Kölık infraqūrylymy – qalanyŋ küretamyry

Jolauşylar tasymaly – qaşanda elordanyŋ ekonomikalyq jäne qoǧamdyq ömırınıŋ maŋyzdy salasy. Kölık infraqūrylymy bügınde aitarlyqtai örkendep, damyp keledı. Täuelsızdık şejıresımen bırge ülken asulardy eŋserdı. Zaman aǧymyna qarai kölık salasynda köptegen özgerıs bar. Qazır halyqqa qyzmet körsetu sapasy anaǧūrlym jaqsarǧan. Jolauşylar jäne jük tasymaldau parkterı jaŋa tehnikalarmen tolyǧyp, qyzmet körsetu deŋgeiı de edäuır artqan. Olardyŋ köpşılıgı memlekettıŋ qoldauy arqasynda jüzege asuda.

Qoǧamdyq kölık ülesı qandai?

Astanada qoǧamdyq kölıktıŋ jūmysyn jaqsartu maqsatynda keşendı jäne jüielı jūmys jürgızılude. Qala äkımdıgı tarapynan elordadaǧy kölık keşenın, jyljymaly qūramdy jaŋartu jäne avtobustardyŋ aralyq ūzaqtyǧyn qysqartu jolynda köptegen jūmys atqaryldy.

– Bügınde qala tūrǧyndarynyŋ jartysynan köbı qoǧamdyq kölıktı paidalanady. Elordada 6 avtobus parkı bar. Qala bo­iynşa 95 baǧyttan tūratyn 1357 qoǧamdyq kölık qatynaidy. Elordanyŋ avtoparkın jaŋartu boiynşa jūmys belsendı jürıp jatyr. Biyl 289 jaŋa qoǧamdyq kölık jetkızıldı. Qorşaǧan ortanyŋ lastanuyn azaitu üşın elektrobustar satyp alyndy. 6 avtoparktegı 1357 avtobus­tyŋ 120-sy – elektrobus, 20-sy – gibridtı avtobus (elektr jäne dizel), 1217-sı – dizeldı avtobus, edäuır bölıgı Euro-6 standartyna säikes keledı. Qalalyq tasymaldaudy tömen qabatty qauıpsız avtobustar jüzege asyrady. 2017 jyldan bastap zamanaui avtobus satyp alyndy, qoǧamdyq kölıkter 85 paiyzǧa jaŋardy, – deidı «City Transportation Systems» JŞS kölıktı üilestıru departamentınıŋ direktory Mädi Sarbasov.

Kölık keşenın ünemı jaŋǧyr­tu üzdıksız jürıp jatyr. CTS mamandary jaŋa marşruttardy ıske qosu, kesteler sanyn ūlǧaitu, jyljymaly qūramdy auystyru arqyly qoǧamdyq kölıktıŋ jūmysyn jaqsartu boiynşa tūraqty negızde jūmys jürgızude.

2023 jylǧy 1 qaŋtardan bastap qazırgı uaqytqa deiın 8 jaŋa baǧyt ıske qosylsa, jyl basynan bastap jūmys künı 74 kestege jäne demalys künı 52 kestege ūlǧaityldy.

Biyl 289 jaŋa qoǧamdyq kölık jetkızıldı. Qorşaǧan ortanyŋ lastanuyn azaitu üşın elektrobustar satyp alyndy. 6 avtoparktegı 1357 avtobustyŋ 120-sy – elektrobus, 20-sy – gibridtı avtobus (elektr jäne dizel), 1217-sı – dizeldı avtobus, edäuır bölıgı Euro-6 standartyna säikes ­keledı

Qoldanystaǧy marşruttar qozǧalysynyŋ shemalaryn oŋtailandyru jürgızıldı, ondaǧan marşruttyŋ kesteler sany ūlǧaidy. Qalanyŋ qoldanystaǧy marşruttar jelısı negızgı magistraldyq köşelerdı, tūrǧyn alaptardy qamtidy jäne elorda halqynyŋ basym bölıgıne qoǧamdyq kölık qyzmetın körsetedı. 2018 jyldyŋ 1 qaŋtarynan bastap qoǧamdyq kölıktıŋ barlyǧy jolaqy töleudıŋ elektrondy jüiesıne köştı.

Jolaqy töleudıŋ jaŋa jüiesı

2023 jyldyŋ qyrküiegınen bastap jolauşylarǧa, sondai-aq elorda qonaqtaryna yŋǧaily bolu üşın jolaqy töleudıŋ elektrondy jüiesın jaŋǧyrtu ıske asty. Jaŋa jüie onlain rejimde jūmys ısteidı.

