Saiasi qairatker Sapar Ahmetov ömırınıŋ şirek ǧasyryn memlekettık qyzmetke arnap, bas qalanyŋ örkendeuıne zor üles qosty. Atap aitqanda, Astana qalasy äkımı apparatynda jetekşı mamannan bastap, apparat basşysyna deiın östı. Elordanyŋ Saryarqa jäne Almaty audandaryn basqardy. Qyzmet joly «Nūr Otan» partiiasynyŋ Astana qalalyq filialy töraǧasynyŋ bırınşı orynbasary, Astana qalasy mäslihaty V şaqyrylymynyŋ deputaty, Parlament Mäjılısınıŋ deputaty bolyp jalǧasty. Qazır de Astana qalasy Qoǧamdyq keŋesınıŋ müşesı retınde elordanyŋ damuyna atsalysyp otyr. Qazaqstan mäslihattarynyŋ 30 jyldyq mereitoiyna orai Sapar Qairatūlyn äŋgımege tartyp, Astananyŋ keşegısı, elorda men eldıŋ bügıngı özektı mäselelerı jaiynda sūhbattastyq.
– Sapar Qairatūly, mäslihattardyŋ el ömırınde, elorda tynysynda alatyn orny qandai?
– Elordanyŋ, jalpy bırtūtas el tynysynda mäslihattardyŋ alatyn orny zor. Būl ökıldı organnyŋ äleuetın dūrystap paidalana bılsek, şyǧarǧan şeşımderın dūrys qoldana bılsek, sözsız alǧa basamyz. Būl – jergılıktı özın-özı basqarudyŋ ülken instituty ǧoi jäne halyq pen bilık arasyndaǧy altyn köpır. Mäslihatqa är partiiadan sailanǧan deputattardyŋ jūmysyna köp närse bailanysty.
Biyl Qazaqstan mäslihattaryna 30 jyl tolyp otyr. Keşegı keŋestık totalitarlyq jüieden ketıp, qazır halyqqa jaqyndaudyŋ qadamdary jasalyp jatyr. Astana mäslihaty bügınderı bas qalanyŋ damuyna ülken ülesın qosuda. Özım atqaruşy bilıkte qyzmet ıstegende mäslihat deputattary arasynda köptegen elge syily, naǧyz halyq qalaulylary deitındei azamattar boldy. Olarmen qoian-qoltyq jūmys ıstep, aqylyn tyŋdap, täjıribe jinaqtadyq. Sol uaqytta būl azamattarmen aqyldasa otyryp, Astanada köp mäselenı şeştık. Elordanyŋ qalyptasu kezeŋderınde, el üşın qiyn ötken ǧasyrdyŋ toqsanynşy jyldarynyŋ aiaǧy, ekı myŋynşy jyldardyŋ basynda sol azamattar bas qalanyŋ örkendeuı üşın baryn saldy. Saryarqa audanynda 4 jyl, Almaty audanynda 6 jyl äkım bolǧanymda qalalyq mäslihattyŋ qoldauynyŋ arqasynda abyroily jūmys atqardyq dep oilaimyn.
Qazır köptegen özgerıster bolyp jatyr. Būl – uaqyt talaby. Uaqyt degen zymyrap ötude, keşegı künnıŋ tabystary bügıngı künı jaramaidy, keşegı künnıŋ mehanizmderı bügın eskırdı. Soǧan säikes mäslihattyŋ aldynda da ülken jūmys tūr. 30 jylda jinalǧan täjıribenı eskerıp, soǧan bügıngı mäslihat deputattary, jaŋa buyn qol jetkızedı dep oilaimyn.
– Özıŋız qalalyq mäslihat deputaty kezınde qandai mäselelerdı köterdıŋız, qandai problemalardyŋ şeşıluıne atsalystyŋyz?
– Eŋ basty mäsele – halyqtyŋ tūrmys-tırşılıgı ǧoi. Tūrǧyn üilerdıŋ jylumen qamtamasyz etıluı – injenerlık jelılerdıŋ üzdıksız jūmysy. Osynyŋ bärıne investisiia bölu kerek. Qalalyq mäslihat deputaty bolǧanymda Oŋtüstık-şyǧys sekıldı şaǧyn audandarda, qalanyŋ şetkı aimaqtarynda köptegen jol salyndy. Sol aimaqtar saz-batpaq bolyp jatqan kezderı infraqūrylymy dūrystaldy. Sodan keiın tūrǧyn üilerdıŋ renovasiiasy, qaita jöndeu, şatyryn, qasbetın jöndeu qolǧa alyndy. Ärine, eskırgen injenerlık jelılerdı auystyru, abattandyru jūmystary da jürgızıldı. Sondai-aq äleumettık mäselelerge erekşe köŋıl böldık, sebebı būl – eşqaşan kün tärtıbınen tüspeitın mäsele. Mūny däl uaqytynda şeşıp otyrmasa bolmaidy. Ärine, sol kezde atqarylǧan jūmystar biudjetke de, qalanyŋ damu strategiiasyna da bailanysty boldy.
– Mäjılıske deputat bolyp barǧanda bıraz mäselenı, äsırese Astananyŋ damuyna qatysty problemalardy köterdıŋız ǧoi. Parlamenttıŋ tömengı palatasyndaǧy jūmysyŋyz jaily aityp berseŋız.
