Osydan üş jyl būryn Tölegen Mombekovtıŋ şäkırtı, belgılı küişı Rymhan Äbılhanūly Säken şäi ışken üsteldı közdıŋ qaraşyǧyndai saqtap otyr degen aqparat alǧan edık. Būl – 2021 jyldyŋ säuır aiy. Osy mälımettı naqtylau üşın küişımen tıldesıp, üsteldıŋ tarihy, saqtalu barysy turaly sūrap bılgenbız.
Rymhan Äbılhanūlynyŋ aituynşa, būl qūndy jädıger turaly derekter Säken Seifullinnıŋ «Tar jol, taiǧaq keşu» romanynyŋ 375 betınde baiandalǧan. Sol romanda aitylǧan keiıpkerlerdıŋ tıkelei ūrpaǧy Rymhan myrza Säken äŋgımelesken Äbış degen keiıpkerdıŋ äielı Räş anamyzdyŋ tıkelei tärbiesınde ösıptı. Rymhan aǧa tarihi sättı bylai esıne aldy:
«Räş apamyzdyŋ qyzy Äues Äbışqyzy – menıŋ tuǧan anam. Al qūndy üsteldıŋ tarihyn taratar bolsaq, Beisenbai auylyndaǧy Beksūltan degen kısıden mūra bolyp qalǧan eken. Säken Seifullinnıŋ «Tar jol, taiǧaq keşu» romanynda baiandalǧandai, Säken sol Beksūltan atamyzdyŋ üiınen däm tatyp, dastarqanynda bolǧan edı. Törınde aunap, tünep şyqqanyn da romannan bıldık. Būl, şamamen, 1919 jyldyŋ mamyr aiy. Beksūltan atamyzdyŋ kelını Mämilä (Beksūltan aqsaqaldyŋ Batyq degen ūlynyŋ jary) anamyz Säkennıŋ sol künı osy üstel basynda otyryp, qonaqta bolǧanyn aitypty. Mämilä anamyz «Säkennıŋ közın körgen» dep sodan berı osy üsteldı közınıŋ qaraşyǧyndai qorǧap, şaŋ juytpai saqtap kelıptı».
Osy kısılerdıŋ keltırgen derekterıne süiensek, üstel şamamen 1915 jyldary jasalǧan. «Tar jol, taiǧaq keşu» romanynyŋ taǧy bır keiıpkerı noǧai saudager Kärım degen kısı közıqaraqty oqyrmannyŋ esınde bolar. Sol Kärımnıŋ ūly Bolat Maqpal degen qyzyn 1975 jyly ūzatady. Sol kezde Mämilä anamyz «qajy atamnan qalǧan täbärık zat edı, qyryq jyl körşı tūrǧan körşım edıŋ» dep Säken şäi ışken üsteldı Maqpaldyŋ jasauyna qosyp beredı. Sol Maqpal bügınde Küişı Rymhan Äbılhanūlynyŋ qūdaǧiy eken.
Rymhan aǧa tırşılıgınde Säkennıŋ közın körgen üsteldı ūrpaqtan ūrpaqqa jalǧastyryp, muzei qoryna qosuǧa bar küşın salǧan edı. Ätteŋ, uaqyty az boldy. Tūtqiyl auyryp, aramyzdan erte ketıp qaldy. Odan keiın sol kezdegı Säken Seifullin mūrajaiynyŋ direktory, qazaqtyŋ körnektı aqyny Nesıpbek Aitūly da sol üsteldı aldyru joldaryn qarastyryp jürgen edı. Taǧdyrdyŋ jazmyşymen aǧamyz aramyzdan ketıp qaldy. Aldaǧy uaqytta muzei qorynan Säken şai ışken üstel oiyp tūryp oryn alady degen senımdemız.
Qabiden Quanyşbaiūly
