Älem elderı astanalarynyŋ ärqaisysynyŋ özıne tän sipaty bar. Olardyŋ bırı köne ǧimarattarymen äigılense, ekınşılerı tarihi nysandarymen, üşınşılerı qaitalanbas eskertkışterımen erekşelenedı. Al bızdıŋ elorda közdıŋ jauyn alatyn aluan türlı gülderımen körgen jannyŋ janarynda ūzaq saqtalary sözsız.
Qala köşelerınde jaiqalǧan qyzyl-jasyl gülder elordalyqtarmen bırge syrttan keletın qonaqtardy da tamsandyruda. Äsırese Esıldıŋ sol jaǧalauyndaǧy bükıl elordanyŋ betke ūstar demalys orny sanalatyn Botanikalyq saiabaqta, Nūrjol bulvary men «Bäiterek» monumentı alaŋynda, «Qalalyq romans» tūrǧyn üi keşenıne qarama-qarsy saiabaqta, Diplomatiialyq qalaşyqtaǧy alaŋda, qaladaǧy basqa da tynymbaqtarda qūlpyrǧan gülder közdıŋ jauyn alady.
«Astana kögaldandyru qūrylysy» AQ mekemesınıŋ bas agronomy Bahtiiar Şaimūhanbetovtıŋ aituynşa, elordanyŋ jasyldanuyna jauapty mekemenıŋ jūmysşylary ädemı gülderdı otyrǧyzyp qana qoimai, ony baptap-kütumen ainalysady eken. Jüktelgen mındettı oryndau üşın mekeme qūramynda kögaldandyru qūrylysy, kürdelı qūrylys, tälımbaq, jylyjai şaruaşylyǧy, landşaftyq jobalau şeberhanasy, bas injener qyzmetı siiaqty qyzmet türlerı ıske qosylǧan.
Biyl qalaǧa şamamen 3,5-4 millionǧa juyq bır jyldyq gül köşetterı otyrǧyzylady
– Biyl qalaǧa şamamen 3,5-4 millionǧa juyq bır jyldyq gül köşetterı otyrǧyzylady. Qazırdıŋ özınde mekeme jūmysşylarynyŋ küşımen 3 millionnan astam gül egılıp qoidy. Aldaǧy uaqytta älı 150 myŋdai gül otyrǧyzamyz, 3-4 künde bıtıremız. Gülderdıŋ türlerıne kelsek, Astanada olardyŋ şamamen 14-15 türı jäne gülderdıŋ 30-dan astam tüsı bar, – dedı bas agronom.
Jyldaǧy dästür boiynşa bas qalada gül egu, qoǧamdyq saiabaqtardy, skverlerdı jäne audan köşelerın gül-landşaftpen bezendıru arqyly qalany kögaldandyru boiynşa jūmys mamyr aiynan berı belsendı jürgızılıp keledı. Elordany kögaldandyru jūmysyna bas şahardaǧy Almaty, Baiqoŋyr, Esıl, Nūra jäne Saryarqa audandary atsalysuda.
Almaty audany äkımdıgı öndırıs-tehnika bölımınıŋ bas mamany Nūrbergen Nūrmūhambetūly qazırgı taŋda audan aumaǧynda bas qalany kögaldandyru, ainalaǧa gül otyrǧyzu jūmysy qyzu jürıp jatqanyn aityp berdı.
– Elordany körkeituge köbıne bırjyldyq ösımdıkter qoldanylady. Sol gülderdıŋ tamyry jaiqalǧanǧa deiıngı kütımı bırneşe kezeŋdı qamtidy, tözım men sabyrdy, ūqyptylyqty qajet etetın būl jūmysqa biyl 40-qa juyq adam jūmyldy. Bügıngı taŋda audanymyzdyŋ 8434 şarşy metr aumaǧyna ärtürlı gül egıldı. Jyl soŋyna deiın 9220 şarşy metr aumaqqa gül otyrǧyzu közdelıp otyr, – dedı bas maman.
