Qazırgı kezde jasandy intellekt mümkındıkterınıŋ damyǧany sonşa, mūndai qondyrǧylar diagnozdy naqty tauyp, joǧary däldıkpen nätije bere alady. Aurular men därı-därmek boiynşa derekter bazalaryn qoldanu arqyly jasandy intellekt chipterı bır top därıgerge qaraǧanda ädıstemelerge jyldam taldau jasai alady.
Neirojelınıŋ damuy şetelde qarqyn alyp keledı. Mysaly, Reseide medisina salasynda jasandy intellektı qoldanumen tört joba äzırlengen. Būl jobalar adam auruyn analizder arqyly tanyp qana qoimai, nauqastardy emdeu boiynşa jospardy da belgılei alady. Qazaqstandyq äzırleuşıler būl baǧytta tıpten ılgerılep kettı. Olar halyqqa därıger emes, jasandy intellekt konsultasiia beretın servis oilap tapty. Būl qadamnyŋ ekınşı jaǧy bar: jūmys oryndardyŋ sany azaiuy mümkın.
Orbis research zertteu ūiymnyŋ derekterı boiynşa älemdegı bır milliard adam negızgı medisinalyq qyzmetterge qol jetkıze almaidy. Būl jait jahandaǧy ekonomikalyq ösudı tejep, ömır süru sapasyn tömendetedı. Densaulyq saqtau jüiesınıŋ jalpy äleuetın arttyru arqyly ǧana qyzmetterge qoljetımdılıktı jaqsartuǧa bolady. Mäselenı şeşudıŋ bır joly retınde medisina qyzmetkerlerınıŋ ştatyn keŋeitu. Alaida mamandardy köptep jappai daiyndau üşın köp resurs pen uaqyt qajet, sonymen qatar ony jüzege asyru qiyn. Taǧy bır joly – qoldanystaǧy qyzmetkerler esebınen tiımdılıktı arttyru arqyly äleuettı köteru. Bıraq būl baǧytta öz qiyndyqtary bar.
Sondyqtan qazırgı kezde eŋ oŋtaily şeşım – densaulyq saqtau salasyna jasandy intellekt mümkındıkterın engızu.
Mäselenıŋ mänı
2021 jyly Düniejüzılık densaulyq saqtau ūiymy (DDŪ) densaulyq saqtau salasyndaǧy etika jäne jasandy intellektını qoldanuǧa kırıspe boiynşa ädıstemelık baiandama daiyndady. Onda «Densaulyq saqtau qyzmetkerlerı men nauqastardyŋ araqatynasy bai aimaqtarǧa qaraǧanda äldeqaida tömen damyǧan elderde jesandy intellektıge qajettılıgı joǧary boluy mümkın» delıngen.
DDŪ mälımetterı boiynşa AQŞ-ta är on myŋ adamǧa 36 därıgerden, Ūlybritaniiada şamamen 32 därıger qarastyrylǧan bolsa, al Ündıstanda 10 000 adamǧa nebärı 7 därıgerden keledı eken.
Mordor Intelligence zertteu ūiymynyŋ medisinadaǧy jasandy intellekt naryǧynyŋ mölşerı men ülesın taldauda 2024 jyly medisinadaǧy jasandy intellekt naryǧynyŋ kölemı 11,66 mlrd dollarǧa baǧalanyp, 2029 jylǧa qarai 36,79 mlrd dollarǧa jetetını aitylǧan.
«Jahandaǧy ösıp kele jatqan geriatriialyq halyq, özgerıp ketken ömır salty men sozylmaly aurulardyŋ qatty taraluy adam auruyn diagnostikalau jäne auralardy bastapqy kezeŋde tereŋınen bıluge qajettılıktıŋ kürt öskenıne äser ettı» dep jazylǧan esepte.
Qazırgı kezde nauqas taldaularyn tez ärı sapaly öŋdeuden bastap, densaulyq saqtaudaǧy şyǧyndardy oŋtailandyruǧa deiın türlı faktorlar naryqqa äser etedı. Sarapşylar būl naryq türlı mümkındıkterdıŋ paida boluy saldarynan öse beredı dep boljaidy. Mysaly, jasandy intellekt tehnologiialaryn paidalanumen egde tartqan adamdardy kütu, zertteulerdı damytu, derekterdı alu üşın vizualizasiia jäne diagnostika salasynda özgerıs bolady.
Şeşımder men keister
Densaulyq saqtaudyŋ jaŋa biznes-modelınde nauqasqa basymdyq berıledı. Öitkenı qazırgı kezde medisinalyq mekemelerdıŋ mälımetter bazasynda jasandy intellekt, Zattar internetı jäne maşinalyq oqytudyŋ integrasiiasy boluy yqtimal. Būl ılgerıleu jeke emdeu baǧdarlamalaryn qūru, yqtimal aurulardyŋ aldyn alu jäne nauqastardyŋ ömır süru sapasyn jaqsartuǧa mümkındık beredı. Sonymen qatar, būl täsıl resurstardy tiımdırek paidalanu jäne medisinalyq kömektı jaqsyraq üilestıru arqyly jalpy densaulyq saqtau şyǧyndaryn azaitady. Nauqastar kez kelgen densaulyq saqtau jüiesınıŋ negızgı maqsaty – jaqsy jäne qoljetımdı em alady.
