Kommunaldyq qyzmet qymbattai bere me?

Qazaqstanda kommunaldyq tölem qymbattady. Äleumettık jelıde jūrt jylu, ystyq, su, elektr quatyna şyqqan aqynyŋ ekı ese öskenın jazyp jatyr. Elorda tūrǧyndary biylǧy jyl bastalǧannan kelgen tübırtekterdı alyp, jylu men elektr energiiasy üşın tölemderdıŋ artqanyn baiqady. Onsyz da ailyǧy şailyǧyna jetpei jürgen astanalyqtar byltyrdan berı kommunaldyq qyzmetke ekı esedei edäuır aqşa tölei bastady. Būlai jalǧasa berse, kommunaldyq qyz­met aqysy jalaqysy bırazdan berı köterılmegen tūrǧyndardyŋ qaltasyn qaǧatyny anyq.

Sebepterı qandai?

– Astanada qarapaiym ǧana mehanik bolyp jūmys ısteimın. Jalaqym 100 myŋnan säl ǧana asady. Tarif östı, jyluǧa ǧana 20 myŋ töleimın, jaryqqa, suǧa töleitın aqşany oilasam, ūiqym qaşady, – deidı elordalyq Sanat Janamanov.

– Päter jaldap tūratyn bızdıŋ otbasymyzdyŋ biudjetı jyldan-jylǧa qusyrylyp keledı, azyq-tülıgımız öz aldyna, kommunaldyq qyzmetke töleitınımız bara-bara tıptı qymbattap barady. Al jūmys ısteitın mekememız ailyǧymyzdy kötere qoiǧan joq. Tariftı kötergende de halyqtyŋ qamyn oilauy kerek qoi, – dep aǧynan jaryldy astanalyq avtobus jürgızuşısı Arman Qasenov.

Tabiǧi monopoliialardy retteu komitetınıŋ elordalyq departamentı tūrǧyndarǧa kommunaldyq qyzmetterdıŋ tarifterı turaly tüsınıkteme berdı. Departament ūsynǧan aqparatta bylai delıngen: «Elordada jylumen jabdyqtau qyzmetın «Astanaenergosbyt» JŞS körsetedı. Tarif 2024 jylǧy 1 qaŋtardan bastap eŋbekaqy töleuge arnalǧan şyǧystardyŋ ösuın, strategiialyq tauar qūnynyŋ ösuın jäne körsetıletın qyzmetter kölemınıŋ ūlǧaiuyn eskere otyryp tüzetıldı. Jylu energiiasynyŋ tarif deŋgeiı jylu energiiasyn öndıruge, tasymaldauǧa jäne jetkızuge qajettı şyǧyndar deŋgeiıne bailanysty. Sonymen qatar jylumen jabdyqtau tarifınıŋ deŋgeiı, eŋ aldymen, otyn türınıŋ, atap aitsaq, gaz, mazut, kömır qūnyna bailanysty, onyŋ qūrylymynda ol negızgı ülestı alady. Tiısınşe, otyn baǧasynyŋ özgeruı, sondai-aq olardy tasymaldau jylumen jabdyqtauda tariftıŋ özgeruıne alyp keldı» deidı departament habarlamada.

Ötken jyldyŋ jazynda Astanada jylu tarifın ekı eseden astam arttyru josparlanǧany turaly habarlanǧan bolatyn. Küzde Qazaqstannyŋ qai aimaǧynda kommunaldyq qyzmetterdıŋ baǧasy öskenı turaly jazyldy. Sodan keiın elordada suyq su 15,7 paiyz­ǧa, su būru 15,5 paiyzǧa, elektr energiiasy 7,6 paiyzǧa, gazben jabdyqtau 8 paiyzǧa qymbattady dep habarlandy. Ortalyq jylytu tarifterı özgerıssız qaldy.

«İnvestisiiaǧa aiyrbastau tarifı» baǧdarlamasy aiasynda kommunaldyq qyzmetterdı jetkızuşıler baǧany kötere alady, būl rette olar infra­qūrylymdy retke keltıruge jäne öz qyzmetkerlerınıŋ eŋbek jaǧdaiyn jaqsartuǧa mındettı.

Byltyrǧy jyldyŋ jaz aiy­nan bastap Astana äkımdıgı kommunaldyq qyzmet tarif­terın 15-20 paiyzǧa köterdı. «Mysaly, Almatyda jäne basqa qalalarda kVt-saǧ qūny äldeqaida joǧary. Sondyqtan Astanada tarifterdı mūndai deŋgeide ūstai almaimyz. Bız elektr jelılerıne investisiia saluymyz kerek, olardy retke keltıruımız kerek» dep tüsındırdı mūny qala äkımı Jeŋıs Qasymbek ortalyq kommunikasiialar qyzmetınde ötken jiyn barysynda.

Onyŋ aituynşa, sudyŋ tekşe metrı Astanada 48 teŋge bolsa, Almaty, Qaraǧandy jäne basqa qalalarda 100-den 150 teŋgege deiın, keibır eldı mekenderde 200 teŋgege deiın barady.

Baǧany toqtatu mümkın bolmai tūr

Būrynǧy Ūlttyq ekonomika ministrı Älıbek Quantyrov 30 qaŋtardaǧy Ükımet otyrysynyŋ qorytyndysy boiynşa ötken baspasöz mäslihatynda biyl kommunaldyq qyzmet tarifı şamamen qanşaǧa ösetının aitqan bolatyn. Ol baǧdarlama jetı jylǧa josparlanǧandyqtan, jyl saiyn baǧa ösetının de aitqan edı.

