Jolauşylar tasymaly qyzmetın jetıldıru – özektılıgın eşqaşan joǧaltpai kele jatqan mäselelerdıŋ bırı. Astana sekıldı megapoliste qym-quyt qainap jatqan qala ömırı türlene tüsıp, qalalyqtar sany jyl saiyn ösıp jatqanyn eskersek, qoǧamdyq tasymaldau ısıne özgerıster enu keregı sözsız. Al bas qalada jolauşylar tasymaly servisı qanşalyqty jaqsaryp keledı? Elordada qatynaityn qoǧamdyq kölık sany jolauşylar nöpırıne tolyq jauap bere ala ma?
Jaŋa avtobustarmen tolyqty
Jolauşylar tasymaly qyzmetın oŋtailandyryp, jetıldıru jäne jaqsartu ısımen Astana qalasy Kölık jäne jol-kölık infraqūrylymyn damytu basqarmasyna qarasty «City Transportation Systems» JŞS ainalysady. Mekeme tasymaldau qyzmetınıŋ barlyq audandarǧa qatynauyna, baǧyttardyŋ ūtymdy ūiymdastyryluyna män berıp, avtobus qozǧalysynyŋ bırın-bırı qaitalamauyn qadaǧalaidy. Baǧyttardyŋ tüzu, dıttegen jerge tez jetkızetındei qysqa boluy közdeledı. Sonymen qatar tūrǧyn alaptary men äleumettık nysandardyŋ bärınıŋ kölık qatynasymen bailanysyp jatuy eskerıledı. Kölık aǧysyn retteu, jolauşylar aǧynyn, qozǧalys kestelerın tiımdı qūru üşın halyqtyŋ talap-tılekterın zerdeleumen bırge arnaiy kürdelı mamandandyrylǧan baǧdarlamalar qoldanylady. Elordada qoǧamdyq kölık tasymalymen ainalysatyn 6 avtobus parkı bar, ondaǧy avtobustyŋ jalpy sany – 1469. Jolǧa künıne 1000-nan asa avtobus şyǧady.
Jalpy qaladaǧy qoǧamdyq kölık 2015 jyldan berı Iveco Citelis, Iveco Urbanway, Iveco Crossway markalaryna jaŋartylǧan. Olar EVRO-5, 6 standartyna sai keledı. 2020 jyldan ekologiiaǧa ziiansyz Yutong markaly elektrobustar alyndy. Jeke avtobus parkterımen 2022-2024 jyldary Higer, GOLDEN DRAGON markaly avtobustary alyndy.
– Bügıngı taŋda avtobustardy satyp alu qajettılıgı älı de bar, öitkenı jyl saiyn halyq sany 40-50 myŋ tūrǧynǧa köbeiedı, sonymen qatar jylda qūrylys jürgızılıp, qoǧamdyq kölıkpen qyzmet körsetu qajet jaŋa ǧimarattar paidalanuǧa berıledı. Būl qoldanystaǧy marşruttardy ūzartu jäne jaŋa marşruttardy ıske qosu qajettılıgın tudyrady, al marşrutty ūzartu kezınde avtobustardyŋ jüru aralyǧy artady jäne būǧan jol bermeu maqsatynda avtobustardy qosu qajet. Osy faktorlardyŋ barlyǧy qoǧamdyq kölık tapşylyǧyn qalyptastyrady. Tiısınşe, tapşylyq ünemı özgerıp otyrady. Sol sebeptı jelıge taǧy 300 avtobus şyǧaru josparlanyp otyr, – dedı «City Transportation Systems» JŞS baspasöz hatşysy Oksana Äubäkırova.
Jürgızuşı nege tapşy?
Qalanyŋ jolauşylar tasymaldau ısınde oŋtaily şeşımın tappai kele jatqan mäselenıŋ bırı – jūrt jappai jūmysqa baryp keletın taŋerteŋgı-keşkı qarbalas uaqyttarda qoǧamdyq kölıkterdıŋ şamadan tys tolyp ketuı. Mūndai kezderı baǧyttarǧa qosymşa kölıkter jıberıp, tyǧyryqtan şyǧuǧa bolar edı. Bıraq avtobus jürgızuşılerınıŋ jetıspeuşılıgı saldarynan olai jasau mümkın bolmai otyr. Būl turaly biyl qala äkımı Saryarqa audanynda ötken jiyn barysynda aitqan edı.
