaǧy qoqys kölemı 50000 tonnadan asady. Qazırgı uaqytta Jetisu Aqsu TK maŋyndaǧy uchaskenıŋ qoqysy şyǧarylyp jatyr.

Audandaǧy ajarly aulalar

Tūrǧyndardyŋ seruendep, demalatyn oryndarynyŋ qatarynda özderı tūratyn aula-­aumaqtary da bar. Sondyqtan Esıl audany äkımdıgınıŋ aldyna qoiǧan mındetınıŋ bırı – aulalardyŋ jai-küiın retteu. Būl maqsat, säikesınşe, bügınderı oryndalyp jatyr. Esıl audany äkımı Därmeniiar Qydyrbekūlynyŋ aituynşa, qazırgı uaqytta audan aumaǧynda 342 aula bar. Onyŋ 85 paiyzy tūrǧyndar talabyna sai abattandyrylǧan, iaǧni 293 aula jöndeudı qajet etpeidı, tek 49 aulaǧa abattandyru jūmys­taryn jürgızu qajet.

Atqarylǧan jūmystarǧa toqtalsaq, Esıl audanynda aǧym­daǧy jyly 7 aulada jöndeu jäne qalpyna keltıru jūmystary jürgızıldı. Kei aulalardyŋ sport alaŋdaryna jaŋa tartan töselse, keibırınde balalar oiyn alaŋdary boialyp, qiraǧan oryndyqtary auystyryldy. Sondai-aq biyl «Halyq qatysatyn biudjet» jobasy aiasynda audanda 4 aula qaita jöndeuden ötıp, tolyqtai jaŋarady. Jalpy «Halyq qatysatyn biudjet» jobasy boiynşa Esıl audany tūrǧyndarynan 30 ötınış qabyldanǧan edı. Onyŋ 11-ı, erejege säikes, dauys beruge jıberılıp, nätijesınde eŋ köp dauys jinaǧan 4 joba biyl ıske asady. Olar: Almaty köşesı, 13-üi nemese «Otandastar» tūrǧyn üi keşenı tūrǧyndarynyŋ «Otandastar TK aulasyn abattandyru» jobasy; Saraişyq köşesı, 5/1-üi tūrǧyndarynyŋ «Balalar alaŋy men aula aumaǧyn qaita qūru» jobasy; Qabanbai batyr daŋǧyly, 42-üide ornalasqan «İnfiniti-2» TK tūrǧyndarynyŋ «Baqytty balalyq şaq» jobasy jäne Qabanbai batyr daŋǧyly, 40-üidegı «İnfiniti-1» TK tūrǧyndarynyŋ jobasy.

– Bız aula aumaqtary men qoǧamdyq keŋıstıkterdı auqymdy abattandyru jūmystaryn jalǧastyrudamyz. Mūnyŋ bärı audan tūrǧyndary men qonaqtaryna qolaily orta qalyptas­tyru, uaqytty tiımdı ötkızu, belsendı sport türlerımen ainalysuy üşın jasalyp otyr. Sonymen qatar būl aula körkı men qauıpsızdıgın arttyrady, – dedı audan äkımı.

Tılge tiek etsek, abattandyrylǧan aulalarda jaŋa oiyn jäne sport trenajerlerı ornatylyp, alaŋdarǧa rezeŋke tösenışter töseldı. Balalar oinaityn aulalar şarbaqtarmen qorşalyp, türlı tüstı boiaularmen ärlendı. Kürdelı jöndeuden ötken aulalardaǧy balalar oinaityn türlı tüstı qondyrǧylardy, qūm töselgen alaŋdardy, asfalttalǧan jaiau jürgınşıler joldaryn körgen saiyn köŋılıŋız tolyp, qalamyzdy kögaldandyru jäne körkeitu maqsatynda, şyn mänınde, auqymdy jūmystar atqarylyp jatqanyna täntı bolasyz.

Köşeler jaryqpen körıktı jäne qauıpsız

Esıl audanynda jaryqtandyrylǧan köşelerdıŋ qatary jyldan-jylǧa köbeiıp keledı. Audannyŋ kommunaldyq qyzmetterı tūraqty negızde qysqa tūiyqtalulardy joiu, ısten şyqqan şamdardy, kabelderdı auystyru, jaŋa baǧandardy ornatu jūmystaryn jürgızude. Özderıŋız bıletındei, audannyŋ keibır jerlerınde 2000 jyldardan bastap müldem auystyrylmaǧan kabelder bar. Audan äkımşılıgı ondai tozyǧy jetken kabelderdı kezeŋ-kezeŋımen auystyryp jatyr.

