Erekşe tabiǧaty, bai mädeni mūrasy jäne baǧa qoljetımdılıgı siiaqty körsetkışterı qazaq jerınıŋ turistık äleuetın biıktete tüsedı. El astanasynyŋ özıne byltyr 1,3 mln turist kelıp, aldyŋǧy jylǧa qaraǧanda 12 paiyzǧa artqan. Onyŋ ışınde reseilıkter men qytailyqtardyŋ ülesı basym. Osy rette Prezident Qasym-Jomart Toqaev 2024 jyldy Qytaidaǧy Qazaqstan turizmı jyly dep jariialady. Būl qadam elımızdıŋ turistık äleuetın ılgerıletıp qana qoimai, mädeni täjıribe almasu, ekı el arasyndaǧy özara tüsınıstık pen dostyqty nyǧaituǧa septık etedı dep kütılıp otyr.
Astana nesımen qyzyqtyrady?
Elordaǧa byltyr turisterdıŋ köbı Resei, Qytai, Türkiia, Germaniia, Özbekstan jäne AQŞ elderınen kelgen. Olardyŋ elımızge ūşaqpen jetuı üşın halyqaralyq reisterdı 23 äue kompaniiasy 13 elge 30 baǧyt boiynşa jüzege asyrady. 79 elmen vizasyz rejim ornatylǧan.
– Bas qalada 9283 oryndyq 229 qonaq üi jūmys ıstep tūr. Teatrlar, muzeiler, parkter men sauda ortalyqtaryn qosqanda 70 ırı turistık nysan, 2100-den astam qoǧamdyq taǧamtanu oryndary, ekı aqparattyq turistık düŋgırşek, jaiau jürgınşılerge arnalǧan baǧdarlaudyŋ bıryŋǧai jüiesınıŋ 262 elementı bar. Sonymen qatar izi.TRAVEL. halyqaralyq platformasynda Astana qalasynyŋ 168 körnektı nysany boiynşa 6 audio tur erkın qoljetımdı. Sondai-aq CityPASS bıryŋǧai turistık kartasy ıske asyryluda. Astanada turisterdıŋ qauıpsızdıgın qamtamasyz etu üşın servistık qyzmet – elordanyŋ turistık polisiiasy qūrylǧan, – dedı Astana qalalyq investisiia jäne käsıpkerlıktı damytu jönındegı basqarma basşysynyŋ orynbasary Maqsat Jaŋabaev. Iskerlık turizm elordada basym baǧyt bolyp belgılengen. Oǧan qosa oqiǧalyq turizm de damuda. Elordalyq turizmdı damytudyŋ taǧy bır basym baǧyty – medisinalyq turizm salasy.
Qytaidan turist tartu tiımdılıgı nede?
Atauly jyldaǧy ıs-şaralar turizm salasyndaǧy yntymaqtastyqty arttyra tüsıp, memleketaralyq qarym-qatynasty müldem jaŋa deŋgeige köteredı. Ol üşın Qazaqstannyŋ da, Qytaidyŋ da orasan zor äleuetı bar. Sondyqtan mamandar jyl saiyn 150 mln-nan asa azamaty şet elderde qydyryp, 250 mlrd dollar jūmsaityn qytailyqtardyŋ Qazaqstanǧa köptep saiahattauyna mümkındık beru otandyq turizmnıŋ damuyna zor yqpal etedı dep sanaidy. Tek saiahatşylardy elge tartu üşın infraqūrylymnyŋ sapasyn jaqsartyp, äue reisterınıŋ sanyn köbeitu kerek. Qazır ekı el arasynda 32 tıkelei äue reisı bar. Reister sany biyl ösuı mümkın. Meje – turister aǧymyn 300 myŋǧa jetkızu.
Qazaqstannyŋ Qytaidaǧy turizmı jylynyŋ Beijıŋde aşylu saltanaty kezınde QR Turizm jäne sport ministrlıgınıŋ bastamasymen turizm jäne investisiialardy damytu boiynşa Qazaqstan – Qytai forumy, Qazaqstan oblystarynyŋ körmesı, etnoauyldaǧy mädeni ıs-şaralar ūiymdastyryldy.
Vizasyz rejim turizmdı damyta ma?
