Elımızde autizmge şaldyǧatyn balalardyŋ köbeiuı osy baǧytta oŋaltu ortalyqtarynyŋ sanyn da arttyrudy qajet etude. Osyǧan orai Astanada memlekettık tapsyryspen erekşe balalarǧa tegın qyzmet körsetetın «Orda Autism» tüzetu ortalyǧynyŋ törtınşı filialy aşyldy. Onyŋ aşyluyna Astana qalalyq Işkı saiasat basqarmasynyŋ basşysy Nūrdäulet Älmūhanov, Astana qalalyq Jūmyspen qamtu jäne äleumettık qorǧau basqarmasynyŋ basşysy İlia Skub qatysyp, jaŋa ūjym jūmysyna sättılık tıledı.
Ortalyqty 2016 jyldan berı jūmys ısteitın Astana qalalyq «Orda» autizmı bar balalar ata-analarynyŋ qoǧamdyq bırlestıgı aşyp otyr. Būǧan deiın olar aşqan 3 ortalyq jylyna 500-den astam balany tüzetu jäne oŋaltumen ainalysatyn. Mūnda ǧylymi däleldengen, eŋ tiımdı, zamanaui ädıstemeler qoldanylady jäne arnaiy daiyndyqtan ötken mamandar jūmys ısteidı. Erekşe balǧyndardyŋ ata-analaryna da psihologiialyq qoldau körsetıledı.
– Memleket basşysy mügedektıgı bar balalar men jasöspırımderdı oŋaltu boiynşa zamanaui ädıster men täsılderdı engızuge, ūlt saulyǧyna erekşe köŋıl böledı. Osy rette ortalyq jūmysynyŋ maqsaty – autizm boiynşa belgılerı bar eresek balalardy kompiuterlık sauattylyqqa üiretu, aspazdyqqa baulu, tıgın, egınşılık, qolönerdı meŋgertu jäne basqa da jūmystar boiynşa käsıbi baǧdarlau. Olardyŋ dene tärbiesı üşın ortalyqta fitnes zal men üstel tennisı de aşylǧan. Osymen segızınşı jyl qatarynan jūmys ıstep kele jatqan bızdıŋ ortalyqtar atalǧan baǧyttarda äleumettık qyzmetterdı 1,5-18 jas aralyǧyndaǧy autizmı bar balalarǧa tegın körsetetın jalǧyz mekeme, – deidı Astana qalasy «Orda» autizmı bar balalar ata-analarynyŋ qoǧamdyq bırlestıgı töraǧasy Saltanat Esmaǧanbetova.
Jaŋa ǧimaratta autizmge şaldyqqan balalardy oŋaltu men tüzetudıŋ tyŋ formattary engızılgen, mekeme jūmysy osy rette zamanaui maşyqtar men äleumettendıruge qol jetkızuge baǧyttalǧan. Onyŋ aşyluy üşın qanşama resurs pen küş salyndy. Osyǧan orai ortalyq basşysy Astana qalalyq Jūmyspen qamtu jäne äleumettık qorǧau basqarmasyna 7 jyl boiyna serıktes bolyp kele jatqany üşın alǧys bıldırdı.
– Autizm – ömır boiyna adam boiynda qalatyn neirobiologiialyq auytquşylyq. Būl ūltyna, äleumettık tobyna qaramai kezdesetın auytquşylyq qyz balalarǧa qaraǧanda ūldarda 4 ese köp kezdesedı. Autizm adamnyŋ özgelermen dūrys qarym-qatynas qūruyna kedergı keltıredı. Älemde būl auytquşylyq 67 mln adamda bar ekenı anyqtalǧan, ärbır törtınşı bala autizm auytquşylyǧymen tuylady. Ädette autizm belgılerı 3 jasynda naqty belgılı bolady, oǧan deiın türlı deŋgeide körınıs tabady. Däl qazırgı uaqytta osyndai balalardy käsıbi tūrǧyda tüzetu jūmystary elımız üşın öte özektı jäne maŋyzdy bolyp otyr, – deidı özı de erekşe bala tärbielep otyrǧan bırlestık basşysy S.Esmaǧambetova.
Būl qiyndyqqa özı tıkelei ūşyraǧan Saltanat balasy üşın defektolog, psiholog mamandyqtaryn oqyp, osy salada ortalyq aşuǧa bel buǧan jäne özı siiaqty ata-analardy būl ıske tartqan. Qazırgı taŋda ortalyqta eŋbek etetın qyzmetkerlerdıŋ köbı – autizmı bar balalardyŋ ata-anasy.
800 şarşy metr aumaqty alatyn jaŋa ortalyqta tolyǧymen jabdyqtalǧan 20-dan astam kabinet bar. Būl jerde logopedter, defektologtar, psihologtar, beiımdeu dene tärbiesı boiynşa nūsqauşylar, muzyka terapiia mamandary jäne taǧy basqa sala qyzmetkerlerı jūmys ısteidı. Balalardyŋ üiıne baryp, äleumettık qyzmet körsetetın mamandar da bar.
– Balalardy oŋaltu men tüzetude sapaly qyzmet körsetu üşın olardy äleumettendırudıŋ maŋyzy zor. Sebebı būl balalarǧa qarym-qatynas jetıspeidı. Bız sol sebeptı batystyq ädıs boiynşa jūmys ısteudı, iaǧni är topqa balalardy az-azdan, olardyŋ maşyqtaryna, jasyna jäne qajettılıgıne qarai jinaqtaudy közdep otyrmyz. Menıŋ qyzym qazır 18 jasta, jaǧdaiy öte jaqsy, üzdıksız oŋaltu jäne tüzetu jūmystary öz nätijesın beretının jeke täjıribem arqyly aitqym keledı, ata-analarǧa eşqaşan küder üzuge bolmaidy. Osy oraida bız sondai balalardyŋ ata-analaryn jūmysqa alyp, olardy arnaiy oqytamyz, – deidı bırlestık töraǧasy.
Onyŋ aituynşa, olar Astanadaǧy autizmı bar balalardyŋ şamamen 25 paiyzyn qamtyp otyr.
– Älemde būl auytquşylyqtyŋ naqty sebepterı anyqtalmaǧan. Degenmen soǧan aparatyn jaittar turaly aitsam, bırınşıden genetikalyq faktor, ekologiia jäne äielderdıŋ balaǧa jüktı kezındegı densaulyǧynda bolǧan qiyndyqtar men auyr jaǧdaida bosanuy syndy jaǧdailar äser etuı mümkın, – deidı S.Esmaǧanbetova.
Kelgen qonaqtar ortalyqtyŋ lentasyn qiǧan soŋ, olar ǧimarat ışın aralap kördı. Saltanatty aşylu räsımınen soŋ basqarma basşylary qoldau bıldırgenı jäne demeuşı käsıpkerler ǧimaratty bezendıruge, jabdyqtauǧa kömekteskenı üşın Alǧys hatpen marapattaldy. Ortalyqtyŋ būǧan deiıngı üş filialy: Tūran daŋǧyly, 9, B.Mailin köşesı, 21 jäne Ä.Bökeihan köşesı, 25V mekenjaiy boiynşa jäne jaŋadan aşylǧan filialy Kenesary köşesı, 80 ǧimaratynda ornalasqan.