Jaryqtandyru – aumaqty abattandyrudyŋ ajyramas bölıgı. Būl rette audan aumaǧyndaǧy Abu-Dabi Plaza saiabaǧynda 35 jaryqtandyru baǧanasynda jöndeu-qalpyna keltıru jūmystary jürgızılıp, 4 metrlık 17 baǧananyŋ şamdary auystyryldy.

Audannyŋ naq ortasynda tūrǧan Şūbar şaǧyn audanynda kei köşelerde jaryqtandyru problemasy bolǧan edı. Naqty aitqanda, Temırqazyq, Köktem köşelerınıŋ jaryqtanuy. Ol jerdegı ısten şyqqan 8 jaryqşam auystyryldy. Sondai-aq E.Taibekov köşesınde sym jelılerı de jaŋartyldy. Būdan bölek, «Prigorodnyi» tūrǧyn alabyndaǧy kottedj qalaşyǧynda 12, «Telman» kentındegı Aŋyraqai, Jaisan jäne Aqkemer köşelerınde 7 jaryqşam auystyryldy. Jaryqtandyrudyŋ taǧy bır maŋyzdy bölıgı – ol jaryqşam baǧandaryn kütıp-baptau jūmys­tary. Aitalyq, köktem mezgılı bastalǧaly 1588 baǧana boialdy, 119 liuk jabyldy, 1336 jaryqşam baǧany juylyp, tazartyldy.

«Jol kartasy» baǧdarlamasy aiasynda ötken jyly «Prigorodnyi» tūrǧyn alabynyŋ «Iýg» TK men «Aspan» sport-sauyqtyru keşenınen bastap E-697 köşesıne deiıngı aumaqta tügelımen jaryqtandyru baǧandary ornatylǧan bolatyn.

Jalpy audanda jaryqtandyru baǧytynda kündelıktı atqarylyp jatqan jūmystar tızımı köp, bız tek eŋ maŋyzdylaryn jazudy jön sanadyq.

Jaily da jyly aialdamalar

Halyqtyŋ köptep şoǧyrlanatyn maŋyzdy ornynyŋ bırı – aialdama. Avtobus kütetın oryn bolǧandyqtan, jolauşylar legı de tolassyz. Sol sebepten aialdamalardyŋ sanitariiasy kündelıktı jürgızıluı tiıs. Esıl audanynda bügınde 191 aialdama keşenı jäne 222 aialdama ­punktı bar. Onyŋ 26-sy – jyly, 7-euı – vandalizmge qarsy jabdyqtalǧan, 75-ı – äinek tiptegı aialdama.

Aialdamalardy juu, qoqys­taryn şyǧaru, äinekterınıŋ tazalyǧy, synǧan elementterın qalpyna keltıru apparat qūzyretıne kıredı. Audan äkımdıgı 108 aialdama keşenıne qyzmet körsetedı jäne atalǧan jūmys­tar kündelıktı atqarylady. Mäselen, ötken aptada 60 aialdama boial­dy. Qalalyq tiptegı 20 aialdamaǧa äinek ornatyldy. 3 aialdamanyŋ esıgı jöndeldı. Sonymen qatar jyly aialdamalarda kondisionerler qosyldy.

Ötken jyly «Binom liuks» mektebıne, «Talisman» tūrǧyn üi keşenıne jäne Garden Village-ge jyly aialdamalar ornatyldy. Dostyq köşesındegı bır stildegı ekı jaŋa jyly pa­vilon jeke käsıpkerlerdıŋ esebınen qoiyldy. Al qalalyq Kölık basqarmasy «Orynbor ­Tauers» jäne «Zarechnoe» tūrǧyn alabynda osyndai jyly aialdama ornatty.

Audannyŋ bügıngı tynys-­tırşılıgı osyndai. Gazet betınıŋ syiymdylyǧyna bailanysty maŋyzdy degen jūmystardy ǧana körsettık. Qorytyndylai kele aitqym keletını, eŋselı elordanyŋ erke Esılı atymen atalatyn Esıl audanynyŋ damuy üdei tüspek, halyq igılı­gıne ­jarar jospar köp.