– Tarif jyl saiyn ösedı, öitkenı baǧdarlama jetı jylǧa sozylady. Ortaşa eseppen alǧanda, keibır subektıler men TKŞ türlerı boiynşa tarif şamamen 10-15 paiyzǧa ösedı, sonda ortaşa eseppen 20-30 paiyzǧa qymbattaidy, – degen edı Quantyrov.

Sonymen qatar ministr su baǧasyn köteru sebepterın de tüsındırıp öttı. Onyŋ sözınşe, tarif qymbattaǧan saiyn azamattar ünemdeudı üirenedı.

– Būl subektınıŋ quatyna bailanysty. Sondai-aq sudyŋ tarifı de öte tömen. Byltyr men Batys Qazaqstan oblysynda boldym. Onda sudyŋ bır tekşe metrı – 44 teŋge. Ärine, osydan keiın su tiımsız paidalanylady. Mysaly, sız monşaǧa barsaŋyz, onda sudyŋ tekke aǧyp jatqanyn köresız. Ony öşıru kerek. Ökınışke qarai, ünemdeu joq. Öte maŋyzdy resurs bolǧandyqtan, sudy ünemdeuımız kerek. Tarif ösedı. Bügınde suǧa 200-500 teŋge töleimız. Sondyqtan tariftı bırşama köteruge bolady. Olai ıstemesek, ünemdei almaimyz, – degen edı būrynǧy ministr.

Sondai-aq merdıgerler men qūrylys ūiymdary bärın jaŋartyp ülgeruı üşın tarifterdı bırtındep köteru jūmystary jürgızılude.

Byltyr da kommunaldyq qyzmet 30 paiyzǧa qymbattady. Būrynǧy Ükımet basşysy Älihan Smaiylov şıldede tarifter qymbattaitynyn aşyq aitqan bolatyn. 10 paiyzdan 30 paiyzǧa deiın qymbattatu – ūstamdy tarif ekenın, onsyz kommunaldyq infraqūrylymnyŋ sapaly jūmysyn qamtamasyz etu jäne ony jaŋǧyrtu mümkın emes ekenıne de toqtalǧan.

– Tarif mäselesınde bız barlyq jaqtyŋ müddesı eske­rı­letındei şeşım şyǧaruymyz kerek. Iаǧni, salany damytu qajettılıgın de, halyqtyŋ mümkındıgın de eskerumız qajet, – degen bolatyn būrynǧy Premer-ministr. Älihan Smaiylov stansalar, kommunaldyq käsıporyndar ıs jüzınde 3 jyldan asa uaqyt tabyssyz jūmys ıstegenın, sondyqtan jöndeu jūmystaryna qarjy salmaǧanyn da alǧa tartqan edı.

– Qarajat salynsa da, ol qaryz alu arqyly nemese memleket esebınen jüzege asyryldy, al energiia obektılerın jöndeu qūny ondaǧan esege qymbattap kettı. Metall men qūbyrlar, armatura men elektro-tehnikalyq būiymdardyŋ jäne basqa da jabdyqtardyŋ baǧasy aitarlyqtai östı. Jalaqynyŋ azdyǧyna bailanysty bılıktı mamandar energetika salasynan kete bastady. Käsıporyndar olarǧa tiımdı jūmys jaǧdaiyn ūsyna almady, – dep naqty mysal keltırgen bolatyn.

Uäj

– Jemqorlyqtyŋ joly kesılmese, qanşa aqşa bölınse de, tiımsız jūmsalady. Negızı, jylyna 180 milliard teŋge bölınedı. Biyl, qatelespesem, 316 milliard teŋge JKH-ǧa, 180 milliard JEO-nı jaŋartu jäne modernizasiialauǧa bölıp jatyr. Ol JEO-ge onsyz da jylyna osynşa aqşa bölınedı. Oǧan qosa, 316 milliard BJZQ qarajatyn bölıp jatyr.  Mäsele – aqşada emes, mäsele problemalardyŋ azaimauy, qanşa aqşa bölınse de, aqaudyŋ azaimauy. Jylda qaǧaz jüzınde modernizasiia jasadyq, auystyrdyq deidı. Degenmen jylda bır mäsele şyǧady. Nege? Sebebı bırınşıden, aqşa özınıŋ maqsatty bölıngen jaǧyna jūmsalmaidy, ekınşıden, tiımsız jaratylady, üşınşıden, qaǧaz jüzınde aiaqtaldy dep resmi qūjat jüzınde tapsyrady. Aqşany baqylaityn, qadaǧalaityn, sapasyn tekseretın bır organ boluy kerek dep oilaimyn. Aqşany böletın Qarjy ministrlıgı, Ükımet, ony igeretın jergılıktı äkımdıkter, al tekseretın kım? Mıne, osy mäselenı nazarǧa alu kerek, Jemqorlyqtyŋ joly kesılmese, mäsele şeşılmeidı, – deidı energetika salasynyŋ sarap­şysy Abzal Narymbetov.

Qalai bolǧanda da halyq­tyŋ mūŋ-mūqtajyna qūlaq asatyn estitın Ükımet qymbatşylyq jailaǧan myna zamanda jūmys beruşılerge de qyzmetkerlerınıŋ jalaqysyn köbeituge mındetteuı kerek sekıldı. «Qazannan qaqpaq ketse, itten ūiat ketedınıŋ» kerı kelıp jürmesın. Memlekettıŋ basty bailyǧy – adam ekenın ūmytpaǧan jön.