Astana qalasy Memlekettık akademiialyq filarmoniiasy qazaq orkestrınıŋ körkemdık jetekşısı-bas dirijerı, Qazaqstannyŋ eŋbek sıŋırgen qairatkerı Aitqali Jaiymov kezınde Qūrmanǧazy atyndaǧy Qazaq ūlttyq konservatoriiasynyŋ kafedra meŋgeruşısı bolǧanda, özınıŋ şäkırtı, sol kezdegı jas ūstaz Bıläl Ysqaqovty Qaratau şertpe küi mektebınıŋ şeberı Tölegen Mombekovten küi üirenuge, sol öŋır küilerın jinaqtauǧa jıbergen. Nätijesınde Bıläl Alpanūlynyŋ Tölegennıŋ 32 küiı engen «Saltanat» atty kıtaby jaryq kördı.
Juyrda ūstaz ben şäkırt bır sahnada bas qosyp, «Ruhani jaŋǧyru» baǧdarlamasy aiasynda Tölegen Mombekovtıŋ tuǧanyna 100 jyl toluyna arnalǧan küi keşın ötkızdı. «Astana» konsert zalynda ötken būl keşte Tölegennıŋ «Anama» küiı bastaǧan bırtalai tuyndysyn astanalyq filarmoniianyŋ qazaq orkestrı men Anar Mūzdahanova syndy belgılı küişılermen qatar jas dombyraşylar şerttı. Keştıŋ tızgının ūstaǧan Qazaqstannyŋ eŋbek sıŋırgen qairatkerı, professor Bıläl Ysqaqovtyŋ özı de bırneşe küidı şalqytyp, körermennıŋ qūlaq qūryşyn qandyrdy.
«Tölegen Mombekov Ūly Otan soǧysyna qatysqan. Soǧysqa öz erkımen ketken. 1943 jyly Belarus jerınde jaralanyp, elge oraldy. Bır jarym ai jol jürıp kelse, anasy tösek tartyp jatyr eken. Ūlynyŋ soǧystan aman-esen kelgenın körıp, üş künnen soŋ ömırden ötıp kettı. «Anama» küiı sol kezde tudy» degen Bıläl Ysqaqov küişınıŋ şyǧarmalarynyŋ tarihyn tarqatyp otyrdy.
Tölegen Mombekovtıŋ küilerı tırşılıktıŋ özınen tuǧan. Mäselen, «Qat-qabat» küiın malşylardyŋ ömırın körgen soŋ şyǧarǧan. Al «Myŋ jylqy» küiı osy attas Qarataudyŋ eŋ biık şoqysynyŋ atauyn ielengen. «Sol şoqynyŋ janynda bes tereŋ sai bar. Sonyŋ ärbıreuıne myŋ jylqydan syiady. Osyǧan Tökeŋ özınıŋ küiımen ülken eskertkış ornatyp qoidy. Būl küidıŋ sazynda Qarataudyŋ köne kümbırı, Qarataudyŋ bükıl dybystyq suretı tūnyp tūr» dedı Bıläl Ysqaqov. Aitqali Jaiymov orkestrge tamaşa etıp tüsırgen osy «Myŋ jylqy» men «Saltanat» küilerın de tyŋdadyq.
Tölegen Mombekovtıŋ keibır küilerı ūstazy Sügır Älıūlyna telınıp kettı. Bıläl Alpanūly onyŋ syryn da aityp, aqiqatyn aşty. «Sozaqtyqtardyŋ bärı Sügırdı pır tūtady. Özderı bır küi şyǧarsa, Sügırdıŋ äruaǧynan imenedı. Dina Nūrpeiısova da özınıŋ alǧaşqy küilerın Qūrmanǧazynıkı dep tanystyrady eken. Sol siiaqty Tökeŋ de «Qosbasaryn» alǧaş ret radioǧa jazdyrarda Sügırdıŋ küiı degen. Bıraq «Qosbasar» – özınıŋ töl küiı. Ömırden öterınde maǧan: «Bırneşe küiım basqa küişılerge telınıp kettı. Saǧan amanat, jürgen jerıŋde aita jür, «Qosbasar» – ışımnen şyqqan şerım edı» dep aitty» dedı Bıläl Ysqaqov.
Atalǧan küilermen qatar Tölegen Mombekovtıŋ «Qoştasu», «Qarataudyŋ şertpesı», t.b. küilerı tartyldy. Tättımbettıŋ «Sary jailau» küiı de qalyqtady.
Aitqali Jaiymovtyŋ özı: «Tölegen Mombekov keşegı Asan qaiǧy, Qorqyttan bastalǧan sürleudı jalǧastyryp, küi önerın körkeittı. Qazır bız Mäŋgılık elge ainalyp kele jatyrmyz. Mäŋgılık eldıŋ – mäŋgılık ūrpaqtarymyz. Osyndai küişıler tūrǧanda, bız tūrǧanda önerımız öşpeidı» dep keştı tüiındedı.