Audan aumaǧyndaǧy B.Momyşūly eskertkışınıŋ janyndaǧy saiabaqtarda, «Otan qorǧauşylar», «Jerūiyq», Oquşylar saraiynyŋ aldynda, äl-Farabi köşesınde, Abylaihan jäne R.Qoşqarbaev daŋǧyldarynda, Q.Mūŋaitpasov köşesınde, Qazaq elı alaŋynda jäne t. b. körnekı jerlerde güldendıru jūmysy jürgızılude.
Rasynda, bügınde közdıŋ jauyn alatyn qyrmyzy qyzǧaldaqtar, şyraigülder jäne basqa da ösımdık türlerı qalamyzdyŋ barlyq audanynyŋ halyq köp jinalatyn jerlerıne körık berıp tūr. Mäselen, Nūra audanynda ötken jyly 10800 şarşy metr aumaqqa bır jyldyq gülder otyrǧyzylsa, osy jyly 7117 şarşy metrdı qūraityn aumaqta gül otyrǧyzu josparlanuda. Audan aumaǧynda barlyǧy 5071 şarşy metr jerge gül egılgen.
Esıl audanynda qazırgı künge deiın 35675 şarşy metr aumaqqa bırjyldyq gülder otyrǧyzylǧan. Jyl soŋyna deiın 45672,8 şarşy metr jerge gül egu közdelude. Sondai-aq audanda aǧaştardy formaǧa keltırıp qyrqu jūmysy jalǧasuda. Kögaldardy bırkelkıleu jäne qylqan japyraqty aǧaştardy ziiankesterden himiialyq öŋdeu jürgızılude.
Bügınde bas şahar, şynymen de, gülge oranyp tūr. Elordany erekşe sūlulyqqa bölep, Astananyŋ ajaryn aşa tüsken osynau äsemdıktıŋ bärı adamdardyŋ qolymen jasalatyny quantady. Qala tūrǧyndary men qonaqtaryna erekşe quanyş syilau üşın Esıldıŋ sol jaǧalauyndaǧy «Nūrly bulvar» janynda jūmys ıstep, aptap ystyqqa qaramastan, gül otyrǧyzyp jürgen jannyŋ bırın äŋgımege tarttyq.
«Astana kögaldandyru» AQ mekemesınıŋ jūmysşysy Botaköz Talǧatqyzynyŋ aituynşa, olar qala jylyjailarynda ösken daiyn gülderdı jūmsaq jerge otyrǧyzumen ainalysady.
«Közdıŋ jauyn alatyn ädemılıktı jasau oŋai şarua emes. Bız nūsqaulyq boiynşa brigada jetekşısınıŋ aitqanymen jūmys ısteimız. Äkelgen gülderdı otyrǧyzyp bolǧannan keiın özımız de tamsanyp qalatyn kezımız bolady. Gül degen ädemı ǧoi, ainaladaǧylarǧa ädemılık, quanyş syilau – men üşın zor märtebe» dedı Botaköz Talǧatqyzy.
Astanada tūqymdyq qūramy boiynşa petuniia, tagetes, viola, liupin, pansi, portulak, alissum, lobeliia, sinniia, salpiglossis jäne t. b. tamyr jaiady. Jalpy elımızde bırjyldyq gülderdıŋ 50-den astam türı kezdesse, bas qala köşelerınde jyl saiyn olardyŋ 15-ke juyq astam türı egıledı eken.
Mamandardyŋ mälımdeuınşe, astananyŋ aumaǧyn bezendıruge köbınese şyraigül, barhat gülderı köp qoldanylady. Boiauy qanyq būl öskınder oiu-örnektı anyq etıp bederleuge qolaily körınedı. Jasyl jelektı müsınder de köz quantyp, tekemettei türlengen gülalqaptar elordanyŋ ajaryn aşyp, körkıne sän qosuda.