Byltyr 10 qaraşada ekı el Ükımetterı arasyndaǧy vizalyq talaptardan özara bosatu turaly kelısım küşıne endı. Osy kelısımnıŋ 1-babyna säikes ekı eldıŋ azamattary jeke ısterdı, turizmdı, em qabyldaudy, halyqaralyq tasymaldardy, tranzittık, sondai-aq ıskerlık maqsattardy jüzege asyru üşın vizalyq talaptardan bosatylady. Osylaişa, ekı eldıŋ azamattary şekaradan ötkennen keiın körşı elde 30 kün saparlai alady. Jalpy, 6 ai ışınde (180 kün) küntızbelık 90 kün vizasyz rejimsız jüruge rūqsat etıledı. Al azamattarǧa 30 künnen artyq bolu qajettılıgı tuyndasa, tiıstı sanattaǧy kıru vizasyn aldyn ala räsımdeu qajet. Sondai-aq vizasyz rejim jūmysqa ornalasuǧa, oquǧa jäne missionerlık qyzmet jasauǧa qūqyq bermeidı. Ekı el arasyndaǧy vizasyz rejimge qatysty qoǧamda kereǧar pıkırler aitylǧanymen, mūnyŋ turizm salasyna tiımdı ekenın alǧa tartatyndar da bar.
– Ekonomikalyq tūrǧydan aitqanda, būl jyldyŋ qazaq elıne paidaly tūstary da bar. Bırınşıden, teŋge men iuannyŋ arasynda bıraz aiyrmaşylyq bar, iaǧni iuan – qūndy valiuta. Mysaly, bızdıŋ eldıŋ azamattary Qytaiǧa köptegen sebeppen, iaǧni oqu, saiahattau, emdelu, sauda-sattyq jäne tuysqandaryna baratyndar kezdesedı. Olar Qytaidyŋ vizasyn aluǧa bıraz şyǧyndalady. Al ekonomikasy ösken Qytai azamattaryna Qazaqstan vizasyn alu qiyn emes. Ekı eldıŋ de bır-bırıne müddelı tūstary köp. Bızdıŋ şikızat olarǧa qajet, al bızdıŋ olardan alatyn zatymyz odan da köp. Sondyqtan mūny da baiqap körgen dūrys, – deidı ekonomist Dosbol Nūrahmet.
El turizmınıŋ özektı mäselesı
«Syn tüzelmei, mın tüzelmeidı». Elge turisterdı köptep tartar bolsaq, turizm salasyndaǧy kemşılıkterdı tüzetpei bolmaidy. Osy oraida jaqynda Mäjılıs deputaty Qairat Balabiev tömengı palatanyŋ jalpy otyrysynda otandyq turizmnıŋ olqylyqtaryn synǧa aldy. Ol äsırese jol sapasyna basa köŋıl böldı. Onyŋ aituynşa, elımızdıŋ turizmı tūrpaiy, joldary jūpyny, jaryǧy men bailanysy, servistık qyzmetı joqtyŋ qasy.
– Sonyŋ saldarynan tabiǧaty tamaşa aumaqtardyŋ igılıgın köre almai kelemız. Özge elderde ekı qabatty avtobus, komfort taksi, lainermen kruiz jasatyp jatqanda, bızde dala tūrmaq, qalalar jaŋa avtobustarǧa jarymai otyr. Eskırgen avtobustarmen turisterdı tasymaldau ūiat emes pe?! Būl körınıs elımızdıŋ bedelıne nūqsan keltıretını belgılı. Bız kelgen qonaqtarǧa eŋ joǧarǧy deŋgeide qyzmet körsetıp, barynşa qolaily jaǧdai jasaǧanda ǧana eldegı turizmnıŋ damuyna jol aşyp, şeteldıkterdı tarta alamyz, – dedı ol Premer-ministrdıŋ bırınşı orynbasaryna joldaǧan deputattyq saualynda.
Öŋırler qalai damidy?
Būl jyldyŋ öŋırlerdıŋ damuy üşın de tiımdılıgı zor. Öitkenı qytailyqtar eŋ köp saiahattaityn halyq qataryna jatady. Qytai elı 2020 jylǧa deiın älem boiynşa turizm naryǧyndaǧy eŋ ırı el sanalǧan. Syrt elderge şyǧatyndar sany boiynşa Qytai älemdık rekord ornatyp qana qoimai, sapar barysynda eŋ köp qarjy jūmsaityn turisterdıŋ sanatyna kıredı. Resmi statistikaǧa jügınsek, qytai jūrty saiahattap barǧan elınde kem degende 500 dollar jūmsaidy eken. Osylaişa Qytai saiahatşylary älem turizmınıŋ trendı sanalady. Būl jergılıktı orta jäne şaǧyn biznestıŋ damuyna septık etedı.
– Şekara jaqtan Qytaidyŋ Altai jaǧynan Qanas özenı bar. Ol Qanas özenıne jyl saiyn 10 mln turist keledı. Qytaidyŋ ışkı turizmı. Bız sol jaǧynan Marqaköl, Tarbaǧatai, Katon-
Qaraǧai jaqqa 500 myŋ turisın alyp alsaq degen oidamyz, – deidı Şyǧys Qazaqstan oblysynyŋ äkımı Ermek Köşerbaev osy jyl aiasynda ötken jiynda.
