Mamyr merekesı kezınde elordada alkogol ışımdıgın ışıp, kölık jürgızgen 187 adam ūstalypty. Bır aptaǧa sozylǧan janǧa jaily demalys uaqytynda jüz gramdy jūtyp alyp, rölge otyrǧandar sany būdan da köp boluy mümkın. Öitkenı qanşa şara qoldansa da, ügıt-nasihat jūmysyn jürgızse de, qalada aldyna kelıp tūrǧan äzäzılden bas tarta almai qalatyn jürgızuşıler qatary azaimai tūr.
Bas qaladaǧy adamnyŋ mastyq küiın aiqyndau medisinalyq ortalyǧynyŋ därıgerı Ermek Älpeiısovtıŋ aituynşa, aǧzaǧa tüsken 200 gramm alkogoldıŋ tarauy üşın kem degende 4-5 saǧat uaqyt kerek eken. Onyŋ üstıne aǧzadaǧy etonol äielderge qaraǧanda er adamdarda uytyn ekı ese jai joiady. Taǧy bır eskeretın jai, är adamnyŋ bolmysy ärtürlı. Sondyqtan kei jaǧdaida jürgızuşıler 100, 150 gramm araqqa masaiyp qaluy da mümkın. Ökınışke qarai, qalada ışımdık ışıp alyp, kölık jürgızetın äielder de kezdesedı.
– Men sızge bır mälımet aitaiyn, salmaǧy 60-70 kelı tartatyn adam ekı bokal şarap ışse, uyty 3,5 saǧatqa deiın, 100 gramm koniak nemese viski ışse 5-6 saǧatqa deiın tarqamauy äbden mümkın. Keibıreuler şöl qandyru üşın «jeŋıl ǧoi» dep bır-ekı tostaǧan syra jūtatyny bar. Kölık tızgındeitın adamǧa būl da qauıptı. Öitkenı syra adam aǧzasynan 5 saǧatqa deiın tarqamaidy. Qazır elımızde kölıktı mas bolyp aidaǧany üşın äkımşılıkpen qosa qylmystyq jaza da qarastyrylǧan. Mas jürgızuşı 20 täulıkke deiın qamauǧa alynyp, kölık jürgızu qūqyǧynan 7 jylǧa aiyrylady. Alaida köŋıl kötergış kölık ielerın ol da toqtata almai otyr, – deidı därıger.
Toqtau bylai tūrsyn, osy talapqa moiynūsynbai, qarsylyq tanytuşylardyŋ qarasy da körınıp qalyp jatyr. Jyl basynan berı bır top azamat zaŋdaǧy osy talaptardy jūmsartudy sūrap, Qazaqstan Parlamentıne bırneşe ret hat joldaǧan. Osyǧan bailanysty säuır aiynda Qazaqstan Respublikasy Işkı ıster ministrınıŋ orynbasary İgor Lepeha qazırgı ışımdık ışetın jürgızuşılerge qarsy qoldanyp otyrǧan ıs-şaralardyŋ zaŋ baptaryna tolyq sai ärı ol bügıngı taŋda asa qajet ekenın aityp, būl töŋırekte endı äŋgıme qozǧamaudy sūrady.
20 täulıkke qamap, 7 jyl nemese ömır boiy jürgızuşı kuälıgınen aiyryp jatsa da, araq ışıp jol-kölık oqiǧasyna ūrynatyndar sany azaimai keledı. Jyl saiyn elımızdıŋ joldarynda osyndai mas jürgızuşılerdıŋ kınäsınen 500 jol-kölık oqiǧasy oryn alyp, qanşama adam qaza tabady, qanşama adam jaraqat alyp, mügedek bolyp qalyp jatyr… Tek jyl basynan berı ǧana Astana qalasynda mas bolyp kölık jürgızgen 45 jürgızuşı sottaldy. Olardyŋ köbı – būryn araq ışkenı üşın jürgızuşı kuälıgınen aiyrylsa da, qaitadan ışımdık ışıp rölge otyrǧandar.
Elordada jaqynda būryn kölık jürgızu qūqyǧynan aiyrylǧan bır azamat qaitadan mas küiınde maşina aidap, köşe qiylysynda jaiau jürgınşını qaǧyp kettı. Ol sot şeşımımen 5 jylǧa sottalyp, jürgızuşı kuälıgınen ömır boiyna aiyryldy.
40 jyl jürgızuşı bolǧan elorda tūrǧyny Qajygerei Särsenbai qazır jürgızuşıge araq ışpek tügılı, ışımdık ışken mas joluşyny maşinaǧa otyrǧyzuǧa bolmaitynyn aitady.
«2020 jyldan bastap alkogol ışkenın saraptamadan ötkızu boiynşa būryn erejede bar şektık alkogol promilı degen tüsınık alynyp tastaldy. Endıgı jerde narkologiialyq saraptamaǧa jıberılgen kezde alkotesterdegı nöldık körsetkış te jürgızuşı kuälıgınen aiyruǧa sebepşı bolady. Mäselen, oǧan sol sätte araq-şarap ışken adammen qatar otyruyŋyz, jaqyn qaşyqtyqta söilesuıŋız de äser etuı äbden mümkın. Būl, ärine, maskünemdıkpen küres üşın jaqsy bolǧanmen, keibır adamdar özınıŋ ışpegenın däleldeu üşın qan tapsyryp, uaqytyn joǧatyp jatatyny qiyn.
Jaqynda Esıl audanynyŋ poliseilerı Volkswagen avtokölıgın toqtatqanda, egde tartqan er adamnyŋ auzynan alkogoldıŋ aŋqyp tūrǧanyn baiqaidy. Ol medisinalyq kuälandyrudyŋ qorytyndysyna säikes mas ekenı anyqtaldy. Is sotqa jetıp, onda sot qaulysymen kölık jürgızuşısı 7 jyl merzımge kölık basqaru qūqyǧynan aiyrylyp, 15 täulıkke äkımşılık qamauǧa alyndy. Mıne, osyndai jaǧdai qalada reid ötkızgen kezde jiı anyqtalyp otyratyn körınedı. Mūndai adamdarǧa jazany aiamai qoldanu kerek. Aiyppūldy da aiamai salu kerek. Sonda ǧana tyiylady. Tärtıp bärıne ortaq. Bızde köbıne qūqyq būzuşylyq pen jazataiym oqiǧanyŋ denı alkogoldık ışımdıktıŋ saldarynan bolyp jatady. Alkogoldık ışımdık adam ömırıne de, qoǧamǧa da ziian. Sondyqtan oǧan qarsy bıtıspes maidan aşu dūrys boldy. Kölık tızgının qolyŋyzǧa alarda syra tügılı, qymyz da, qymyran da ışuge bolmaitynyn jürgızuşıler tereŋ tüsınse deimız. Äitpese bıreulerdıŋ «bır tostaǧan syra ışıp edım, qaiter deisıŋ?!» deitın psihologiiasy ülken zardaptarǧa äkeluı mümkın. Sondyqtan mūndai jaǧdaida baratyn jerıŋızge taksi şaqyrtyp ne bolmasa qoǧamdyq kölıkpen jetıp alǧanyŋyz abzal» degen ardager jürgızuşınıŋ pıkırımen tolyq kelısuge bolady.
