Prezident Qasym-Jomart Toqaevtyŋ töraǧalyǧymen Ükımettıŋ keŋeitılgen otyrysy öttı. Jiynǧa Premer-ministr Oljas Bektenov, Prezident Äkımşılıgınıŋ basşysy Aibek Dädebaev, Ükımet müşelerı, Ūlttyq bank töraǧasy, Astana, Almaty jäne Şymkent qalalarynyŋ, sondai-aq oblystardyŋ äkımderı, ortalyq memlekettık organdar men ūlttyq kompaniialardyŋ jetekşılerı qatysty.
Memleket basşysy jiynda byltyr atqarylǧan jūmystar qorytyndylanyp, aldaǧy kezeŋnıŋ basty mındetterı aiqyndalatynyn atap öttı.
«Jalpy, ötken jyly ekonomikamyz 5,1 paiyzǧa östı. Eŋ bastysy, elımızdıŋ damu qarqyny bäseŋdegen joq. Bıraq qazır jaibaraqat otyruǧa bolmaidy, sebebı aldymyzda auqymdy jūmys tūr. Ükımettıŋ jūmysyna jaŋa serpın beru qajet. Negızgı maqsat barşaŋyzǧa belgılı. Bız 2029 jylǧa qarai ekonomikamyzdyŋ kölemın 450 milliard dollarǧa jetkızuımız kerek. Iаǧni, naqty meje bar. Endı tek jūmys ısteu qajet. Būl – elımızdıŋ jalpy ışkı önımı jyl saiyn kemınde 6 paiyzǧa ösuı kerek degen söz. Sondai-aq makroekonomikalyq körsetkıştermen qatar halyqtyŋ naqty tabysy da qarqyndy türde artuy kerek. Būl – öte maŋyzdy mındet. Bır sözben aitqanda, bızge şyn mänınde sapaly damu qajet. Sondyqtan ärbır qadamdy jan-jaqty, mūqiiat oilastyryp, batyl äreket etu kerek» dedı Prezident.
Memleket basşysynyŋ aituynşa, Ükımet pen äkımder jūmys ısteu täsılın tübegeilı özgertuge tiıs. Biurokratiiany toqtatu qajet, bızge naqty nätije kerek. Jūmys barysynda jüielı ūstanym bolǧany jön. Mäselenı jedel şeşumen qatar, ekonomikanyŋ ūzaqmerzımdı damuyn qamtamasyz etu öte maŋyzdy.
Biudjetke qajettı qarjy tüsuı kerek
Qasym-Jomart Toqaev qazırgı ekonomikalyq ahualǧa qatysty bırqatar naqty mındetke toqtaldy.
«Biudjet jäne salyq saiasatynyŋ tiımdılıgın barynşa arttyru qajet. Soŋǧy bes jyl ışınde biudjet tapşylyǧy 11 trillion teŋgeden asyp kettı. Sondyqtan biudjettı tiımdı basqaru jäne onyŋ ölşemderın neǧūrlym dūrys boljau Ükımettıŋ aldynda tūrǧan basty mındet bolyp qala beredı. Qarjy ministrlıgı byltyrǧy tabys josparyn aldyn ala tölengen osy jyldyŋ salyqtary esebınen oryndaǧany belgılı. 600 milliard teŋge kölemınde qosylǧan qūn salyǧyn qaitaru uaqytşa toqtatyldy. Demek biudjet mäselelerı biznestıŋ ainalymdaǧy qarajaty esebınen şeşıldı. Älı şeşımın tappaǧan taǧy bır mäsele – biudjettı bölu tärtıbı. Ol ekonomikalyq belsendılıktı arttyruǧa baǧyttalmaǧan. Qarajat kündelıktı mäselelerdı şeşuge jūmsalady, strategiialyq maqsattar sonyŋ köleŋkesınde qalady. Ükımet şyǧystardyŋ ekonomikalyq paidasy barynşa joǧary boluyna basa män bere otyryp, onyŋ naqty basymdyqtaryn aiqyndauy kerek» dedı Memleket basşysy.
Prezident qazır jaŋa Salyq kodeksı äzırlenıp jatqanyn mälımdedı. Būl qūjat investorlarǧa qolaily jaǧdai jasau men biudjetke qajettı kölemde qarjy tüsırudıŋ arasynda kökeige qonymdy teŋgerımdı qamtamasyz etuı kerek.
Qasym-Jomart Toqaev Ükımet jaŋa investisiialyq kezeŋdı bastauǧa tiıs ekenın aitty. Ol negızgı kapitalǧa salynǧan investisiianyŋ ışkı jalpy önımge şaqqandaǧy ülesı azaiyp bara jatqanyna nazar audardy. Basqaşa aitqanda, ekonomikaǧa jetkılıktı qarajat salynbai jatyr. Sonyŋ saldarynan aldaǧy jyldary eldıŋ damu qarqynyn saqtap tūrudyŋ özı qiyn boluy mümkın.
