Memleket basşysynyŋ İtaliiaǧa resmi sapary Prezident Serdjo Mattarellamen kezdesuden bastaldy. Ekı el basşylarynyŋ kelıssözıne deiın Kvirinale saraiynda Qazaqstan Prezidentın saltanatty qarsy alu räsımı öttı. Qasym-Jomart Toqaevtyŋ qūrmetıne Qazaqstan tuy köterılıp, qos memlekettıŋ änūrandary şyrqaldy. Qūrmet qarauyly bastyǧynyŋ raportynan keiın prezidentter bır-bırıne resmi delegasiia ökılderın tanystyrdy.
Qasym-Jomart Toqaev öz sözınde būl Qazaqstan Prezidentı retınde İtaliiaǧa jasaǧan alǧaşqy sapary ekenın atap ötıp, qonaqjailyq körsetkenı üşın Serdjo Mattarellaǧa alǧys aitty. Memleket basşysy elımızdıŋ Europa Odaǧyndaǧy senımdı serıktesterınıŋ bırı – İtaliia Respublikasymen qarym-qatynasy ūzaq uaqyttan berı özara tiımdı sipatta damyp kele jatqanyn jetkızdı.
«Men bügın özara müddenı közdeitın mäselelerdı, atap aitqanda, ekonomikalyq bailanystardy damytu jäne ekı eldı örkendetuge baǧyttalǧan qatynastardy nyǧaitu, sondai-aq halyqaralyq özektı mäselelerdı şeşu joldaryn talqylaǧym keledı» dedı Prezident. Qasym-Jomart Toqaevtyŋ aituynşa, İtaliia – Qazaqstannyŋ Europadaǧy negızgı sauda serıktesterınıŋ bırı. «Özara sauda-sattyq kölemı 14,5 milliard dollardan asty. Taiau jyldary elderımız arasyndaǧy tauar ainalymy 20 milliard dollarǧa jetedı dep senemız. İtaliia – Qazaqstan ekonomikasyna qarjy salǧan basty investorlardyŋ bırı. Bızdıŋ naryqta 300-ge juyq italiialyq kompaniia jūmys ısteidı, sonyŋ ışınde ENI käsıporny da bar. ENI – köşbasşy kompaniia. Bız ekıjaqty qatynastardaǧy jetıstıkterdı joǧary baǧalaimyz. Bız olardyŋ jūmys ısteuı üşın qolaily jaǧdai jasaudy odan ärı jalǧastyra beremız. Degenmen ekonomika baǧytyna ǧana emes, mädeniet, turizm siiaqty basqa da köptegen saladaǧy yntymaqtastyqty damytuǧa tyŋ serpın beru qajet. Qazaqstan men İtaliia arasyndaǧy yntymaqtastyq öte tabysty bolatynyna senımdımın» dedı Prezident.
Sonymen qatar Qasym-Jomart Toqaev şeteldık investorlar üşın el ekonomikasynyŋ anaǧūrlym tartymdy jäne perspektivtı salalary, onyŋ ışınde «jasyl» energetika turaly egjei-tegjeilı mälımet berdı. Memleketter basşylary Qazaqstan men İtaliianyŋ älemdık arenadaǧy, onyŋ ışınde BŪŪ men EQYŪ aiasyndaǧy özara ıs-qimyl mäselelerıne arnaiy toqtaldy. Ekı el prezidentterı BŪŪ Jarǧysynyŋ qaǧidattaryn qūrmetteu negızınde halyqaralyq qatynastar men jahandyq qauıpsızdık jüiesın nyǧaitudyŋ maŋyzdy ekenın atap öttı. Sonymen qatar taraptar Qazaqstan men Ortalyq Aziianyŋ Europa Odaǧymen aradaǧy yntymaqtastyǧyn damytu perspektivalaryn talqylap, kölık jäne logistika salasyndaǧy özara tiımdı yqpaldastyqtyŋ, atap aitqanda, Transkaspii halyqaralyq kölık baǧytyn örkendetudıŋ keleşegı zor ekenın erekşe atap öttı.