«14 jyl būryn jürgızuşılerdıŋ jalaqysy qanşa bolǧanyn bılesız be? Qazır olardyŋ jalaqysy – 500-600 myŋ teŋge. Qalada jürgızuşıler jetıspei jatyr. Osy jalaqyǧa käsıbi jürgızuşılerdı tolyq kölemde jūmysqa ala almai otyrmyz» dedı J.Qasymbek.
Al qoǧamdyq kölık tızgının 10 jyldan asa basqaryp kele jatqan elordanyŋ №1 avtobus parkınıŋ jürgızuşısı Didar Moldabaev biyl jürgızuşılerdıŋ jalaqysy äldeqaida artqanyn aitady.
– Kez kelgen adam qoǧamdyq kölıktıŋ jürgızuşısı bola almaidy. Olarǧa qoiylatyn naqty bılıktılık talaptary bar. Ümıtkerler osy talaptarǧa sai bolǧanda ǧana jūmysqa qabyldanyp, täjıribesıne qarai tiısınşe jalaqysyn alady. Onyŋ üstıne järdemaqy da berıledı. Dese de, būl salaǧa jastardyŋ öte sirek keletının aita ketu kerek, – dedı astanalyq jürgızuşı.
Jolaqysyn töleudıŋ jaŋa jüiesı
Astana qalasyndaǧy offlain formatyndaǧy jolaqysyn töleu jüiesı eskırgenın eskere kele, «City Transportation Systems» JŞS byltyrdan bastap jaŋa tölem jüiesı engızude. Offlain formatynda aldymen qolma-qol tölep, keiın SMS, QR-kod arqyly töleuge auysty. Kölık kartasyn tolyqtyrsaŋyz, bır täulık kütu kerek bolǧan. Qazır salynǧan aqşa bırden kölık kartasyna tüsedı, tölem türlerı de köbeitıldı. Bank kartasymen, telefonyŋyzben bolsyn tölei beresız, iaǧni Astana qalasynyŋ qoǧamdyq kölıgındegı jolaqysyn «Avtobys» qosymşasynyŋ Bluetooth arnasy, avtobustyŋ borttyq nömırı, QR-kod, kölık jäne bank kartalary, sondai-aq NFC, Apple Pay, Samsung Pay arqyly töleuge bolady.
Qazırgı uaqytta «Yu Station» terminaldarynan «Kölık ämiianynyŋ» teŋgerımın lezde onlain toltyru, sondai-aq «Kölık ämiianynyŋ» balansyn toltyru jäne jol jüru aqysyn töleuge tarifterdı satyp alu funksiialary jüzege asyryldy. Atalmyş tölem jüiesı Kaspi.kz jäne Homebank bank qosymşalary arqyly jüzege asady. Kölık kartalaryn lezde tolyqtyru üşın qalada 30 «Iý stansiia» terminaldary qosyldy. Jolauşylardyŋ yŋǧailyǧy üşın olardyŋ sany älı de köbeitıledı.
Jolaqysyna keler bolsaq, 2014 jyldan berı astanada qoǧamdyq kölıkpen jüru qūny – 90 teŋge. Mamyrda elorda äkımı Jeŋıs Qasymbek Almaty audany tūrǧyndarymen kezdesu barysynda jaqynda jolaqysy qymbattaitynyn jetkızgen edı. Oǧan sebep – jolauşylar tasymalynan paida tüspeitını jäne şyǧynnyŋ köptıgı.
«Jolaqysynyŋ tarifı 90 teŋge bolyp, on jyl būryn qabyldandy. Özderıŋızge belgılı, osy uaqyt ışınde benzinnıŋ, gazdyŋ, dizeldıŋ, jalpy janarmaidyŋ baǧasy ösken. On jyl būryn būl körsetkış būdan 2-3 ese tömen bolǧan. Naqty aitqanda, bır jolauşyny tasymaldau üşın avtobus parkterı 300 teŋgeden bastap 500 teŋgege deiın jūmsaidy. Arasynda 300-400 teŋgenı jergılıktı biudjetten subsidiia retınde berıp otyrmyz. Kompaniia bır adamdy tasymaldau üşın 300-400 teŋge jūmsap otyr. Rasynda bilettıŋ qūny osyndai. Jolauşy tasymaldau qūny 3 ese tömen. Bıraq ony 110 teŋgege köterudı sūrap otyrmyz» dedı qala äkımı.