«İnvestisiialyq jobalardy ıske asyruǧa qatysty kedergıler, äsırese, aimaqtarda jiı bolyp tūrady. Äkımder investisiia tartudyŋ ornyna eskı ädetke salyp, biudjet qarajatyna senıp otyrady. Aimaqqa jeke investisiia tartu äkımderdıŋ eŋ basty mındetınıŋ bırı boluy kerek» dedı Prezident.
Memleket basşysy jarty jyldyŋ nätijesı boiynşa İnvestisiialyq ştabtyŋ jūmysy qorytyndylanatynyn aitty. Ärbır ministr men äkımnıŋ osy baǧytta atqarǧan jūmysyna naqty baǧa berıledı.
«Talap qataŋ bolady. Elden zaŋsyz şyǧarylǧan aktivterdı qaitaru investisiianyŋ taǧy bır qainar közı boluǧa tiıs. Men būl şaruanyŋ baǧyt-baǧdary turaly bırneşe ret aitqan bolatynmyn. Biznes ökılderımen kezdesulerde de osy mäselege toqtaldym. Uäkılettı qūrylymdar jūmysty jandandyruy kerek. Tüsken qarajatty elımız üşın maŋyzy zor jobalardy jüzege asyruǧa paidalanu qajet. Alaida būl ıste qūqyq qorǧau organdary jügensızdıkke jol bermeuge tiıs.Taǧy da eskertemın, «şaş al dese, bas alyp», asyra sıltemeu kerek. Men mūndai jönsız ärekettıŋ qai-qaisysyn da qataŋ aiyptaimyn. Būl jūmystyŋ äleumettık ädıldıktı qamtamasyz etu tūrǧysynan airyqşa mänı bar. Maŋyzdy ekonomikalyq mındettı oryndaudy közdeitın osy bastamany eşkımnıŋ joqqa şyǧaruyna jol berılmeidı» dedı Qasym-Jomart Toqaev.
Basty mındet – azamattardyŋ qauıpsızdıgı
Memlekettık satyp alu, memleket pen jekemenşık serıktestıgı, qūrylys salasyn retteu jüiesın reformalau taǧy bır maŋyzdy mındet retınde aiqyndaldy. Būl jūmys investisiia tartu jäne biudjet qarajatyn tiımdı paidalanu ısındegı reformalarmen barynşa üilesıp, ony tolyqtyra tüsuge tiıs.
«Qazır qūrylys salasynda saraptama jasaudy memlekettıŋ ielıgıne qaitaru mäselesı qyzu talqylanyp jatyr. Azamattardyŋ qauıpsızdıgın qamtamasyz etu – eŋ basty mındet. Qūrylys sapasyna jasalatyn baqylaudy mındettı türde küşeitu kerek. Būl – anyq dünie. Alaida memleket osy naryqty tügel iemdenıp almauy qajet. Şynaiy bäseke boluǧa tiıs. Ükımet barlyq taraptyŋ müddesın eskeruı kerek. Būl salada üleskerlık qūrylysqa, ǧimarattardyŋ zaŋsyz ärı orynsyz salynuyna, mülık ielerınıŋ bırlestıgın reformalauǧa qatysty qordalanǧan mäseleler bar. Azamattar ünemı şaǧymdanyp jatady. Alaida qūzyrly organdar älı künge deiın tiıstı şara qoldanbai otyr. Ükımet būl mäsele boiynşa jyl soŋyna deiın naqty şeşım qabyldauy kerek» dedı Memleket basşysy.
Öndırıs nege damymai keledı?
Sonymen qatar Memleket basşysy elımızdegı öndırıstıŋ damuyna tyŋ serpın berudı talap ettı.
«Barşaǧa tüsınıktı jäne tiımdı industriia saiasatyn jürgızu üşın byltyr jeke ministrlık qūryldy. Sodan berı bıraz uaqyt öttı, endı jūmystyŋ nätijesın körsetu kerek. Ministrlık salanyŋ damu baǧdaryn anyqtap, investorlarǧa jol körsetuı kerek. Ozyq tehnologiiany qoldanatyn jaŋa öndırıster aşu qajet. Alaida naqty şaralar men ädıs-täsılder daiyn emes. Öndırıstıŋ damuyna serpın beretın jobalardyŋ tızımı bar. Degenmen būl jūmys ta tolyq aiaqtalmaǧan. Būl öndırıster ekonomika qūrylymyn özgertuge, elımızdıŋ myqty önerkäsıptık negızın qalauǧa jäne tehnologiialyq ösımdı qamtamasyz etuge tiıs. Äzırge mūnyŋ eşqaisysy ıske asqan joq» dedı Qasym-Jomart Toqaev.
