Kımder mügedek dep tanylady? Kımge habarlasu kerek? Mügedektıgı turaly ötınış bergen kezde qandai qūjattar ūsynyluy kerek? Būl sūraqtarǧa Nūr-Sūltan qalasynyŋ Eŋbek, äleumettık qorǧau jäne köşı-qon komitetınıŋ medisinalyq-äleumettık taldau mäselelerı boiynşa departamentı jetekşısınıŋ orynbasary Säule İgembaeva jauap beredı.
Medisinalyq-äleumettık saraptamany (MÄS) Qazaqstan Respublikasy Eŋbek jäne halyqty äleumettık qorǧau ministrlıgı men Köşı-qon komitetınıŋ aumaqtyq bölımşelerı, iaǧni būl jaǧdaida Nūr-Sūltan qalasynyŋ departamentı (İmanbaeva köşesı, 16) jüzege asyrady. MÄS jürgızuı medisinalyq komissiia ūiymynyŋ (IAC) negızgı baǧyty bolyp tabylady.
1.Tūrǧylyqty jerı boiynşa emhanaǧa habarlasyŋyz. Uchaskelık därıger qajettı tekserudı jäne emdeudı taǧaiyndaidy, qajet bolǧan jaǧdaida mamanǧa klinikalyq jäne funksionaldy diagnozdy naqtylau üşın jıberedı;
2.Diagnoz qoiylǧannan keiın emdeudı üilestıru qajet;
3.Operasiia men tekserudı qosa alǧanda, barlyq qajettı diagnostikalyq, emdık proseduralar keşenın jürgızu;
4.Oŋaltu ıs-şaralaryn jürgızu;
5.Eger emdeu ıs-şaralaryn jürgızuge qaramastan, ömırlık belsendılıktıŋ şekteluıne äkeletın dene funksiiasynyŋ tūraqty būzyluy qalsa, olar MÄS-qa jıberıledı;
6.Ärbır medisinalyq mekemede ornalasqan därıgerlık-konsultasiialyq komissiia adamnyŋ eŋbekke jaramsyzdyǧy turaly şeşım şyǧarady;
7.088/u medisinalyq nysany toltyrylady, oǧan säikes adam medisinalyq-äleumettık saraptamaǧa kuälandyruǧa jıberıledı.
Uaqytşa eŋbekke jaramsyzdyq (eger adam jūmys ısteitın bolsa, nauqastyq demalysta bolu) nemese diagnoz qoiylǧan sätten bastap nauqasty emdeuge jäne qalpyna keltıruge bölıngen tört ai ötuı kerek. Bır erekşelıgı, anatomiialyq kemıstıgı jäne dene funksiiasynyŋ aitarlyqtai nemese aiqyn būzyluy bar qalpyna keltıru mümkındıgı joq nauqastar qūraidy.
Eger öndırıstık jaraqat turaly aitatyn bolsaq, onda öndırıstegı jazataiym oqiǧa turaly N-1 türındegı aktı boluy şart. Eger äskeri qyzmette jaraqat alsa, onda sebeptık bailanys ornatyluy kerek. Mūnymen tiıstı qyzmet salasyndaǧy uäkılettı organ ainalysady. Eger adam Semei iadrolyq poligonynyŋ aumaǧynda belgılı bır jyldary ömır sürse jäne onyŋ diagnozy iadrolyq poligonnyŋ äserınen tuyndaǧan aurulardyŋ tızımıne ense, onda būl mäsele boiynşa vedomstvoaralyq nemese aimaqtyq saraptamalyq keŋes şeşım qabyldaidy.
MÄS-qa qandai qūjattardy tapsyru qajet?
Medisinalyq-äleumettık saraptama jürgızuge ötınışpen bırge kuälandyratyn qūjattardy ūsynady. 088/u medisinalyq nysanyn emhana elektrondy türde ūsynady. Barlyq qajettı qūjattardy, mysaly jeke kuälık, mekenjai turaly anyqtama, mındettı äleumettık saqtandyru jüiesıne qatysu faktısın rastaityn anyqtamany MÄS sarapşysy memlekettık aqparattyq jüielerden «elektrondyq ükımet» qosymşasy arqyly alady.
Mügedektık balalarǧa qalai räsımdeledı?
Balalardyŋ ata-analary da emhanaǧa habarlasuy kerek. Eger anatomiialyq aqau bolmasa, diagnoz qoiylǧan sätten bastap tört ai ötuı tiıs.
Balalar 16 jasqa tolǧanǧa deiın 6 aidan 1, 2, 5 jas aralyǧyndaǧy mügedek balalar dep tanylady.
16 jastan 18 jasqa deiın mügedek balaǧa 18 jasqa tolǧanǧa deiın – 6 ai, 1 jyl merzımge mügedektık toby taǧaiyndalady.
18 jastan asqan adamdar – 6 ai, bır jyl, ekı jyl, qaita tekseruden ötpeidı (şekteusız).
Mügedektıktı belgıleu merzımı:
Mügedektıktı anyqtau turaly saraptamalyq qorytyndylar jasalady:
1. Nauqas tekseruden ötken kezdegı emdeu künı;
2. Ötınış berılgen künnen bastap on jūmys künı ışınde MÄS ädısnamasy men baqylau bölımıne keŋes beru üşın joldanǧan jaǧdaida.
Qosymşa qyzmetter
Mügedekterdıŋ oŋaltu şaralaryn ötkızudegı qajettılıkterıne bailanysty MÄS sarapşylary oŋaltu şaralarynyŋ naqty kölemın, türlerın jäne merzımderın anyqtaityn oŋaltudyŋ jeke baǧdarlamasyn (OJB) äzırleidı. OJB-nyŋ äleumettık jäne käsıbi bölıkterı medisinalyq körsetkışter men qarsy körsetılımder negızınde jasalady.
1. Elektrondyq-sifrlyq qoltaŋbany alu üşın HQO-ǧa jügınu;
2. Oŋaltu obektılerı men qyzmetterın ūsynuǧa ötınış jazu.
Medisinalyq tekserudıŋ tolyq kölemın adamdardy MÄS-qa uaqytyly jıbergen medisinalyq ūiymnyŋ töraǧasy qamtamasyz etedı. Därıgerlık keŋes beru ūiymy adamdy MÄS-qa jatqyzudan bas tartuy mümkın, qyzmetkerdı basqa jūmysqa auystyru üşın nauqastyŋ densaulyq jaǧdaiy turaly qorytyndy beredı. Eger adam jūmys ıstei almaityn jaǧdaida bolsa, därıgerler mügedektıktı belgıleu üşın ony medisinalyq-äleumettık saraptamaǧa jıberedı.
Jadyra MŪRATBEKOVA