Jolauşylar qauıpsızdıgı – basty nazarda
Qoǧamdyq kölıktıŋ qyzmet körsetu sapasyn arttyru jäne jolauşylar qauıpsızdıgın qamtamasyz etu maqsatynda «Astana qalasynyŋ qoǧamdyq kölıkterın beinebaqylau jäne taldau jüiesı» jobasy ıske qosyldy. Jobanyŋ qanatqaqty kezeŋı aiasynda qalalyq baǧyttaǧy avtobustardyŋ bırıne zamanaui beinebaqylau jüielerı ornatylyp ülgerdı. Joba jolauşylardyŋ qauıpsızdıgın qamtamasyz etuge, jolauşylar tasymalynyŋ tarifterıne monitoring jürgızu arqyly qoǧamdyq kölık qyzmetınıŋ tiımdılıgın arttyruǧa, keiınnen taldau üşın derekter jinauǧa jäne tasymaldau sapasy men qoǧamdyq kölıkke degen senımdı arttyruǧa baǧyttalǧan.
Qoǧamdyq kölıktegı ört qauıpsızdıgı – erekşe nazar audarudy qajet etetın maŋyzdy taqyryp. Keibır aspektılerdı qarastyrsaq:
– Avtobustyŋ konstruksiiasy: avtobustyŋ konstruksiiasyna qoiylatyn talaptarǧa säikes onyŋ sanaty men jolauşylar syiymdylyǧyna bailanysty esıkterdıŋ, liukterdıŋ, jolauşylar oryndyqtarynyŋ jäne ötu joldarynyŋ sany, ölşemderı men dizainy standarttalǧan. Būl jolauşylardyŋ qauıpsızdıgın qamtamasyz etedı.
– Ört qaupı: barlyq talaptarǧa qaramastan, avtobustar joǧary ört qaupımen sipattalady. Avtobus salonynda janǧyş sūiyqtyqtardyŋ, janar-jaǧarmaiy bar qūbyrlardyŋ boluy, sondai-aq ärleu materialdarynyŋ joǧary tütın şyǧaru qabıletı örttıŋ paida bolu jäne tez taralu yqtimaldyǧyn tudyrady. Avtobustarda 2 ört söndırgış bar, olardyŋ bıreuı – jürgızuşı salonynda, ekınşısı – jolauşylar salonynda. Sondai-aq avtobustyŋ salonynda ornatylǧan «avariialyq balǧa» – jolauşylardy tasymaldauǧa qajettı avtobus jabdyǧy. Ol tötenşe jaǧdailarda äinektı syndyru üşın qoldanylady. Mäselen, qalalyq №4 avtobus parkı eksperimentaldy türde bırneşe avtobusqa paida bolǧan tılsız jaudy avtomatty türde söndıretın ūntaqty ört söndırgışter ornatty.
Esıŋızde bolsyn!
Ört anyqtalsa, dereu ony söndıru jäne avtobustan adamdardy evakuasiialau şaralaryn qoldanu qajet. Dürbeleŋge tüspeŋız jäne jürgızuşı nūsqaularyn mūqiiat oryndaŋyz. Sondai-aq Astanada kölık mamandarynyŋ bılıktılıgın joǧarlatu ortalyǧy bar. Jürgızuşıler emtihan tapsyryp, türlı psihologiialyq kurstardan ötedı. Ört qauıpsızdıgıne qatysty da sabaqtar bolady, sonyŋ ışınde zardap şekken jolauşylarǧa alǧaşqy kömek körsetu kursynan ötedı. Qalalyq Kölıktık baqylau departamentı de jolaqysyn tölemegen adamdardy anyqtaumen qatar, aua baptaǧyştardyŋ jūmysyn tekseredı, avtobus parkınen şyǧarda, avtobustyŋ jaramdylyǧyn taǧy bır qadaǧalaidy.
