Elımızde qaterlı ısık diagnozy jyl saiyn orta eseppen 600-ge juyq balaǧa qoiylady. Ötken jyly alǧaş ret 39 myŋnan astam balalar onkologiialyq aurumen tırkelgen.
Balalar onkologiiasy – medisinanyŋ kürdelı salalarynyŋ bırı. Düniejüzılık densaulyq saqtau ūiymy mälımetterı boiynşa, älemde jyl saiyn 400 myŋnan astam bala men 20 jasqa deiıngı jasöspırımge obyr diagnozy qoiylady. Būl rette jyl saiyn 100 myŋǧa juyq bala obyrdan qaitys bolady. Balalar obyry eresekter obyrynan statistikasy men qūrylymy boiynşa köp jaǧynan erekşelenedı. Eresekterdıŋ arasyndaǧy ökpe, süt bezı, ışek, quyq jäne taǧy basqa siiaqty taralǧan onkologiialyq aurular ıs jüzınde balalarda öte sirek kezdesedı. Elımızde balalardaǧy qaterlı ısık qūrylymynda bırınşı orynda qan öndıru jüienıŋ aurulary – 39%, būdan ärı ortalyq nerv jüiesınıŋ ısıkterı – 14%, jūmsaq tınderdıŋ ısıkterı – 9%, ışperde arty keŋıstıgınıŋ ısıkterı – 8%, büirek ısıkterı men limfomalar 6% tūr. Balalardaǧy onkologiialyq aurulardy emdeudıŋ nätijesı köptegen faktorlarǧa bailanysty, olardyŋ bırı – uaqtyly diagnoz qoiu. Sondyqtan balalardyŋ onkologiialyq aurularynyŋ belgılerı boiynşa aqparat taratu jäne sonymen bırge osy aurulardyŋ köpşılıgı bügınde emdeletının köpşılıkke jetkızu maŋyzdy. Elımızde balalar arasyndaǧy onkologiialyq aurulardy erte anyqtau körsetkışı jylma-jyl artyp keledı. Soŋǧy 3 jylda būl körsetkış 41,4%-dan 52%-ǧa deiın östı. Jylyna ortaşa eseppen 500-600 baladan onkogematologiialyq patologiia anyqtalady, onyŋ 33%-y – 3 pen 10 jas aralyǧyndaǧy balalar. Balalardyŋ qaterlı ısık tabylǧannan keiın 5 jyldan ūzaq ömır süru körsetkışı 74,6%-ǧa deiın artty. Balalardaǧy onkologiianyŋ eŋ köp taralǧan türı – qaterlı ısık auruynyŋ jalpy sanynyŋ 39,3%-yn qūraityn jıtı leikemiia. Onkologiialyq patologiiasy bar 107 balanyŋ qabyldap jatqan negızgı emı – himioterapiia, al hirurgiialyq em türlerı Astana men Almaty qalalarynda jürgızıluı. Qazırgı uaqytta Qazaqstanda balalardyŋ keibır onkologiialyq aurulary kezınde emdeudıŋ tiımdılıgı 70-90 paiyzdy qūraidy. Sondai-aq qaterlı ısıktıŋ genetikalyq aqaulardyŋ nätijesınde paida bolatyn türlerı de bar jäne olardy emdeu nätijelerı älı de joǧary emes.
Soŋǧy 3 jylda būl körsetkış 41,4%-dan 52%-ǧa deiın östı. Jylyna ortaşa eseppen 500-600 baladan onkogematologiialyq patologiia anyqtalady, onyŋ 33%-y – 3 pen 10 jas aralyǧyndaǧy balalar. Balalardyŋ qaterlı ısık tabylǧannan keiın 5 jyldan ūzaq ömır süru körsetkışı 74,6%-ǧa deiın artty. Balalardaǧy onkologiianyŋ eŋ köp taralǧan türı – qaterlı ısık auruynyŋ jalpy sanynyŋ 39,3%-yn qūraityn jıtı leikemiia
Astana qalasyndaǧy Ana men bala ūlttyq ortalyǧynyŋ – Diana Musina balalar onkogematology. Onyŋ aituynşa, balalar onkologiiasynyŋ jalpy qūrylymynda mi ısıkterı, neiroblastomalar, limfomalar jäne retinoblastomalar basym nauqastarda jiı kezdesedı. «Alǧaşqy belgıler ısık türıne bailanysty. Köbınese simptomdar jiı kezdesetın: būl älsızdık, jiı suyq tiiu, belgılı bır jerde auyrsynu boluy mümkın, ol ış, buyndar nemese aiaqtar, qoldar, zärdegı qan, tıptı qarapaiym bas auruy boluy mümkın. Barlyq belgıler naqty emes» deidı Diana Qaidarqyzy. Onyŋ pıkırınşe, ata-ana balasyn salalyq mamandardyŋ uaqtyly tekserulerınen ötıp, qadaǧalau kerek. Därıgerlerdıŋ, tūrǧylyqty jerındegı pediatrlardyŋ, äsırese balalardaǧy qaterlı ısıktıŋ erte diagnozyn, tıptı qarapaiym bolyp körınetın belgılerge anyqtaityn kezde nazar audaru kerek.
«Ökınışke qarai, ısıkter özgeredı jäne olardy emdeu būrynǧyǧa qaraǧanda auyr, keide müldem kömektespeidı. Tıptı emdelgennen keiın de qaitalanuy mümkın. Taǧy da, aityp keteiın, ärine, ısık türıne, prosestıŋ satysy men taraluyna bailanysty. Bız eşqaşan qalpyna keltıruge 100% uäde bermeimız. Öitkenı emdeu kezınde balalar ısıktıŋ özınen emes, himioterapiianyŋ asqynularynan qaitys bolady. Būl immunitettı basu, onda bakteriialyq nemese virustyq infeksiia qosylady. Emdeudıŋ 30%-y köŋıl-küi, dieta jäne kütımge bailanysty» deidı Diana Musina.
Jalpy, jas baladan onkologiialyq aurudy anyqtau öte qiyn. Sondyqtan ata-analar balalarynyŋ densaulyǧyna öte mūqiiat bolu kerek. Qaterlı ısık terapiiasynyŋ tiımdılıgı uaqytyly diagnoz qoiuǧa bailanysty ekenın este ūstaǧan jön.
Zere AMANGELDİNOVA,
Astana IT University-nıŋ studentı