2023 jyly Dartumda Däl medisina jäne jasandy intellekt ortalyǧy (CPHAI) aşyldy. Mūndai ortalyqtyŋ maqsaty – jasandy intellekt pen biomedisinalyq derekter Däl medisina men densaulyq saqtau nätijelerın qalai jaqsarta alatyny jaiynda pänaralyq zertteulerdı ılgerıletu. Ortalyqtyŋ zertteu maqsaty medisinada jasandy intellektını qoldanu salasyndaǧy qataŋ etikalyq normalardy saqtai otyryp, qoǧamdyq densaulyqty jaqsartu jäne medisinalyq kömektı qamtamasyz etu.
2022 jyly ModMed medisinalyq tehnologiialar salasyndaǧy innovasiialyq kompaniia jaŋa jüienı tanystyrdy. Būl jüie zertteudı qūjattau kezınde därıgerlerdıŋ uaqytyn ünemdeuge arnalǧan. Būl täsıl därıgerlerge jūmysta nauqasqa köbırek köŋıl böluge mümkındık beredı.
Orbis zertteulerı jasandy intellekt arqyly medisinalyq qyzmetkerler az uaqyt ışınde nauqastardy köbırek qabyldai alatynyn körsettı. Būl rette qyzmet körsetu sapasy tüspeidı. Is jüzınde jasandy intellekt diabet retinopatiia anyqtauda tiımdı ekenın körsettı. Osylaişa medisina qyzmetkerlerınıŋ tiımdılıgı bırden 40 paiyzǧa artqan.
Deep Eye Care Foundation qorynyŋ Bangladeştegı közdıŋ ışkı tor qabyǧyn emdeu jönındegı arnaiy klinikasynda bes ai boiy zertteu jürgızıldı. Zertteuge 2 myŋnan asa pasient qatysty. Olar bırneşe topqa bölındı. Bır top nauqas Jİ-skriningı nätijesıne qaramastan maman kömegıne jügınudı jalǧastyrdy. Kelesı bır top avtonomdy Jİ diabet retinopatiiasyn anyqtamasa, därıgerge jügınbegen.
Medisina salasynda neirojelılerdı sättı paidalanu mysaldarynyŋ bırı retınde Checkdoc diagnostikalau servisın atauǧa bolady. Būl servis Qazaqstanda 2021 jyly ıske qosylǧan. Osy servis kömegımen üiden şyqpai-aq sapaly onlain-konsultasiiany aluǧa bolady. Eŋ qyzyǧy, auyrǧan adamǧa konsultasiia därıger emes, neirojelı beredı. Osyndai servistı äzırleu ideiasynyŋ avtory – käsıpker äiel Toty Smanova.
«Otandyq medisinada neirojelı paida boluyna quanyp jatqan därıger az. Keibır mamandar prosesterdı avtomattandyru jūmys oryndaryn qysqartyp, käsıbi mamandardy joiady dep alaŋdaidy. Menıŋ pıkırımşe, Jİ maqsaty – därıgerdı almastyru emes, olarǧa diagnostikalauda prosesterdı jeŋıldetuge kömektesu» deidı käsıpker.
Cervic qalai jūmys ısteidı?
Paidalanuşy ai.checkdoc.kz servisınıŋ saityna kırıp, forma boiynşa bos jolaqtardy toltyryp, densaulyǧyndaǧy problemalardy sipattauy kerek. Neirojelı ūsynylǧan aqparatty taldap, nauqasqa taǧy bırneşe naqty sūraq qoiady. Neirojelı qoiatyn sūraqtar därıger qoiatyn sūraqtan köbırek bolyp şyqty. Adam densaulyǧyndaǧy problemaǧa egjei-tegjei üŋılu arqyly neirojelı naqtylyǧy 90 paiyzǧa jetetın tūjyrym jasauǧa mümkındık beredı. Ärı qarai neirojelı nauqasqa qandai maman kömegıne jügınuı kerek, qandai taldau jasau keregın aitady. Jİ nauqasqa tıptı osyndai taldau Checkdoc servisınde baǧasy qanşa bolatynyn da habarlaidy.
«Şeşımdı adam emes, kompiuter qabyldaityn jasandy intellekt emhana önımdılıgın arttyra alady. Mūndai jüieler AQŞ-tyŋ Azyq-tülık jäne därı-därmek basqarmasy (FDA) medisinalyq qyzmette paidalanu üşın qauıpsız jäne tiımdı dep tanydy» dedı Toty Smanova.
Qazırgı kezde Checkdoc jobasyna halyqaralyq investorlar qyzyǧuşylyq tanytyp otyr. Servistıŋ damuyna Dubaidyŋ Almak Capital qory 250 myŋ dollar investisiia saldy. Būl qarajat servistegı tehnologiialyq bölıktı pysyqtauǧa jūmsalady.
Tūtastai alǧanda, şeteldık sarapşylar älem boiynşa medisinada jasandy intellektı qoldanatyn qosymşalar men qyzmetterdıŋ sany artady dep boljaidy. Qazırgı kezde Jİ – sūranysqa ie nişalardyŋ bırı.
Änuarbek JÄLEL