Jolaqy töleudıŋ jaŋa ­elektrondy jüiesı onlain rejimde mynadai mümkın­dıkterge jol aşady:

* Transcard kölık kartalaryn jedel tolyqtyrudy ıske asyru jäne ekınşı deŋgeidegı bankter men tölem ūiymdarynyŋ barlyq qoljetımdı servisınde qoldanystaǧy tarifter boiynşa jolaqyny onlain rejimde töleu (aǧymdaǧy jyldyŋ qazan aiynda avtobustardy jaŋa jabdyqpen jaraqtandyryp, keiınnen aldyŋǧy jüiede paidalanylatyn kölık kartalarynyŋ jaŋa jüiede tırkeluıne qarai qoljetımdı boluy);

* ekınşı deŋgeidegı bank­terdıŋ bank kartalary arqyly jolaqy töleu täsılderın keŋeitu, NFC tölemı (smartfon, smart saǧat), QR-kod pen Bluetooth tehnologiiasy;

* jüienıŋ barlyq operasiia­syn onlain rejimde monitoringıleu jäne tölemderdıŋ barlyq türı boiynşa böle otyryp, jasalatyn validasiialardy ūsynylatyn jüiede körsetu jäne naqty uaqyt rejimınde derbes esepke aludy, jalpy jolauşylar aǧynyn jüzege asyru mümkındıgı;

* mobildı qosymşalarda belsendı halyq üşın jäne azamattardyŋ jeŋıldık berılgen sanaty, sondai-aq oqu oryndarynyŋ oquşylary üşın virtualdy kartany engızuge mümkındık beredı.

Äzırge qoldanystaǧy kölık kartalaryn auystyru közdelmeidı, jaŋa jüiege ötu kezeŋ-­kezeŋımen jürgızıledı.

Avtobys – mobildı qozǧalys

Avtobys – būl jolauşylarǧa mobildı qosymşa nemese kölık kartasy arqyly qoǧamdyq kölıkte jolaqy töleudıŋ yŋǧaily jäne senımdı ädısın ūsynatyn innovasiialyq qyzmet. Qyzmet paidalanuşylar üşın jailylyq pen tiımdılıktı qamtamasyz etedı, kütu jäne töleu uaqytyn qysqartady. Mobildı qosymşa paidalanuşylar üşın yŋǧaily bolǧandyqtan, bır ret basu arqyly ärtürlı tölem jasai alady.

Avtobys qoǧamdyq kölıkte jol­aqy töleudıŋ köptegen yŋǧaily ädısın ūsynady. Bluetooth, NFC, QR-kod jäne bank kartalary siiaqty innovasiia arnalary, sonyŋ ışınde Apple Pay, Samsung Pay, smart saǧatpen tölem jasau jäne t. b. tölemderdı tez ärı qauıpsız jürgızuge mümkındık beredı. Sondai-aq trekingtı nemese memlekettık kölık nömırın paidalanyp, saparǧa aqy töleuge bolady.

Qosymşanyŋ balansyn QIWI, Kassa24 tölem terminaly, elektrondy ämiian, internet-banking arqyly toltyruǧa bolady. Qoldanbada Avtobys ämiianynan kölık kartasyna, sondai-aq basqa paidalanuşylardyŋ Avtobys ämiiany men kölık kartasyna qarajatty jyldam audaru mümkındıgı bar. Saiahat pen jolauşylar şoty turaly barlyq aqparat «būltta» saqtalady. Jüienıŋ joǧary jyldamdyǧy lezde toltyruǧa jäne töleuge kepıl bolmaq.

Astanada Avtobys jüiesı arqyly täulıgıne 200000-ǧa juyq bilet tölenedı. Avtobys qosymşasy arqyly jol jüru aqysynyŋ TOP-3 türı bar. Olar – QR-kod – 40 paiyz, NFC – 26 pa­iyz, Bluetooth – 16 paiyz. Biletter sany boiynşa TOP-3 baǧyt – №15, №32 jäne №61 baǧdar

Astanada joba aǧymdaǧy jyldyŋ tamyz aiynda bastaldy. Jüie barlyq qalalyq avtobusqa kezeŋ-kezeŋımen engızılude, qazır oǧan kölık qūraldarynyŋ 60 paiyzdan astamy qosylǧan. Kelesı jyldyŋ basynda jüie­ge qalanyŋ barlyq avtobusy qosylady.

Astanada Avtobys jüiesı arqyly täulıgıne 200000-ǧa juyq bilet tölenedı. Avtobys qosymşasy arqyly jol jüru aqysynyŋ TOP-3 türı bar. Olar – QR-kod – 40 paiyz, NFC – 26 paiyz, Bluetooth – 16 paiyz. Biletter sany boiynşa TOP-3 baǧyt – №15, №32 jäne №61 baǧdar.

Bügın Avtobys Qazaqstannyŋ 14 qalasynda – Astana, Atyrau, Aqtöbe, Oral, Beineu, Hromtau, Jezqazǧan, Pavlodar, Semei, Ekıbastūz, Aqsu, Qonaev, Ūzynaǧaş jäne Aiagözde engızıldı.