Qytaidaǧy «Qazaqstan turizm jyly», eŋ aldymen, Qazaqstannyŋ tanymaldylyǧyn arttyruǧa, elımızdı tartymdy turistık destinasiia retınde ılgerıletuge kömektesedı. Demek, būl elder arasyndaǧy turistık aǧynnyŋ ūlǧaiuyna, Qazaqstannyŋ turistık baǧyttarynyŋ qonaq üi keşenın toltyruǧa jäne otandyq turistık paketter men qyzmetterge sūranystyŋ artuyna äkeledı. Nätijesınde mūnyŋ bärı turizm salasynda jaŋa jūmys oryndarynyŋ aşyluyna yqpal etedı.
Qazaqstan nesımen tartymdy?
Derekterge süiensek, qytailyq turister arasynda qysqy turizm, gastroturizm jäne ekoturizm sūranysqa ie. Qytaidan keletın turister üşın Almaty qalasy men Almaty oblysy – eŋ tanymal destinasiialar. Köp jaǧdaida olardyŋ marşruty Ortalyq Aziianyŋ bırneşe elderın, sonyŋ ışınde Qazaqstandy qamtidy, sondyqtan turlar kezınde olar Astana nemese Almaty jäne onyŋ töŋıregınde bolyp, odan keiın körşı elderge saiahattaidy.
«Kazakh Tourism» ŪK» AQ basqarma töraǧasy Qairat Säduaqasovtyŋ aituynşa, Qazaqstan – qytailyq turister üşın eŋ tartymdy baǧyttardyŋ bırı. Qytai – vizasyz rejimdı qoldaityn körşıles el ǧana emes, sonymen qatar «Bır beldeu, bır jol» bastamasynyŋ strategiialyq serıktesı. Qazaqstan halyqaralyq turistık kartada özınıŋ ekobaǧyty boiynşa erekşelenedı, iaǧni turisterdıŋ nazaryna eko, etnoturizm, oiyn-sauyq jäne resmi ıs-şaralardy qamtityn «Eco-Ethnic-Entertainment-Events» konsepsiiasyn ūsynady. Elımızde 14 ūlttyq park bar, al jalpy erekşe qorǧalatyn aimaqtardyŋ aumaǧy Ūlybritaniia aumaǧymen teŋ.
– Qazaqstan – kez kelgen saiahatşyny özınıŋ köşpelı mädenietımen, ǧasyrlarǧa jalǧasqan tarihymen jäne bıregei tabiǧatymen qyzyqtyrady. Elımızdıŋ turistık äleuetı zor. Bızdıŋ maqsatymyz – sol bailyqty barlyǧyna qoljetımdı etu. Qytai 2023 jyly Qazaqstanǧa kelgen turister sany köp top 3 eldıŋ qataryna endı. Turizm jylynyŋ kün tärtıbın biznes rejimde jäne tıkelei äue reisterınıŋ artqanyn eskersek, osy jyly turistık aǧymnyŋ köbeiuıne senemız, – dedı QR Turizm jäne sport ministrı Ermek Marjyqpaev.
Mädeniet pen ekonomikaǧa äserı
Turizm jyly aiasynda Qazaqstan men Qytai arasyndaǧy mädeni jäne ekonomikalyq yntymaqtastyq nyǧaia tüsedı. Qytaidaǧy Qazaqstannyŋ turizm jyly sondai-aq investisiialyq mümkındıkterdı aşuǧa mümkındık berdı. Turizm jäne investisiialyq forum barysynda käsıpkerler men investorlar Qazaqstan men Qytai arasyndaǧy bailanysty nyǧaituǧa baǧyttalǧan bırqatar memorandumdarǧa qol qoiylǧan, turizmnen basqa, būl oqiǧa Qazaqstannyŋ basqa salalaryn damytuǧa da serpın beruı mümkın. Mysaly, mädeni almasu, eksport-import operasiialary jäne käsıpkerlık bailanystardyŋ keŋeiuı siiaqty ekonomikalyq ärıptestıkter qarqyn ala alady. Özara saiasi qarym-qatynastardyŋ jaqsaruyna da yqpal etetın bolady, būl bolaşaqta ekı el arasyndaǧy ärıptestıktı odan ärı nyǧaituǧa septıgın tigızedı.
Sany qanşaǧa artady?