Memleket basşysy oraily sättı paidalana otyryp, Prezident Mattarellany İtaliianyŋ «Ülken jetılıkke» töraǧalyq qyzmetıne kırısuımen qūttyqtap, G7-nıŋ kün tärtıbın jüzege asyru ısınde tabys tıledı. Öz kezegınde, Serdjo Mattarella İtaliia Qazaqstanda jürgızılıp jatqan saiasi jäne qoǧamdyq reformalarǧa ülken qyzyǧuşylyq tanytyp otyrǧanyn atap ötıp, Rimge saparmen kelgenı üşın Qazaqstan Prezidentıne alǧys aitty. Sondai-aq kelıssözderdıŋ nätijesı ekıjaqty ekonomikalyq, saiasi jäne mädeni-gumanitarlyq bailanystarǧa tyŋ serpın beredı dep senım bıldırdı. Dostyq räuışte ötken kezdesu soŋynda Qasym-Jomart Toqaev Serdjo Mattarellany Qazaqstanǧa saparmen keluge şaqyrdy. İtaliia Prezidentı Memleket basşysynyŋ şaqyruyn rizaşylyqpen qabyl aldy. Mūnan soŋ kelıssöz dastarqan basynda jalǧasty.
Ekıjaqty qatynastardyŋ äleuetı zor
Qazaqstan Prezidentı men İtaliia Ministrler Keŋesınıŋ töraǧasy Djordja Meloni kelıssöz jürgızdı. Memleket basşysy İtaliia jerınde qūrmet körsetkenı üşın Djordja Melonige alǧys aitty. Qasym-Jomart Toqaev Qazaqstan men İtaliia arasynda tyǧyz saiasi dialog, berık ekonomikalyq yqpaldastyq, tabysty mädeni-gumanitarlyq bailanys ornaǧanyn atap öttı. «Bız İtaliianyŋ Ortalyq Aziiadaǧy basty serıktesı bolǧanymyzdy maqtan tūtamyz. Ekı el arasyndaǧy ekonomikalyq yntymaqtastyq qarqyndy damyp keledı jäne qarym-qatynastardy odan ärı arttyruǧa mol äleuet bar» dedı Prezident.
Memleket basşysynyŋ aituynşa, İtaliia – Qazaqstannyŋ Europadaǧy negızgı sauda serıktesterınıŋ bırı jäne el ekonomikasyndaǧy eŋ ırı investorlardyŋ bestıgıne kıredı. Elderımız arasyndaǧy tauar ainalymy 15 milliard dollarǧa juyqtady. İtaliiadan Qazaqstanǧa tartylǧan tıkelei şeteldık investisiia 7,3 milliard dollardy qūrady. Bügınde bızdıŋ elımızde 300-den astam italiialyq kompaniia tabysty jūmys ıstep jatyr. Olardyŋ arasynda ENI, SDF Group, PetroValves, Maire Tecnimont, IVECO, Tenaris jäne basqa da ırı investorlar bar.
Qazaqstan Prezidentı BŪŪ, EQYŪ, Europa Keŋesı jäne EYDŪ aiasyndaǧy älemdık arenada ortaq maqsattarǧa qol jetkızu ısındegı ekı eldıŋ tabysty yqpaldastyǧyna arnaiy toqtaldy. Sonymen qatar Qasym-Jomart Toqaev Qazaqstannyŋ jahandyq qauıpsızdık, öŋırlık tūraqtylyq, terrorizmge qarsy küres, klimattyŋ özgeruı siiaqty mäselelerge qatysty yntymaqtastyqty odan ärı nyǧaituǧa daiyn ekenın jetkızdı. Memleket basşysy Almatyda İtaliia mädenietı institutynyŋ aşyluyn qūptady. Onyŋ pıkırınşe, mädeni diplomatiia, bılım beru salasyndaǧy serıktestık jäne turizm elder arasyndaǧy bailanystardy tereŋdetude maŋyzdy röl atqarady.
Djordja Meloni qazaq-italian qatynastarynyŋ deŋgeiı joǧary ekenın atap ötıp, İtaliianyŋ Qazaqstanmen aradaǧy bailanystaryn nyǧaituǧa beiıldı ekenın jetkızdı. «Sızdıŋ bügıngı saparyŋyzdy qazaq-italian qarym-qatynasyn odan ärı örkendetu üşın zor mümkındık retınde qarastyramyz» dedı Premer-ministr.