Jaŋa jüie derekterdı taldau­dyŋ ozyq tehnologiialarymen jabdyqtalǧan: Big Data Analytics jolauşylar aǧyny turaly naqty jäne aşyq statistikany aluǧa mümkındık beredı. Äkımdık pen tasymaldauşylar tölemnıŋ kez kelgen parametrı men ädısı boiynşa onlain-statistikaǧa qol jetkıze alady, marşruttar boiynşa trafiktı baǧalai alady, avtobustardyŋ kestesı men marşruttaryn qadaǧalai alady. Osy mälımetter boiynşa qoǧamdyq kölık resursyn naqty uaqyt rejimınde basqaruǧa bolady. Sonymen qatar taldau äkımdıkke qoǧamdyq kölıktıŋ jūmysy turaly naqty jäne senımdı derekterge süiene otyryp, tasymaldauşylarǧa negızdelgen subsidiialardy töleuge mümkındık beredı. Būl memlekettık biudjettı tiımdı paidalanuǧa yqpal etedı jäne ūzaq merzımdı perspektivada qoǧamdyq kölık jüiesınıŋ tūraqtylyǧyn qamtamasyz etedı.

Avtobys mobildı qosymşasyn Google Play, App Store, App Gallery arqyly jükteuge bolady. Jasalyp jatqan ıs-şaralar jyljymaly qūramnyŋ qazırgı tapşylyǧyn azaituǧa jäne marşruttaǧy kesteler sanyn köbeituge oŋ äserın tigızıp, avtobustardyŋ jüru aralyǧyn qysqartuǧa äkeledı. Sondai-aq investorlar avtoparkterge atmosferany ziiandy şyǧaryndylarmen lastamai, ünemdı ärı ekologiia tūrǧysynan taza elektrobustar satyp alady. Būl äsırese qalalyq jaǧdaida maŋyzdy.

«Aqyldy jobalar» – qolaily qozǧalys kepılı

Qiylysta diagonaldı auysudy engızudıŋ nätijesınde kölık-jaiau jürgınşı qaqtyǧysy mäselesı şeşılıp, būl jaiau jürgınşılerdıŋ soqtyǧysu jaǧdaiyn edäuır azaitty. Sonymen qatar kölık qūraldarynyŋ qiyndyqsyz būryluy osy qiylysta ainalmaly qozǧalystyŋ ötkızu qabıletın arttyrdy. Sol jaq būrylystarǧa tyiym salu jäne qoǧamdyq kölıkke bölıngen būrylysty ūiymdastyru arqyly qiylystardyŋ ötkızu qabıletı men qoǧamdyq kölıktıŋ ötkızgıştıgı artty.

– Marşrut jelısı boiynşa jürgızılgen jūmys nätijesınde avtobus tasymaldau qyzmetınıŋ sapasy artty. Jürgızuşıler arasyndaǧy «jarys», aialdama punktterınde ūzaq tūru, aialdama punktterıne toqtamai ötuı, jürgızuşılerdıŋ dörekılıgı siiaqty būzuşylyqtar azaidy. Qoǧamdyq kölıktı paidalanatyn tūrǧyndardyŋ ülesı 50 paiyzdan asty. Avtobus parkı jaŋaryp, eskırgen avtobustar paidalanudan şyǧaryldy, 85 paiyz jaŋa avtobustar satyp alyndy, onyŋ 120-sy – elektrobus, – deidı «City Transportation Systems» JŞS kölıktı üilestıru departamentınıŋ direktory Mädi Sarbasov.

Satyp alynǧan avtobustar elordanyŋ klimat jaǧdaiyna beiımdelgen (qos äinek, küşeitılgen jylytu jäne aua baptau jüiesı), avtobustardyŋ edenı tömen jäne erekşe qajettılıgı bar adamdarǧa arnalǧan pandus ornatylǧan, beinebaqylau, dispetcherleu, aqparattandyru jäne jolaqy töleudıŋ elektrondy jüiesı sekıldı barlyq jüiemen jabdyqtalǧan. Basqa öŋırlerde qatty aiaz bolǧanda qoǧamdyq kölıkter aiazǧa şydamai, qatyp qalǧany belgılı. Mysaly, Qostanai qalasynda keibır avtobustardyŋ qysqy dizel otyny qatyp qalyp, jolǧa şyqpaǧan. Aqtöbede de qalaǧa ırgeles aumaqqa qatynaityn avtobustar jürmei qalǧan. Köptegen öŋırde, qalada qoǧamdyq kölık qozǧalysy şektelgen. Al elordalyq avtobustar qaqaǧan aiazda da qatardan şyqpai, halyqqa qaltqysyz qyzmet etude. Būl – astanalyq qoǧamdyq kölıktıŋ eŋ bır ülken jetıstıgınıŋ bırı.