Taǧy bır maŋyzdy mındet – agroönerkäsıp keşenın damytu jäne su resurstaryn ünemdep paidalanu.
«Auyl şaruaşylyǧynyŋ damuyn tejep tūrǧan kedergılerdı bärımız bılemız. Basty tüitkıl – jyldar boiy qajettı qarjynyŋ jetkılıktı bölınbeuı. İnvestisiianyŋ tapşylyǧy tehnikanyŋ tozuyna, egınnıŋ bıtık jäne eŋbektıŋ önımdı bolmauyna äkep soqtyrady. Sondyqtan auyl şaruaşylyǧyna bölınetın qarjyny barynşa, tıptı, mümkındık bolsa, ekı ese arttyru qajet. Oǧan biudjetten ǧana emes, basqa da qarjy közderınen, sonyŋ ışınde ekınşı deŋgeidegı bankterden qarajat tartqan jön. Köktemgı egıs nauqanyna jäne küzgı jiyn-terınge jeŋıldıkpen berıletın nesienı 1,5 trillion teŋgege deiın arttyru kerek. Al investisiialyq jobalarǧa bölınetın jeŋıldetılgen nesienı 800 milliard teŋgege jetkızu qajet. Jeŋıldıkpen lizing beruge jyl saiyn kemınde 450 milliard teŋge bölınuge tiıs. Sonda är jyl saiyn auyl şaruaşylyǧy tehnikasynyŋ 10 paiyzy jaŋaryp otyrady. Būl şaralar auyl şaruaşylyǧynyŋ jalpy önımın 2 ese arttyruǧa jol aşady» dedı Memleket basşysy.
Memleket basşysy su ünemdeitın tehnologiialardy keŋınen qoldanysqa engızudıŋ maŋyzyna toqtaldy. Onyŋ aituynşa, bükıl el bolyp sudy ünemdep paidalanu mädenietın qalyptastyruymyz kerek. Elımızde su tym orynsyz jūmsalady.
Naqty ıs-şaralar qajet
Qasym-Jomart Toqaev kommunaldyq-energetikalyq sektordy jaŋǧyrtu jūmystaryn jedeldetudı tapsyrdy. Onyŋ aituynşa, eldı mekenderdıŋ tynys-tırşılıgıne qajettı barlyq jüienıŋ üzdıksız jūmys ısteuın qamtamasyz etu – Ükımet pen äkımdıkterdıŋ negızgı mındetınıŋ bırı.
«Jyl saiyn jylytu mausymynda sol bır problemalar qaitalana beredı. Memlekettık organdar qatelıkter men olqylyqtardan sabaq almaidy. Sonyŋ kesırınen osy sala qazırgı müşkıl halge jetıp otyr. Almatydaǧy ekınşı jylu elektr ortalyǧyndaǧy bu-gaz qondyrǧysynyŋ qūrylysy sozylyp kettı. Ekıbastūzdaǧy bırınşı GRES-tıŋ energoblogyn qalpyna keltıre almai jürgenımızge on jyldan asty. Sondai-aq Ekıbastūzdaǧy ekınşı GRES-tı keŋeitu jäne kürdelı jöndeu jobasy uaqytyly jüzege asyrylmai jatyr. Ükımet, eŋ aldymen, biyl apatty jaǧdaidaǧy 19 jylu ortalyǧyn jaŋǧyrtu jūmystaryn aiaqtauǧa tiıs. Sonymen qatar quaty 700 megavattan asatyn qosymşa quat közımen qamtamasyz etu kerek. Belgılengen merzımdı şegeruge bolmaidy. Jalpy, elımız elektr, jylu, su öndıru jäne jetkızu quatynyŋ tapşylyǧyn sezınıp otyrǧany jasyryn emes» dedı Prezident.
Memleket basşysy Ükımetke eldıŋ kommunaldyq-energetikalyq infraqūrylym nysandaryn qaita qalpyna keltırıp, damytu üşın naqty keşendı şaralar äzırleudı tapsyrdy.
Joldardyŋ jaǧdaiy mäz emes…
Sondai-aq elımızdıŋ kölık-logistikalyq äleuetın arttyru üşın jūmysty jandandyru qajet ekenın atap öttı. Biyl bırınşı jartyjyldyqta temırjol salasyndaǧy özektı mäselelerdı şeşu joldaryn qamtityn baǧdarlamalyq qūjat qabyldau mındetı jükteldı.