Qytaidan keletın toptyq turizm pandemiiaǧa bailanysty 2020 jyldyŋ basynda toqtatylǧan bolatyn. 2023 jylǧy 8 qaŋtardan bastap turister üşın Qytai şekaralarynyŋ aşyluyna jäne Qytai azamattary üşın vizasyz rejimnıŋ qoldanyluyna bailanysty 2022 jylǧy şıldeden bastap Qazaqstanǧa kıru üşın 14 künge deiın (jäne 2023 jylǧy mamyrdan bastap 30 künge deiın) Qazaqstannyŋ turistık äleuetın Qytai auditoriiasyna ılgerıletu qalpyna keltırıldı. Mysaly, 2023 jyldyŋ 9 aiynda Qazaqstannyŋ ornalasu oryndary 75,1 myŋ qytailyq turistke qyzmet körsettı, būl ötken jyldyŋ säikes kezeŋımen salystyrǧanda 2 ese joǧary (37,2 myŋ adam). Al «eQonaq» elektrondyq jüiesınıŋ aqparatyna säikes, 2023 jyldyŋ 12 aiynda Qazaqstanǧa 103 myŋ qytai azamaty keldı, būl aldyŋǧy 2022 jylmen salystyrǧanda 104% ösımdı körsetıp otyr. Aita ketu kerek, 2023 jyly 9 aida (qaŋtardan qyrküiekke deiın) Qytaiǧa barǧan qazaqstandyqtardyŋ sany 200 myŋnan astam adamdy qūrady. Osylaişa, Qytaidan keletınderge qaraǧanda, ol jaqqa baratyn qazaqstandyqtar sany basymyraq. Biyl Qytaida qazaqstandyq turizm jyly şeŋberınde Qazaqstandy Qytai auditoriiasy üşın turistık destinasiia retınde ılgerıletu josparlanyp otyrǧanyn eskere otyryp, 2024 jyly elımızge 500 myŋnan astam turistter keledı dep kütılse, odan keiıngı jyldary Qytaidan keletın turister sany edäuır artady dep boljanuda.
Jyl aiasyndaǧy jospar
Biyl osy salaǧa jauapty ministrlık Qytaidaǧy Beijıŋ, Şanhai, Sian, Ürımşı, Chendu jäne taǧy basqa ırı qalalarda 25-ke juyq ıs-şaralar ötkızudı josparlauda. Sonyŋ bırınşısı nauryz aiynda Qytaidaǧy Qazaqstan turizm jylynyŋ aşylu saltanaty boldy. Üşınşı jäne törtınşı toqsanǧa Ūly Jıbek joly mūrasyn ılgerıletu şeŋberınde mädeni ıs-şaralar ūiymdastyru, qolönerşıler festivalın, jergılıktı öndıruşılerdıŋ järmeŋkelerın, qazaq taǧamdarynyŋ gastrofestivalderın ötkızu, Qytaidyŋ ırı qalalarynda Qazaqstannyŋ ūlttyq parkterınıŋ turistık äleuetın paş etu, Almaty jäne Astana turizm künderın ötkızu jäne t.b. ıs-şaralar közdelude. Sonymen qatar, Qytaidyŋ jetekşı turoperatorlary, blogerlerı men jurnalisterı üşın aqparattyq jäne blog turlar ötkızıledı.
Al Astanada 6 mausymda Qazaqstan – Qytai turizm kongresı ötedı. Sonymen qatar qala äkımdıgı Beijıŋde Astana qalasynyŋ Biznes forumyn ötkızedı. Elordanyŋ medisinalyq ūiymdarmen tanystyru, olarǧa tur ūiymdastyru, Qytaida bas qalanyŋ turizm jäne mädeniet künderın ötkızu josparlanyp otyr. Sondai-aq bas qalanyŋ teatr jäne muzykalyq ūjymdary Qytaiǧa gastroldık saparmen attanbaq.
Osy jyl aiasyndaǧy taǧy bır jaǧymdy jaŋalyq – Qytaidan Almatyǧa turistık poiyzdyŋ jolǧa şyǧuy. Ony ıske qosu boiynşa kelıssözdı QTJ, «Jolauşylar tasymaly» AQ ökılderı jäne Sian ükımetınıŋ delegasiiasy jürgızdı. Taraptar Ürımjı – Almaty-2 baǧytyndaǧy №103/104 jolauşylar poiyzynyŋ jüru kestesıne säikes poiyz Qorǧas – Altynköl şekara ötkelı arqyly ötedı dep kelıstı. Poiyz Almaty-2 stansiiasynda bırneşe kün tūrady. Osy uaqyt ışınde qazaqstandyq tarap jolauşylar üşın temırjol vokzalynda qauıpsızdık şaralaryn qamtamasyz etıp, mädeni ıs-şaralardy ūiymdastyruǧa järdemdesetın bolady.
Qazaqstannyŋ jylyna 4 mln turist qabyldauǧa qauqary jetedı. Alaida eldegı qonaqüiler jyl boiyna jartylai bos tūrady. Sondyqtan mamandar osy salany jaqsylap qolǧa alatyn uaqyt kelgenın aitady. Äzırge Qazaqstan Düniejüzılık ekonomikalyq forumy Jahandyq bäsekege qabılettılık indeksınıŋ turizm reitingısınde 117 eldıŋ ışınen 66-orynda tūr.