Kezdesu barysynda sauda-ekonomikalyq, investisiialyq, energetikalyq, kölık-logistikalyq, agrarlyq, mädeni-gumanitarlyq, bılım beru salalaryndaǧy yntymaqtastyqty keŋeitu, sondai-aq jasyl energetika jäne ekı memlekettıŋ astanalary arasyndaǧy äue qatynasyn damytu mäselelerıne erekşe nazar audaryldy. Būdan bölek, kezdesude öŋırlık jäne halyqaralyq kün tärtıbındegı mäseleler talqylandy. Kezdesu soŋynda Qazaqstan Prezidentı Qasym-Jomart Toqaev pen İtaliia Premer-ministrı bırlesken mälımdeme jasap, bırqatar ekıjaqty qūjattarǧa qol qoidy. Olardyŋ qatarynda «Qazaqstan Respublikasynyŋ Ükımetı men İtaliia Respublikasynyŋ Ükımetı arasyndaǧy Ekınşı düniejüzılık soǧys kezınde qaza tapqan äskeri qyzmetşıler jerlengen oryndardyŋ märtebesıne qatysty kelısım», «Qazaqstannyŋ «QazMūnaiGaz» ūlttyq kompaniiasy men İtaliianyŋ «ENI» kompaniiasy arasyndaǧy jalpy quaty 247 MBt bolatyn gibridtı elektr stansiiasyn (jel elektr stansiiasy, kün elektr stansiiasy) salu jönındegı bırlesken jobany jüzege asyru turaly bırlesken tüpkılıktı investisiialyq şeşım» jäne basqa qūjattar bar.
İtaliia käsıpkerlerın Qazaqstanǧa şaqyrdy
Qazaqstan Prezidentı Rimge resmi sapary aiasynda İtaliianyŋ biznes-qoǧamdastyq ökılderımen kezdesıp, «Qazaqstan – İtaliia» investisiialyq döŋgelek üstelınde söz söiledı. Döŋgelek üstelge halyqaralyq deŋgeidegı 30-ǧa juyq kompaniia qatysty. Qasym-Jomart Toqaev İtaliianyŋ biznes «kapitandaryna» Qazaqstannyŋ investisiialyq mümkındıkterı turaly jan-jaqty mälımet berdı. Onyŋ aituynşa, älemdegı geosaiasi jaǧdaiǧa qaramastan, elımız aimaqtaǧy eŋ ırı jäne qarqyndy damyp kele jatqan ekonomikalardyŋ bırı retındegı ornyn senımdı türde saqtap otyr. «Byltyr elımızdıŋ ekonomikalyq ösımı 5,1 paiyz deŋgeiınde boldy. Būl – boljamdy jahandyq körsetkışke qaraǧanda şamamen 2 ese joǧary (Düniejüzılık bank – 2,6%, BŪŪ – 2,7%). Bızdıŋ orta merzımdı perspektivadaǧy strategiialyq maqsatymyz – 2029 jylǧa qarai ekonomikanyŋ kölemın ekı ese ūlǧaituǧa mümkındık beretın 6-7 paiyzdyq ösımge qol jetkızu. Ol üşın auqymdy reformalar jürgızu qajet edı. Sondyqtan saiasi reformalarmen qatar, naryqtyq jäne bäsekege qabılettı ekonomikamyzdy aitarlyqtai nyǧaityp jatyrmyz. Men mūny tabysqa jetudıŋ qajettı şarty dep esepteimın. Qazaqstanda taiau arada ekonomikamyzdyŋ aşyq, senımdı jäne qarqyndy damuyna yqpal etetın asa maŋyzdy ärı tübegeilı reformalar bastalady. Mūny sızderge senımdı türde aita alamyn. Maqsatymyz – Qazaqstandaǧy standarttardy, erejelerdı jäne biznes jürgızu täjıribesın Ekonomikalyq yntymaqtastyq jäne damu ūiymynyŋ deŋgeiıne jetkızu. Bız eŋ joǧary halyqaralyq standarttarǧa sai keletın investisiialyq ahual qalyptastyruǧa ūmtylyp jatyrmyz» dedı Memleket basşysy.
Prezident el ekonomikasyna şetelden tıkelei tartylatyn investisiia kölemın ūlǧaitu maqsatynda praktikalyq jäne zaŋnamalyq tūrǧyda josparlanǧan şaralar turaly italiialyq käsıpkerlerge mälımet berdı. «Bız investorlarǧa oŋtaily ärı yŋǧaily orta qalyptastyru üşın bizneske qoiylatyn artyq talaptardy anyqtap, olardy joidyq. Jaqynda İnvestisiialardy tartu jönındegı keŋes qūrylyp, oǧan keŋ auqymdy ökılettık berıldı. Būl Keŋestıŋ jedel şeşım qabyldauyna, körsetıletın jan-jaqty memlekettık qoldaudy qamtamasyz etu arqyly investisiialyq jobalardy jüzege asyruyna yqpal etedı» dedı Prezident.