«Kelesı – avtojol mäselesı. Elımız üşın airyqşa maŋyzdy «Astana – Balqaş – Almaty» tas joly älı künge deiın jöndelıp bıtken joq. Qūrylys 2017 jyldan berı jürıp jatyr. Respublikalyq maŋyzy bar «Atyrau – Astrahan», «Aqtöbe – Qandyaǧaş», «Taldyqorǧan – Öskemen» joldarynyŋ jöndelıp jatqanyna 5 jyldan asty. Biyl osy jūmystar bırjola aiaqtaluǧa tiıs. Jalpy, jol mäselesıne kelgende bır ǧana maqsat boluǧa tiıs. Respublikalyq nemese aimaqtyq jol bolsyn, elımızdegı joldyŋ bärı sapaly boluy kerek. Äzırge jaǧdai mäz emes» dedı Qasym-Jomart Toqaev.
Būdan bölek, Prezident ekonomikany sifrlandyru ısın jalǧastyru jäne jasandy intellekt tehnologiiasyn keŋınen qoldanu asa maŋyzdy ekenın eske saldy. Prezident memlekettık jäne qarjy qyzmetterın sifrlandyru ısınde aitarlyqtai tabysqa qol jetkızılgenın aita kele, elımız quaty küştı superkompiuter qūruǧa kırıskenın mälımdedı. Ol ǧalymdarǧa ǧana emes, sonymen qatar bızdıŋ naryqta jūmys ısteitın türlı kompaniialarǧa da qoljetımdı bolady.
Qaǧazbastylyq pen közboiauşylyqty doǧaraiyq!
Ükımettıŋ keŋeitılgen otyrysynda äleumettık sala mäselelerıne airyqşa män berıldı. Qasym-Jomart Toqaev azamattarǧa äleumettık kömek pen qoldau qūrylymdary jäne mehanizmderın tolyq qaita qarau qajet ekenın aitty. Prezidenttıŋ pıkırınşe, äleumettık kömektıŋ tiımdılıgın arttyryp, onyŋ kımge jäne qalai berıletının oilastyru kerek. Sonda bölıngen qarjyny barynşa tiımdı jūmsap, ony şyn mänınde kömekke mūqtaj adamǧa beruge mümkındık tuady. Densaulyq saqtau jüiesınde qordalanǧan mäseleler de nazardan tys qalmady.
«Mındettı äleumettık medisinalyq saqtandyru jüiesınıŋ ıske qosylǧanyna bes jyl boldy. Sodan berı būl salanyŋ biudjetı 2 ese artty. Biyl 2,6 trillion teŋge bölınedı. Alaida medisinalyq kömektıŋ sapasy aitarlyqtai jaqsardy dep aituǧa bolmaidy. Köptegen qyzmet älı de qoljetımdı emes. Būdan bölek, köp jaǧdaida resurstar tiımsız jūmsalady. Sonyŋ saldarynan būl salaǧa qosymşa qarjy bölıp, biudjetke salmaq saluǧa tura keledı. Ükımet medisinalyq saqtandyru jüiesınıŋ qyzmetın qataŋ baqylauǧa aluy kerek. Būl jüie qarapaiym ärı tüsınıktı boluǧa tiıs. Medisinalyq kömektıŋ bıryŋǧai toptamasyn qalyptastyru qajet. Memleket kepıldık beretın medisinalyq qyzmet onyŋ bazalyq bölıgı boluǧa tiıs. Kelesı bölıgı jūmys beruşıler men azamattardyŋ jarnalarynan qūralatyn saqtandyru qarajaty esebınen jasaqtaluy kerek» dedı Prezident.
Qasym-Jomart Toqaev Ükımetke, äkımderge jäne «Samūryq-Qazyna» qoryna «Auylda densaulyq saqtaudy jaŋǧyrtu» jäne «Jaily mektep» ūlttyq jobalaryn jüzege asyruǧa kedergı bolyp otyrǧan barlyq mäselenı dereu şeşudı tapsyrdy.
«Ekonomikaǧa jaŋa serpın beru üşın Ükımet käsıpkerlermen, investorlarmen tolyqqandy serıktes retınde tyǧyz bailanysta jūmys ısteuı qajet. Memlekettık apparat barynşa tiımdı jäne üilesımdı jūmys ısteuı kerek. Qaǧazbastylyq, közboiauşylyq degendı doǧaru qajet. Joǧarydan tapsyrma berılgenın, azamattardan aryz tüskenın nemese jaǧdaidyŋ naşarlap ketkenın kütıp otyrmau kerek. Şūǧyl türde tiıstı şeşımderdı qabyldau qajet» dep tüiındedı sözın Memleket basşysy.