– Ekı audanda äkım, elorda mäslihatynyŋ deputaty boldym. Kezınde özın-özı basqaru jäne memlekettık basqaru boiynşa kandidattyq dissertasiia qorǧadym. Mäjılıske barǧanda jyldar boiy jinaqtalǧan sol täjıribemdı qoldandym. Tömengı palatada elımızdıŋ «Tūrǧyn üi qatynastary turaly» zaŋyna köptegen özgerıster, naqty aitqanda 1200-dei özgerıs engızdık. Mäjılıste qolǧa alǧan eŋ basty jūmysym osy boldy, 4 jyl sonymen ainalystym. Tiıstı jūmys tobyn basqardym. Sonda memlekettık organdarmen bırıgıp, ülken jūmys atqardyq. Qazır būl zaŋ öte jaqsy jūmys ıstep tūr dep oilaimyn.
– Būl zaŋdaǧy basTy özgerıs PİK-ten MİB-ke köşu emes pe?
– Kezınde PİK märtebesı zaŋda dūrys jazylmaǧan. Audan äkımı bolǧanymda osy problemaǧa jolyqtym. PİK basşysyn audan äkımı de auystyra almaityn, oǧan tūrǧyndardyŋ da qūzyretı jetpeitın. Būryn osy PİK-ke qatysty köptegen mäsele tuyndaityn. Mäjılıske barǧanda osyny retteudı özıme mındet etıp qoidym. Sol kezde MİB institutyn engızdık, zaŋda rettelmegen mäselelerdı rettedık. Päterler jekemenşık bolǧan soŋ, tūrǧyn üige qatysty halyqtyŋ özın-özı basqaratyndai institut kerek boldy, sondyqtan MİB – mülık ielerı bırlestıgı arqyly päterlerdı tūrǧyndardyŋ özınıŋ basqaruyna berdık. «Tūrǧyn üi qatynastary turaly» zaŋynyŋ avtorlarynyŋ bırı bolyp, Mäjılıste atqarǧan basty jūmysym – osy.
Būǧan qosa, käsıpkerlık, standartizasiia, qūrylys salalary boiynşa tiıstı zaŋdarǧa özgerıster men tolyqtyrular engızuge atsalystym. Jalpy 10 şaqty zaŋnamanyŋ jūmys tobynyŋ basşysy boldym. Soǧan jyldar boiy jinaǧan täjıribem, Astana qalasynyŋ äkımdıgınde, qalalyq mäslihatta jūmys ıstegenımnıŋ ülken septıgı tidı.
– Qazır de Astana qalasy Qoǧamdyq keŋesınıŋ müşesı retınde bas qalanyŋ damuyna atsalysyp otyrsyz. Elorda tūrǧyndary köbeigen saiyn jaŋa mındetter tuyndady. Osy jönınde ne aitasyz?
– Ötken jyly «Kazahstanskaia pravda» gazetıne sūhbat berdım. Sonda är qalanyŋ mölşerı, deŋgeiı bolatynyn aitqanmyn. Qazır elordany jylumen qamtu mäselesı şeşılıp jatyr. Sumen qamtu jaǧynan älı mäsele bar, öitkenı bır su qoimasyna qarap otyrmyz. Al aimaqta aglomerasiiany qosqanda 2 million halyq tūrady. Kezınde Viacheslav su qoimasy salynǧanda 300 myŋ tūrǧynǧa eseptelgen. Sondyqtan osy mäselenı şeşu kerek.
Özge elderderdıŋ täjıribesın qarap, salystyramyz. Mysaly, AQŞ astanasy Vaşingtondy alaiyq. Būl qala tūrǧyndarynyŋ sany şektelgen, iaǧni öspeidı. Astana basqaruǧa, adamdardyŋ tūruyna yŋǧaily qala bolyp qalyptasty. Endı eldıŋ basqa qalalaryn damytu kerek. Qazır HHI ǧasyr. Keŋes zamanynda şeşılmei qalǧan bır mäsele bar, būl – auyl men qalanyŋ arasyndaǧy aiyrmaşylyqty joiu. Bügınderı tehnologiialar damyp jatqanda auyldarǧa nege köŋıl bölmeimız, auyl tūrǧyndaryna nege jaǧdai jasamaimyz? Nege olar basyna kün tuǧanda nemese densaulyǧy syr bergende Astanaǧa aǧyluy kerek? Auyl tūrǧyndaryna jaǧdai jasalǧanda tepe-teŋdık ornaidy, halyq Astanaǧa, Almatyǧa, eldıŋ basqa qalalaryna aǧylmaidy. Būl – keşendı, jüielı türde şeşımın kütken mäsele.
Astanada altynşy audan qūrylaiyn dep jatyr, būl degenımız – megapolis. Al osyndai ülken qalany basqaru oŋai emes. Sondyqtan alda ülken mındetter tūr. Būl jerde qūrylys mäselelerı, basqa da mäseleler bar. Tiıstı jūmysta damytu da, şekteu de boluy kerek. Elordany damytuda osyndai strategiia boluy qajet dep oilaimyn.