Memleket basşysy tehnologiialyq revoliusiiany jäne aldaǧy uaqytta asa maŋyzdy şikızatty öndıru jäne öŋdeu salasynda jahandyq sūranystyŋ eselep ösetını jönındegı boljamdy eskerıp, İtaliia käsıpkerlerın osy baǧytta yntymaqtastyq ornatuǧa şaqyrdy. «Düniejüzılık banktıŋ baǧalauynşa, Qazaqstanda qūny 46 trillion dollardan asatyn bes myŋnan astam barlanbaǧan ken orny bar. Bügınde bız Europa Odaǧyna müşe elderdıŋ ekonomikasyna qajettı eŋ maŋyzdy 34 şikızattyŋ 19 türın öndıremız. Qajettı investisiia bolsa, kobalt, volfram, litii siiaqty paidaly qazbalardyŋ 9 türın igeruge bolady» dedı Qasym-Jomart Toqaev.
Memleket basşysy döŋgelek üstelge qatysuşylardy biotehnologiia, farmasevtika salalaryndaǧy investisiialyq mümkındıkter turaly habardar ettı. Qasym-Jomart Toqaev İtaliianyŋ bırqatar ırı kompaniialaryn Qazaqstanda jergılıktı öndırıs aşuǧa şaqyrdy. Būdan bölek, Qasym-Jomart Toqaev IT-salasyn damytudyŋ jäne «Astana» halyqaralyq qarjy ortalyǧynyŋ artyqşylyqtaryna arnaiy toqtaldy. Memleket basşysy sözın qorytyndylai kele, Qazaqstannyŋ äleuettı investorlarǧa jan-jaqty qoldau körsetuge daiyn ekenın aitty. Sondai-aq kezdesuge qatysuşylardy «Astana» halyqaralyq forumyna qatysuǧa şaqyrdy.
MAŊYZDY QŪJATTARǦA QOL QOIYLDY
İnvestisiialyq döŋgelek üstel aiaqtalǧan soŋ, Memleket basşysynyŋ qatysuymen bırqatar ekıjaqty qūjattarǧa qol qoiu räsımı öttı. Olardyŋ qatarynda «Samūryq-Qazyna» AQ men Balestra arasyndaǧy Türkıstan oblysy Sozaq audany Taiqoŋyr auylynda quaty jylyna 800 myŋ tonna bolatyn kükırt qyşqyly zauytyn salu jobasynyŋ şarttary men merzımın aiqyndaityn kelısım; «Bäiterek» ŪBH» AQ men SACE arasyndaǧy ekonomikanyŋ basym sektorlaryndaǧy investisiialyq jobalar jönınde İtaliianyŋ qatysuymen jasalǧan mämılelerdı saqtandyru limitın belgıleu turaly negızdemelık kelısım; «Samūryq-Energo» AQ men Ansaldo Energia SpA arasyndaǧy quaty 544 MVt-qa deiın jetetın bu-gaz qondyrǧysyn salu arqyly Almatydaǧy üşınşı JEO-ny rekonstruksiialaudy közdeitın yntymaqtastyq turaly kelısım; Qazaqstandaǧy italiialyq käsıporyndardy jäne İtaliiadaǧy qazaqstandyq käsıporyndardy qoldauǧa, sondai-aq Qazaqstan men İtaliia biznesı arasyndaǧy ekonomikalyq jäne sauda qatynastaryn nyǧaituǧa baǧyttalǧan «Atameken» ŪKP men Confiindustria arasyndaǧy yntymaqtastyq turaly memorandum bar.
Sondai-aq Memleket basşysy Eni kompaniiasynyŋ bas operasiialyq direktory Gvido Bruskomen kezdestı. Jylyşyraily jüzdesude Qazaqstan men Eni kompaniiasy arasyndaǧy ötken jylǧy yntymaqtastyqtyŋ nätijelerı jäne aldaǧy yqpaldastyqtyŋ äleuetı qarastyryldy.
Prezident Maire Tecnimont kompaniiasynyŋ Bas atqaruşy direktory Alessandro Berninidı, NEOS äue kompaniiasynyŋ prezidentı Lupo Rattassidı, Bonifiche Ferraresi kompaniiasynyŋ Bas atqaruşy direktory Federiko Vekkonidı qabyldady.
