Keşegı halyq änderı men halyq kompozitorlarynyŋ mahabbat taqyrybyndaǧy kez kelgen änderın tyŋdasaŋyz, has sūlu qazaq qyzynyŋ aq didaryn «aş belge tüsken sümbıl şaşymen», qūlaǧyndaǧy syŋǧyrlaǧan syrǧalary men äşekei şaşbauymen köz aldyŋa äkeledı. Tyŋdap otyryp, «Qūlaǧyŋa taqqanyŋ kümıs syrǧa, kümbırletıp şyǧasyŋ künde qyrǧa», «Basasyŋ aiaǧyŋdy yrǧaŋ-yrǧaŋ, syldyrap şaşbauyŋ men altyn syrǧaŋ», «Syrǧaly jeŋgei syrtyŋnan, ǧaşyq edım byltyrdan» degendei, qazaq qyzynyŋ sūlulyǧyna, estetikalyq talǧamyna täntı bolasyz.
Al soŋǧy kezderı islam dının tu-talaqai etken «vahabister» dei me, «salafitter» dei me, türlı aǧym hor qyzyndai qazaq qyzy aq didaryn qara jamylǧymen tūmşalap jürsın deitın pätualaryn qalyŋ köpşılıkke tyqpalap älek. Mektep partasyndaǧy qyzdardy jappai hidjab kiiuge ügıttep, ata-anasyn azǧyryp, qoǧamdyq tärtıpke qarsy aidap salyp otyr. «Zaiyrly memleket dınge qarsy emes, ärkım öz qalauymen ömır süruge qūqyly» dep demokrat bola qalatynyn qaitersız. Qatelesedı, zaiyrlylyq degen – dın men memlekettıŋ bır-bırıne täuelsızdıgı. Zaiyrly memleket özı bekıtken zaŋ normalaryn halyqtyŋ oryndauyn talap etuge qūqyly. Al bızdıŋ Ükımet bolsa dındı būrmalauşylardyŋ aldynda därmensızdık tanytyp, hidjab mäselesın bıtpes dauǧa ainaldyryp aldy. Özı qabyldaǧan zaŋdy özı oryndata almai, qoǧamnyŋ zaiyrlylyq sipatyn qanaǧattandyra almai otyrǧanyna qairan qalasyz.
Dınge de, saiasatqa da barmaiyq, qazaqy bolmysymyzdy, salt-sanamyzdy saqtaudy barynşa därıptep jürgen ūlttyq ideologiiamyz qaida? Äieldı erkekterdıŋ jeke bastyq menşıgı retınde sanap, jan balasyna betın körsetpei tūmşalap ūstaityn, bılım aluyna, qoǧamǧa aralasuyna tyiym salatyn salafitterdıŋ «qaǧidasy» bızge nesımen ūnap qaldy?
Qyzyn yqylym zamannan berı qyrmyzy güldei etıp ösırıp kelgen, sol sūlulyqqa er azamat täntı bolyp, qūlai süietın salt-dästürımız qaida? Qazaq halqynyŋ myŋ jyl boiy ūstanyp kelgen dästürlı islam dını būǧan tyiym salyp pa edı? Ärine, bızdıŋ dınımız de, salt-sanamyz da qyz balanyŋ aşyq-şaşyq jüruıne, äurettı jerın közden saqtauǧa mūqiiat män bergenın bılemız. Bıraq «bır tal şaşyŋ körınbesın, altyn, kümıs syŋǧyrlaǧan qos qūlaǧyŋ, alqa taqqan alma moinyŋ qara kebınnıŋ ışınde bolsyn» demegen. Qazaq qyzdary syrǧany afrikalyqtar siiaqty mūrnyna taqpaǧan.
Sonau baǧzy zamannan bergı qazaq aqyn-jyraularynyŋ qai jyryn oqysaŋyz da qazaq qyzynyŋ aidai ajaryn aşyp tūrǧan qos būrymy men qūlaǧyndaǧy kümıs syrǧasyn, alqa taqqan alma moinyn, arşyn tösın sūlulyqtyŋ syryn aşyp suretteuge şeber paidalanady. «Arşyn tös, alma moiyn, beu, qaraǧym, qūridy yntyzarym şöldegende» deidı. Olar sonda arulardyŋ sūlulyǧyn «qara kebın – hidjabtyŋ arǧy jaǧynan syǧalap körıp, nemese sūǧanaq qoldaryn «jügırtıp» buyndary bosap, auyzdarynyŋ suy qūryǧan ba? Qyzdyŋ sūlu ekenın nemese su mūryn, sümelek ekenın qalai ajyratqan? Būrynǧy qazaq qyzdary men halyq aqyndary (ışınde «Allanyŋ özı de ras, sözı de ras» deitın ǧūlama Abai atamyz da bar) şetınen dınnen bezgender me?
Abai aitady:
«Bılektei arqasynda örgen būrym,
Şolpysy syldyr qaǧyp,
jürse aqyryn,
Kämşat börık, aq tamaq, qara qasty,
Sūlu qyzdyŋ körıp pe eŋ
mūndai türın» nemese
«Keŋ maŋdai qalyŋ şaş,
Iа bır kez, ia qūlaş,
Aq tamaq, qyzyl jüz,
Qaraǧym, betıŋdı aş» deidı. Tıptı sūlulyqqa täntı bolu, süiu – «paiǧambardyŋ sünnetı» deidı («Körık – täŋır däuletı, Qylsa ūnar qūrmettı, Sūludy süimektık – Paiǧambar sündetı»). Bıraq arulardyŋ sūlulyǧyn jyrlaǧanda «Omyrauda on tüimesın aǧytyp, keiın qalǧan köpekke, qalai da belın şeştı eken» dep Dospambet jyrau aitqandai, ädepten ozbaidy. Dospambet osy sözdıŋ özın qandai ädeppen, qisynmen aitqan! Meilı, bügıngı postmodernistık poeziiany atamasaq ta, mahabbatty tabiǧi bolmysymen (taqqan äşekeiı, kigen kiımı) jyrlaǧan HH ǧasyrdaǧy qazaq aqyndary men HHI ǧasyrda jasap jatqan aldyŋǧy buyn aǧalarymyzdyŋ mahabbat lirikasynda «Kelşı bermen şaşyŋnan iıskeiın» deidı (Mūqaǧali), «Bolǧanda tal – şymyldyq, şalǧyn – tösek» (Abai) deidı, «Hidjabyŋdy şeşşı, janym» degen jol kezdespeidı.
Ainalaiyn, qazaq qyzdary, tırıŋde, bal-būl janǧan jas şaǧyŋda kebınge oranyp, qor bolmai, Täŋır bergen sūlulyǧyŋdy paş etıp jairaŋdap jürıŋder. Bıraq būl omyrauyŋ alqyldap, sanyŋ jarqyldap, tyr jalaŋaş tairaŋdap jür degen söz emes. Ūiattyŋ ūiasy jürekte ekenın de ūmytpaǧan jön.
Bodauhan TOQANŪLY
